Kroniek van het Sint-Elisabethsconvent te Huissen (1667-1752 en 1782-1801)

(Gelders Archief 0566-33) H.K.H.-Documentatiecentrum VIIa6

folio 193

1734

Het tegenwoordige jaer 1734 is een bedroeft en wonderlyck iaer voor veele geweest. Syn Heyligheyd den paus van Romen. Benedictus den twaalfde, die in gevoelen van groote heyligheyd gestorven is int iaer 1730, heeft eenige iaeren voor syn dood voorseyd, gelyk over al de gemeyne spraek gegaen heeft, dat als Paeschdagh zoude komen op Sint Marcus dagh, den 25 april, gelyk dit iaer geschiede, Pinxteren op den dagh van Sint Antonius de Padua en Heylig

[p. 73]

Sacramentdagh op de Geboorte van Sint Jan den Dooper, dat als dan de werelt ‘Wee, Wee’ zoude roepen. En waerlyk: het is een wonderlyke en bedroefde iaar voor veele geweest.

Ten eerste. Verscheyden van de soo genaemde gereformeerde religie hebben in alle de seven Vereenighde Provincien onder de heeren Staaten General, als ook in den Bosch, Breda uytgestrooyt, dat op Sint Jans en Heyligh Sacraments nacht door het geheele land en der heeren Staaten gebied de godsdienst en religie zoude verandert worden, dat de catholyken overal zoude opstaen tegens de gereformeerden en die om hals brengen. In verscheyde steden hebbense verscheyde catholyke by de magistraten al te vooren aengeklaegt, dat in hunnen huysen schietgeweer, roers, kruyt en loot en alle soorten van geweer verborgen waren, soodat op verscheyde plaetsen de heeren van de magistraat hebben selfs sulke huysen hebben moeten visiteren om voldoeninge aen het gemyn volck te geven, al ist dat se wel wisten het valsch te zyn. En nergens hebbense eenigh geweer of yets diergelyks gevonden. Eenige gemeyn volck hebbe valsche oproerige brieven uytgestrooyt op de naem der catholyken. Als een schoolmeester in de stad Delft gedaen heeft, valselyk een catholyke borger beschuldigende, die recht versoght en syne onnoselheyd vertoonde. Zynde de schoolmeester daer over geciteert en van de magistraet verhoort en belydende, dat hy die brieven geschreven hadde, is daer over gevangen gehouden en heeft syn selven in de gevangenisse verhangen en op een horde daet uyt gesleept.

folio 194

Zynde dan den avont en nacht van Sint Jan en Heylig Sacrament gekomen hebben zeer veele gereformeerden en anderen met ydele vreese bevangen niet derven te bedden gaen en hebben den geheele nacht gewaekt, haere huysen wel geslooten, en waren met waepens wel voorzien als den oploop zoude komen. Op die nacht van Sint Jan is in alle steeden de wachte verdubbelt, daer soldaten waren die nacht met soldaten geduurig omgegaen. En de catholyke weetende, datse onnosel en onschuldig waren nooyt gedachten hebbende van eenig oproer te veroorsaeken bleven gerustig in hare huysen en quamen die nacht niet op de straeten, soodat alle de regenten en alle andere gesintens klaer hebben konnen zien, dat het een valsche uytrooysel was. Dit niet tegenstaende veele van de gereformeerden zyn zedert dien tyd zeer verbittert geworden tegens de catholyken.

Ten Tweede. Dit jaar 1734 is een wonderlyk en bedroeft iaar geweest om de swaere en verwoestende oorlogen. Want verleden jaar in de na-somer gestorven zynde den koninck van Polen, die ook Ceurvorst van Saxen was, daer is een groote oneenigheyd in Polen geweest weegens de verkiesinge van een nieuwe koninck tot den throon van Polen. Veele hebben daer toe verkoren Stanislaus, wiens eenige dochter getrouwt was met den koninck van Vrankryk, die veele middelen gebruykte om zyn schoonvader, zynde in Polen geboren, tot den throon van Polen zoude verkoren worden. Die eertyds tot konink van Polen zynde verkoren, dat Ryck heeft moeten verlaten vlughtende na Vrankryck. Anderen hebben verkoren den Ceurvorst van Saxen, soon van den overledene koninck, die geholpen zynde van de keyserinne van Muscovien, is in Polen gekroont. Door dien oorlogh is Polen zeer verwoest geworden.

folio 195

Maer swaerder oorlogh is er in Duytsland en Italien geweest, hebbende de koningen van Vrankryck, van Spanien en van Sardinien, die ook Hartoogh van Savoyen is, welke drie den oorlogh tegen den Roomsche keyser verklaert hebben. In Duytsland hebben de Fransen het sterke steedeken Philipsburg ingenomen, dat veel volks en langen tyd aen de Franschen gekost heeft om de mennigvuldige regens en natte somer. Maer in Italien hebben se van den keyser ingenomen het Hartogdom van Milanen, een deel van 't Ryck Napels en het volgende iaar het geheele Ryck van Napels en Sicilien.

Ten derde dit iaer is een wonderlyk en bedroeft iaaer geweest door de langduurige en groot regens. Want van den 5 julius en het volgende van dit iaer, en den geheele

[p. 74]

winter zynder weynige daegen zonder regen geweest, waerdoor het geschiet is dat het koorn syne rypigheyt niet gehad heeft en niet wel geladen en weynig hooy gewonnen en ook zynde een koude voorsomer geweest. Door den groote regen en overstroomen van den Rhyn hebben wy alle onse melkkoeyen den 11 julius uyt de gepachte weyde moeten haelen en den 12 julius onse paarden uyt de oplaage gehaelt, omdat den 11 julius s'nachts ten 11 uuren de sluys van den dam door het hooge water weghspoelde. Den 20 julius savons laet zyn de melck-koeyen wederom in hare weyde gekomen. In de maent van augustus hebbe wederom verscheyde menschen om het hooge water hare vee en beesten uyt de lage weyden moeten haelen. En ook dit iaar heeft men de melkkoeyen vroeger op stal moeten brengen als op andere iaaren, soo dat men overal moeyte hadde om in de winter op stal de beesten te onderhouden.

folio 196

Dit iaer is den 9 februarius, de drie iaaren zynde verscheenen, wederom verkiesinge van de Eerw. mater geweest, en door de meerderheyt van stemmen verkoren Sr. Laurentia de Haen, en alsoo int materschap gecontinueert.

Den 24 julius op het feest van Sint Jacobus Apostel heeft de adelyke fruelle suster Maria Josepha van Heuvel hare professie gedaen. En terwylen onse hoogen autaer int jaer 1680 nieuw gemaekt zynde en omhoog het houd veel vermolft en verrot was, soo dat men voor onglucken vreesde en aldus was het mede gestelt met de kleyne autaeren, soo was het convent van gedagte metter tyd nieuwe autaeren te laten maeken. De HoogEdele Welgeboore Mevrouwe van Andels of Aelst, mama van de bruyd heeft geresolveert voor de professie den hoogen autaer met de twee kleyne autaeren aen onse kerk te vereeren. Die Haer HooghEd. voor duysent gulden Hollants aenbesteed heeft aen een meester schrynwerker te Nimegen, die weynige ondervindinge hadde om nieuwe autaeren te maeken. De oude autaren wierden afgebrooken den vyfde julius. Datter goed aen was, heeft men daerna tot een autaer gebruykt op de spinkamer int slot, en een deel tot het kleyn autaertie int school op de kledingkamer der scholieren. En yetwes daervan tot een nieuw heylig graft op Witten Donderdagh.

folio 197

De oude autaere afgebrooken zynde heeft men allenxkens beginnen op te zetten den hooge autaer en daer na de twee kleyne autaeren. Boven den hooge autaer en der selve pilaren was geen cieraet, maer daer stingen alleen twee kromme houten en het vergulde wapen op een hooge pedestal of ondersteunzel, gelyk de twee beelden van de Heylige Maria en Sint Joseph op de kleyne autaeren zonder eenige andere cieraet op den hooge autaer. Het werk voleyndigt zynde gaf het geene voldoeninge en dat het geen werk van duysent gulden was. Met verloop van tyd andere kenders en meesters dat werk zienende hebben der met kleynaghtinge van gesprooken, en de mama van de bruyd isser ook zeer qualyk over te vreeden geweest. Hoe het verandert is, zal ik int volgende iaar beschryven.

De wederspannige en ongehoorsaeme priesters in Holland tegen de Heylige Stoel van Romen hebben wederom op de valsche naem vant capittel en anonicken van Utrecht tot hunne gewaande Aertsbisschop van Utrecht verkoren den Hr. Theodorus van der Kroon, die als pastoor, maer onwettig, van de stad Gouda was en den welke den 28 october op den feest van de Heylige Apostelen Simon en Judas 's morgens vroeg door den gesuspendeerde Bisschop van Babilonien tot Aartsbisschop is ingeweyt. Wat syn Heyligheyt den paus van Romen van die saek geoordeelt heeft zal in het volgende jaer blyken.