Jan Campert-stichting Jaarboek 2014

[p. 145]

Hedy d'Ancona
Jip en Janneke

‘Als ik groot ben’, zegt Jip, ‘dan word ik vliegenier. En wat wil jij worden als je groot bent?’ ‘Ik word moeder’, zegt Janneke. ‘Dan moet je eerst trouwen’, zegt Jip. ‘Dat doe ik ook’, zegt Janneke. ‘Ik ga trouwen.’ ‘Met een vliegenier?’, vraagt Jip.
‘Ja, dat wil ik wel’. ‘Dan trouw je met mij’, zegt Jip. ‘Ga je mee trouwen?’

Dat las ik dus mijn eigen vijfjarigen niet voor. Dat was begin jaren zeventig verboden kinderliteratuur voor een overtuigd feministe als ik. Het merendeel van de vrouwen destijds, benoemde hun trouwdag weliswaar als de mooiste dag van hun leven, maar dat beduidde dat het daarna alleen maar minder werd. Vierentwintig uur per dag huisvrouw en moeder; het zou bizar zijn als alle vrouwen daar een aangeboren talent voor zouden hebben. Bovendien was het huwelijkscontract, juridisch gezien, een uiterst wankele overeenkomst. Voor dat alles moesten vrouwen gewaarschuwd worden. En dat deden we ook. Op de binnenplaats van het Amsterdamse stadhuis stonden we de blije bruidjes op te wachten met spandoeken waarop geschreven stond DOE DIT NIET!

Dat was aan de late kant. Hoe vroeger hoe beter. Geen traditionele rolbevestiging via speelgoed of spelletjes, kleuren of kleren. Jip kruipt door de heg naar zijn jarige vriendin. ‘Kijk eens’ zegt Janneke, ‘ik heb al een kado gehad.’ Het is een strijkplank. En een strijkijzer voor de kleertjes van Poppejans. Jip overhandigt zijn present. Het is een reiswieg met een babypop erin. O wat mooi. Janneke is er zo blij mee. Geen denken aan dat ik dat uit m'n keel geperst kreeg. Evenmin als: Jip kan goed voetballen. Hij heeft een grote bal en hij trapt. O wat kan hij het goed. Maar Janneke houdt niet van voetballen. ‘Laten we nou gaan spelen’, zegt ze. ‘Zullen we bloemetjes plukken Jip? Zullen we een kransje maken van madeliefjes?’ Of: Janneke doet de was. Ze moet twee jurkjes voor Poppejans wassen. En twee broekjes en een heleboel sokjes. Allemaal

[p. 146]

voor de pop. ‘Mag ik ook eens wassen’, vraagt Jip. ‘Even dan’, zegt Janneke. ‘Maar netjes hoor. En niet te hard spatten’.

Dat wij - feministen - dit soort bevestiging van stereotype sexerollen levensbedreigend vonden, was niet zo vreemd. Vreemder misschien dat het veel en veel minder invloed had dan wij vreesden. Tussen 1952, toen de eerste Jip- en Janneke-verhaaltjes wekelijks op de kinderpagina van Het Parool stonden tot aan de meer dan veertig drukken van de grote verzamelbundel die nog steeds over de toonbank gaat, 62 jaar lang, zijn miljoenen kleuters groot gebracht met deze mega-bestseller. Met de poppen van Janneke en de auto's van Jip, met moeders die altijd thuis zijn om kinderruzietjes te beslechten met een kop warme chocola. Ook ver voorbij de jaren vijftig toen het dorpse bestaan, met de bakker, de groenteboer, de fourniturenwinkel en zelfs nog het postkantoor om de hoek, allang verleden tijd geworden was, werden kleuters geconfronteerd met die twee leeftijdgenoten die samen boodschapjes deden, naar de boer gingen om appels te halen of kersen. Nooit ging er iemand dood in dit dromenland, nooit hadden vader en moeder ruzie, nooit spatte een huwelijk uiteen. Het tutterde maar aan: geruststellend en gezellig.

En heel erg grappig. Dat ontdekte ik pas een paar jaar terug toen ik in het kader van een andere bezigheid de illustraties van Fiep Westendorp bestudeerde en totaal werd ingepakt door die prachtige en innemende silhouetjes die je naar de tekst sleuren. Vadertje en Moedertje. Jip is de vader en Janneke is de moeder. (Daar gaan we weer, maar wacht...) En Janneke heeft al twee keer gevraagd ‘Wil je nog thee vader? Alsjeblieft zegt vader’ en dan drinken ze thee. ‘Ik vind het geen leuk spel’ zegt Jip. ‘Het is alleen maar theedrinken. Anders niet’. ‘Dat komt omdat we geen kinderen hebben’, zegt Janneke. ‘Hebben we dan geen kinderen?’, vraagt Jip. ‘Nee, Poppejans is kapot, haar hoofd is eraf.’ Dat is heel treurig. Een vader en een moeder met een kind. En dan nog een kind zonder hoofd. Niks wee, soms zelfs hilarisch. ‘Ik ga naar mijn grootmoeder’, zegt Janneke als Roodkapje. ‘Zij is ziek. Ik ga haar een fles wijn brengen en koek. En sigaren.’ Of deze. Poppetjes van klei. ‘Ik ben klaar’, zegt Jip. ‘Heel mooi’, zegt

[p. 147]

moeder (ook vaak geestiger dan ik haar voorheen inschatte). ‘De kindertjes hebben geen beentjes, dat is jammer. En ze hebben ook geen hoofd. Maar verder zijn ze mooi.’

En tot slot nog deze. De koning en de koningin. ‘Ga je mee eten man?’ zegt Janneke. ‘Dat moet je niet zeggen,’ zegt Jip. ‘Dat zegt een koningin niet. De koningin zegt: Wilt U de maaltijd eten Majesteit’. ‘Nietes’, zegt Janneke. ‘Dat zeg ik toch lekker niet tegen mijn eigen man. Een Koningin zegt niet Majesteit tegen haar eigen man.’ ‘Wel,’ schreeuwt Jip. ‘Niet’, gilt Janneke. Och die koning. En die koningin. Nu vechten ze samen.

Meer dan veertig jaar geleden, midden in de vrouwenbevrijding, ontging me dat typisch Schmidt-achtige relativeren. Leuk, dat ik het alsnog ontdekte.