Het Kouter. Jaargang 1

[p. 1]

[Het Kouter, nummer 1 1936]

Een nieuw begin

Slechts in betrekkelijken zin is Het Kouter, waarvan de eerste aflevering U thans wordt aangeboden, een nieuw begin. Zeker, er is een nieuwe combinatie van personen als redactie- en medewerkerskring; er is een nieuwe naam om duidelijk uit te spreken dat de samensmelting van Smidse en Barchem Bladen iets eigens voortbracht; er is in den kring der nu tot leiding geroepenen bezinning omtrent nieuwe eischen. Maar het spreekt vanzelf, sterker: het is een der voorwaarden voor het slagen der onderneming, dat wij niet slechts als erfgoed doch bewust als inspireerende kracht meedragen en willen meedragen de levende traditie die het werk in de nu verdwenen tijdschriften bezielde. Geestelijke arbeid eischt continuïteit evenzeer als vernieuwing.

Daarmee is voor den goeden verstaander het wezenlijke gezegd. Waar wij hopen op een niet onbelangrijke nieuwe lezersgroep, die het verleden niet of slechts uit de verte kent, moge een enkele richtlijn worden uitgestippeld.

Wij willen zijn een blad, waarin religie en cultuurleven naar hun wezen en dus onlosmakelijk zijn verbonden. Naar onze overtuiging is het cultuurleven, ook wanneer het - niet slechts in onzen tijd maar als menschenwerk in alle tijden - disharmonieën en duistere diepten bevat, het werk van den eeuwigscheppenden Geest; is cultuur dus uiting van het geestesverband der werkelijkheid. Maar zij is als vormgeving van den mensch, van de aarde en van den tijd, en roept als zoodanig om een norm die daarboven uitwijst, om een kracht die loutert en heiligt. Cultuur is een deel van het scheppingsgeheel, heeft haar grondslag en norm in den Geest. Daarmee is onze positie zoowel naar de afwijzende als naar de bevestigende zijde bepaald: wij wijzen af eenerzijds een cultuur-ideaal en cultuurarbeid, die zich losmaakt van alle religie en zich naar tijdelijk bepaalde relatieve waarden wil richten, anderzijds een religie die de cultuur geringschat en negeert; wij bepalen

[p. 2]

onze eigen positie aldus, dat eenerzijds de gebieden der cultuur een eigen autonomie kennen maar nochtans zijn aangewezen op de krachten van loutering en heiliging der religie, dat anderzijds het godsdienstig geloof tot cultuurarbeid drijft.

Wie aldus de positie bepaalt, loopt o.a. dit gevaar van misverstand, dat wij aan het cultuurleven de tyrannie van een dogmatiek zouden willen opdringen. Nu, zoo ligt het voor ons niet. Om het concreet te maken, mogen enkele voorbeelden worden gegeven van vraagstukken, die voor ons wezenlijk zijn; deze b.v.: wat wil God van ons in huwelijk en gezin; wat in sociale en politieke verhoudingen; wat in techniek, wetenschap en kunst; wat ten opzichte van Volkenbond, oorlogsgevaar, militair geweld; wat ten opzichte van onderdrukking van geestelijke vrijheid enz. Al deze vraagstukken hebben hun natuurlijke en sociale, maar voor ons óok hun geestelijke en godsdienstige zijde, die tot uiting komt in de vraag: Wat wil God van ons in die levensgebieden, die tot Zijn schepping behooren? Het stellen van de vraag op deze wijze sluit in de eerbied voor het eigen karakter dezer levensgebieden; als de denkende religieuze geest daarin tracht door te dringen, is het niet om te tyranniseeren en menschelijken eigenwaan op te dringen, doch om te graven tot de geestelijke gronden die ook hier gelden.

Wij zullen dus in ons tijdschrift allerlei concrete cultuurverschijnselen trachten te verklaren in verband met al wat er in den tijd worstelt, wat door den menschengeest heen naar vorm en gestalte streeft; maar wij stellen het alles onder de religieuze norm, d.w.z. wij zoeken naar een levenshouding, die bepaald wordt door de laatste en diepste verantwoordelijkheid, die tegenover God.

Daarbij hebben wij het wenschelijk geacht, om in den ondertitel van ons tijdschrift het woordje ‘onafhankelijk’ op te nemen. Wij bedoelen daarmee niet elke gebondenheid te ontkennen: wij willen zeer bewust vasthouden de verbondenheid met bepaalde religieuze stroomingen in ons volk, in de Westersche cultuurwereld (en althans naar de bedoeling ook wel met figuren en stroomingen uit het Oosten), wat ons eigen land betreft: met Vrijzinnig Protestantisme, Woodbrookerskring, godsdienstige studenten en jongeren. Het woord ‘onaf-

[p. 3]

hankelijk’ bedoelen wij als aanduiding van onze gezindheid om geen (kerkelijke, theologische of politieke) partijclichés te hanteeren. Men kent de beroemde Hegelsche omschrijving der philosophie; zij is de tijd ‘in Gedanken erfasst’. Denken stelt hooge eischen, ook zedelijke: een wil tot objektiviteit, tot onafhankelijkheid van den waan van den dag, van de wenschen en verlangens onzer natuur. Gedachten zijn iets anders dan partijleuzen, richtings-schablones en strijdgedaver. Het ware denken capituleert niet voor het rumoer van den tijd; een religieus denken, dat in zijn arbeid de laatste verantwoordelijkheid tegenover God aanvaardt, stellig niet.

Daarmee wil de band met het levende heden allerminst zijn ontkend. Integendeel. Het gaat bij het denken ook om den tijd. Bij het religieuze denken stellig om den nood, het onrecht, de schuld van den tijd. Hoe zou het anders kunnen en mogen? Wij zijn immers allen kinderen van dezen tijd - het zoeken en worstelen van den tijd laat ons waarlijk niet onberoerd. Maar wij wìllen dat ook: juist wij als godsdienstige menschen. Wij willen ons deel meedragen. Laat ons het maar heel voorzichtig en bescheiden zeggen. De roep om eenheid, ook wanneer hij rauw en vertroebeld uit de sociale en internationale werkelijkheid opklinkt, is ons niet vreemd - en juist hier heeft het godsdienstig denken een eigen woord te spreken, waar het om het beginsel der eenheid, waar het om de kwaliteit der verbondenheid gaat. Er is niet ten onrechte gesproken van een tragische situatie waarin onze wereld zich bevindt...

Wij willen het bij deze aanduiding laten. Wij staan in het leven van nu, en wìllen daarin staan.

Op de wijze van den geloovige. Dat wil niet zeggen dat wij zouden weten, waarheen de wereld zich beweegt. Wij belijden: ons geloof in God beteekent de erkenning van de Majesteit van den Geest, het willen dienen van God in den mensch. Kerstmis ligt nog dicht genoeg bij ons om te kunnen zeggen: God is tot den mensch gekomen om hem te roepen tot het Rijk. Daarom sluit ons dienen van God in het dienen der menschheidsbestemming tot het Rijk. Heel eenvoudig: ons werk, ook het nieuw begonnen, wordt aanvaard in en uit geloof. Met dit enkele woord ga dan het blad de wereld in. Het doe zijn werk in vaste trouw.

De Redactie