Historie van den jongen geheeten Jacke

(1905)–Anoniem Jacke– rechtenstatus



[pagina 1]
[Historie van den jongen geheeten Jacke] [Herdruk van de Antwerpschen druk van 1528]
[pagina 2]
Prologhe GOd die ons allen heeft ghemaect Van slijc der eerden, ende heeft gestaectGa naar voetnoot1) In ons den geest des levens om ons tsetten In dat aertsche paradijs zonder letten Om te leven onsen ghesetten tijt Ende van daer te comen int eewich levenGa naar voetnoot2) Welc verbuert heeft ons eerste vadere Des wi in druc moeten leven alle gadere Des Gods sone hem heeft moeten vercleenen Om ons weder te bringhen wt desen weenen Waer om hi mensche ter weerelt comen is Om te verhalenGa naar voetnoot3) dat vanden duvel ghenomen is Ende heeft den bitteren doot voor ons ghestorven Om te beteren dat daer was verdorven Hi moet hem allen bringen ten hemel binnen Die na mijn tale horen ende versinnenGa naar voetnoot4) Actor DAer woende een huysman in mijn landt Die met veel lieden wel was bekant Hi hadde .iij. wijfs deen na dandere In processeGa naar voetnoot5) van tijde achter malcandere Hi hadde ooc bi sijn eerste wijf Eenen sone stout van bedrijf Ende ooc na der werelt wtghevenGa naar voetnoot6) Soe was hi in archeyt wel bedreven Maer van sinen vader was hi wel bemint Maer vander stiefmoeder niet een twintGa naar voetnoot7)
[pagina 3]
Want si hadde op hem grooten nijt Den iongen iondenGa naar voetnoot1) si cleen profijt Want watse hem gaf twas drincken of eten Twas vanden snootstenGa naar voetnoot2) datse mocht weten En daer toe en haddijsGa naar voetnoot3) niet half ghenoech Si dede Iacke groot onghevoechGa naar voetnoot4) En al dat quaet dat si vermochte Si dat al Iacke toebrochte Si dede al datse dorste na haer verlanghen Si wilde hem wel sien gehangen. Die stiefmoeder. Op eenen tijt wasse gheseten Bi haren man om drincken om eten En sey, ick biddu wel lieve man Doet desen Iacke wt mijn ghespanGa naar voetnoot5) Hi is soe arch, soe slim van daden Wilt een ander met hem beradenGa naar voetnoot6) Die hem dwinge totter duechden graden. De vader Doe seyde die goede man God weet Ick sout gheern doen al nu ghereet Maer hi is te ionc voorwaer Ick moet hem houden noch een iaer So sal hi stercker gheworden sijn En meer winnen met mijnderGa naar voetnoot7) pijn Ghi weet ons knecht heeft starck ghewelt Die ons beesten wachte opt velt
[pagina 4]
Die sal bliven thuys om wercken seer En Iacke sal die beesten voort meer Drijven te velde en daer toe wachten So en derfdiGa naar voetnoot1) op hem niet achten. Stiefmoeder Lieve man dats wel ghedaen So laet Iacke metten beesten gaen Smorghens vroech seer wel ghemoet Dreef Iacke sijn beesten metter spoet Te velde het dochte hem goedt Hi was ooc blide ende seyde heydo Hi dreef sijn beesten ende schapen so Dat hi in eenen dale quam Daer hi goede weyde vernam Daer sijn beesten hadden plantheytGa naar voetnoot2) van eten Daer hi was bi eenen berghe gheseten Bracht hi sijn eten voort Maer als hijt sach wert hi gestoortGa naar voetnoot3) Wantet was snode en luttel weert En stact weder op sonder eenich gheveertGa naar voetnoot4) Want hi hadder om eten cleen lust toeGa naar voetnoot5) En sey: mijn stiefmoeder doet mi nu vasten al Om mi proper te maken ende smal Als Iacke dus sat qualic ghemoet Quam daer een out man van sinnen vroet Sijn baert was grijs wit was sijn haer Ende sey: God bewaer u van druck en vaer Hebdi niet teten ic heb hongher groot Tsi van vleesch, kees, oft van broot
[pagina 5]
Iacke Sijt willecome vrient al nu God weet Tot sulcker spijse als ic heb ghereet Dies verblijt was die oude man En Iacke trac wt sijn eten dan. Die oude man Doe ghinck hi sitten eten en maecte chier Ende sey ghi hebt mi ghedeilt soe minlijck hier Van u spijse dat u God moet betalen Ende ic salt ooc lonen sonder falen Ick sal u weder gheven drie schoon dinghen Kiest dat ghi wilt God salt ghehinghen Iacke Eenen boghe te hebben dats mijn verlanghen Om voghels te scieten ende te vanghen Doude man Eenen boghe sal ic u gheven Dye sal u dueren al u leven Ghi sulter met raken daer ghi op sult wincken Tsi van craien, musschen of vincken En als ghi ten doele schiet met voorsinne So suldi scieten tot op die pinne Als ghi selve hebt den boghe in u hant Maer niemant anders en salt doen int lant Iacke. Doe loech Iacke en sey also Haddic nu een pijpeGa naar voetnoot1) soe ware ic vro
[pagina 6]
Doude man Een pijpe suldi hebben van groot virtuytGa naar voetnoot1) Die metter musiken sal hebben gheluyt Ooc suldi weten daer by Wie die pijpe sal hooren hoe dat hi si Die en sal hem selven niet connen bestieren Hi en sal moeten springhen ende dansen hantieren Ende u beesten sullen daer bi tsame vergaderen En sullen u volghen als haer bewaerdere Al vrolick springhende als si thuyswaert gaen Nu segt wat sal dat derde sijn Iacke Ic en begheer niet meer in dit termijn Ick heb ghenoech mijns levens tijt Ende dancke u seer met iolijtGa naar voetnoot2) Doude man. Ic hebber ghelooft u drie te schincken Die suldi hebben dus laet droefheit sincken Dus segt wat ghi begheren wilt Iacke Ick salt u segghen weest dan ghestilt Ic heb een stiefmoeder vaet mijn vertellen Fel en quaet als die duvel vander hellen Ic wilde alsse op mi beghint te staren Datse een scheet moest laten varen Datse al die plaetse doorclinct.
[pagina 7]
Doude man WantseGa naar voetnoot1) fellic op u siet of winct Dan salse soe beghinnen te blasen Datse van scaemten sal meenen te rasen Ende al diet horen sullen hem verfierenGa naar voetnoot2) Ende van lachen hem niet connen bestieren Adieu vaert wel ende ic moet gaen. Iacke. Gods bewaren moet u bistaen Endi hi die alle dinghen vermach Bescherme u nacht ende dach Doude man. God loon u sey die oude man Ende scheyde vanden ionghen Iacke dan. Actor. Dan daelde die sonne: den dach ghinc onder Iacke ghinc pijpen twas om horen wonder Om hem quamen sijn beesten versamen Hem volghende tot dat si quamen In sijns vaders hof al danssende over al Daer hi elcken beschicten in sinen stal Doe ghinc Iacke daer sijn vader was gheseten In die sale om sijn avontmael teten En sey gheeft mi teten ic ben nalicxGa naar voetnoot3) versmacht Van hongher: ic hebbe die beesten ghewacht En gheseten sonder spijse totter nacht
[pagina 8]
Doe brack hi van een cappoen een bout Ende gaf den Iacke met moede stout Dat speet sijn stiefmoeder seer boven maten Si sach op Iacke met fellen ghelate Met dien lietse een groote scheet Dattet clanck wijdt ende breet Soe dat si loughen al die daer waren Om dat wt haer poorte sulc een quam ghevaren Die stiefmoeder was van scaemten root Si wilde wel wesen over een mile groot En sey Iacke: wat wi nu horen moeten Die colueverGa naar voetnoot1) was seer wel gheschoten Maer daer en was noch steenen noch yseren clootGa naar voetnoot2) Doe sachse op Iacke met moede groot Ter stont haer een ander varte ontghinck Het docht haer wesen een wonder dinck Moeder sey Iacke, ende hem was daer dweers toeGa naar voetnoot3) Hout u als een vrouwe, nouweGa naar voetnoot4), ende den eers toe Die stiefmoeder was gram ende vol sorghen Den vader sey, gaet wech men sal u borghen Hout toe u burse tgelach is betaelt Ghi en sult niet gheven ist datter wat faelt Laet inden avont quam daer logieren Een brueder, men dede hem veel chieren Hi bleef ooc om slapen daer Dies hem die vrouwe claechde met vaer Al dat haer ghesciet was van Iacke quaet Seggende Iacke is een boeve inden vierden graet Hi doet mi leedt ende groot ongherief Van scaemte doet hi mi groot grief
[pagina 9]
Ic darGa naar voetnoot1) u niet seggen door schaemte Hoe mi gheschiet is soe groten blaemte Van Iacke den ionghen boeve fel Ick bidde castijt hem ende slaet hem wel Ic salt u lonen wilt mi gheloven dat En sal u gheven eenen kese boven dat En ghelt in u burse om te bidden voor mi Gaet op tvelt ende corregiert hem ghi Ende slaet hem vry cruepel ende lam Hi doet mi veel scaemten hi maect mi gram Mi dunct dat hi can toveren Daer omme al is hi buyten onder die loveren Met een eycken stoc wilt hem dan raken Dat hem die lenden moghen craecken Die brueder O weerde vrouwe en wilt niet sorghen Ic sal hem eer den dach van morghen Ten avont sal comen nae mijn vermeten So castien dat hi naw en sal weten Op sijn voeten ofte hootGa naar voetnoot2) te staen Wel aen seyse wilt daer op slapen gaen Des morghens als Iacke den dach vernam Hi met sinen beesten te velde quam Die brueder ghinc hem nae om soecken In bosschen, in velden, ende in broecken Maer vant hem ontrent der heyden Drijvende sijn beesten na goede weyden En sey tot Iacke ghi boeve rebel Segt mi nu met corten woorden snel Waer om doet ghi u moeder die goede vrouwe
[pagina 10]
Dus veel lijdens, maer nu ic trouwe Sal ic u castien soe menichfouwe Iacke Watow, wat sal hier ghebueren Mijn moeder is wel ende sonder trueren Waer om wildi dan bekijven miGa naar voetnoot1) Om wel te sien scieten soe suldi En ander dinghen die ic heb onthouwen Onder die doornen ic salt u schouwen Daer sidt een voghel ic wil hem schieten Die brueder seyde en latet u niet verdrieten Ende laet mi sien die conste dijn Doe schoot Iacke metten boghe fijn Ende gheraecte den voghel dat hi viel doot Doe liep die moninck met haesten groot Den voghel te halen het was sijn cansche Iacke doen peep, den monick ten dansche Ghinck soe gheringheGa naar voetnoot2) als hi die pijpe hoorde gaen Als een dul man was hi ghedaen Hi liep hi dansten ront ontrent Vanden doornen wert hi wel gheschent Dat hem dat bloet alle sijn leden afliep En scuerde sijn cleederen dies hi deerlick riep Sijn cappe sijn rock sijn scapellarisGa naar voetnoot3) mede Ende al dat hi aen hadde ter selver stede Dat hi nauwe sijn harnas conde bedecken Dies Iacke loech ende bestont te gecken Hi danste in die doornen die sijn lijf vol gaten Maecten in aensicht, in handen sonder aflaten
[pagina 11]
Dye moninck om gracie dat hi badt Hout op, ick ben doch van bloede soe nat Ick heb ghedanst soe langhe ick ducht voor sterven Och goede Iack hout stille u pijpe Want ick soe seer vanden bloede sijpe Ick en sal u misdoen in gheenen tijde Iacke seyde, gaet dan aen dander side Vanden doornen soe blijve ic onghesmetenGa naar voetnoot1) Doe quam hi wt met sijn vel doorreten En quam ghelopen als een die dul was Oft als een die van hoppen vulGa naar voetnoot2) was Om dat sijn cleederen soe waren ghereten En dat vel vanden doornen doorbeten Sijn hert was vol van druc en lijden Elck sach op hem ten selven tijden Dies die monick bescaemt liep in Iackes huys Dit siende die vrouwe wert heel confuys En sey, waenGa naar voetnoot3) coemdi dus mismaect Ay laes seer qualick was ic gheraect Bi Iacke uwen soen sonder dralen Die duvel vander hellen moetenGa naar voetnoot4) halen Met dien quam daer die goede man Doe sey dat wijf siet doch lan Wat heeft u lieve soen ghedaen Hi wilde den armen brueder doden gaen Benedicite sey Ian wats hier gheschiet Hebdi van Iacke dit verdriet Segghet mi doch sonder verbeiden Ia sey die monick die duvel moet hem gheleyen Onder die doornen heeft hi mi doen danssenGa naar voetnoot5)
[pagina 12]
Ter doot toe met swaren ghecrijGa naar voetnoot1) Doe sey die vader tware sonde groot Had u mijn sone soe ghedoot Die monick sey: ic conde mi ontholden niet So suetelic ghinc Iackes pijpe siet. Als dan Iacke den avont vernam Hi metten beesten thuyswart quam Soe hi ghewoenlic te doene plach En hi doe quam in sijns vaders ghelach Sijn vader riep hem doe terstont Nu segghet Iacke en doet mi condt Wat hebdi desen goeden brueder misdaen Dat hi dus veel wonden heeft ontfaen Vader ic sal u segghen die waerheyt plat Ic peep met mijn pijpe, en hi danste wat Die vader sey die pijpe moet ic horen Doe sprac die monick: o vrient wtvercoren Ick biddu door God laet dat niet gheschien En wranc sijn handen deerlic met dien Segghende: wildijt emmersGa naar voetnoot2) hooren So biddic en wilt u niet stooren En wilt mi met coorden binden gaen Aen eenen post om te blijven soe vast staen Ic weet tsal sijn mi pijne groot Moet ic danssen ick blijve doot Aen eenen post met stercken seelen Bonden si den monick ic en machs niet helen Int midden der hallen daer menich sadt Aen der tafelen met den weert en at Dat volc loech seere en gbinghen callen Die monick en sal emmers2) nu niet vallen
[pagina 13]
Doe seyde die vader tot Iacke: wel aen Pijpt nu vrij als een man Iacke sey, vader ic sal doen u bevel Ic sal u maken vruecht en spel Tot dat ghi om nederlegghen Die pijpe ghebiedt ic sals niet wedersegghen Als Iacke sijn pijpen ghinc openbaren Si liepen al op die daer waren En lieten haer eten haer drincken varen En ghinghen danssen, lopen en tieren Si en conden hem selven niet bestieren En liepen al dansende wter hallen Som waren over den durpel ghevallen Vander dueren, som vielen int vier plat Die vader loech ende had ghenuechten sat Dattet volc soe dansten te gadere Doen quam dat wijf van Iackes vadere Al dansende volchdense eenpaerlicGa naar voetnoot1) Fellic siende op Iacke staerlick Telcken alse op hief haren start So lietse vliegen eenen grooten vart Soe lude dattet elck vernam Dies si doe in grooter scaemte quam Die monick had hem bi na ghedoot verbostGa naar voetnoot2) So danste hi metten hoofde teghen den post Ende die seelen wreven hem soe seere dan Dat dat bloet tot veel plaetsen wtranGa naar voetnoot3) Ende Iacke liep metter pijpe op strate Si volchden al dansende met blijden ghelate En liepen soe dick ter poorten wt Dat si over malcanderen vielen met gheluyt
[pagina 14]
Die nabueren wonende daer ontrent Liepen ooc wt daer inden wint Elc meende comen te late Som waren te bedde in slapens state Si worden wten slape ghewect ter stont Ende liepen ter straten wt goet ront Som liepen ter straten moeder naect Daer si om worden bescaemt ghelaect So datter versaemden menich man ende wijf Die met vruechden dansten sonder ghekijf Som wasser lam en conden niet gaen Noch op haren beenen en conden si staen Die quamen ooc dansen sonder ducht Op handen op voeten den eers inde lucht Doe seide die vader hout op als ghi wilt Laet u pijpen nu [sijn] ghestilt Te wijle dat spel ten besten is ghedaen Want het is dat ghenuechlicste spel vergaen Dat ic hoorde in seven iaren Maer die monick ghinc qualic ghebaren Als al dat dansen was ghedaen Ghi quade leckerGa naar voetnoot1) was sijn vermaen Ick doe u daghen voor tgeestelic recht Voor den officiaelGa naar voetnoot2) al ben ic slecht Siet in vrijdach dat ghi sijt present Oft ghi sult mi weder maken content Voor mijn wee ende voor mijn smarte Iacke seyde ic en passer niet op een varte Ick ben reedt ter stont al sonder sorghen Al soude den vrijdach toecomen morghen Den vrijdach quam soe hi hoort
[pagina 15]
Die brueder, die stiefmoeder waren ghestoort Si wilden teghen Iacke gaen te recht Daer waren vergadert rijck ende slecht Menich man elc na sinen state Die officiael quam sitten tsijnder bate Daer waren veel saken te doene Elck begheerde sijn sake te spoene So wel van priesters als van clercken Som ghinghen met testamenten wercken Ende ooc van schoon vrouwen die binnen der weken Int doncker waren ghevelt ghesteecken Elck brocht daer sijn sake voort Om vanden officiael sijn ghehoort Oock quam voort brueder Thobias Ende Iackes stiefmoeder met haer ghebras En sey heer officiael siet hier nu Mijnen soen der boeven gruGa naar voetnoot1) Hi heeft mi ghewracht so swaren leedt Met nigromancien, wijt en breet In Morapelier oft ander steden En is sijns ghelijcken, verstaet mijn reden Oock seyse verstaet mijn saken Hi can toveren en wonder maken Dat was ghedaen als die dwasen Want si ghinc doe metten eers blasen En liet menighen grooten dreet Daer loeghen si al wijt en breet Som seyden vrou tempert u gat Schaemt u hier te laten sulcken vart Die officiael sey totter vrouwen dan Segt voort u aensprakeGa naar voetnoot2) nu hier van
[pagina 16]
Ende laet u spreken daer om niet Ten sal u sijn tot gheen verdriet Maer si sorchde voor een ander crac Dies si een woort niet meer en sprack Door schaemte wasse heel verbaest Doe sprac die monic als een die raest Tot Iacke ghi sijt een boeve ionck Afghecort van een goede tronck Weet ooc heer officiaelGa naar voetnoot1) Dees ionghe boeve wil ons quellen al Maer heer ghi muecht hem castien wat Maer hi heeft een pijpe ic seg u dat Die wil u dansende ende springhende maken Dat u sal duncken die doot te smaken Die officiael sey, dat moet ic horen dan Wat vruecht die pijpe maken can Doe seide die monick: dat moet God verbieden Dat dit meer soude gheschieden Voor dat ic van hier ben ghegaen Oft anders moest ick die doet ontfaen Doe seide die officiael sonder vresen Pijp op Iacke laet ons vrolijc wesen Ick wil hooren oft soe sal werden ghedaen Als die monick doet mi tvermaen Iacke peep ende liet droefheyt varen En dedese al dansen die daer waren Die officiael liep op ende ander meer Ende dansten al omme wonder seer Die officiael spranc seer boven maten Dat hi sijn schenen stiet vol gaten Het dochte hem te sine niet seer goedt
[pagina 17]
Ende riep tot Iacke met ootmoet Pijpt niet meer maer weest doch stil Dat bid ic u vrientlick door Gods wil Doe seyde Iacke tot elcken daer Ist dat ghi mi hier wilt loven int openbaer Dat ghi mi doen en sult quaet noch confuys Maer laten mi gaen soe ick quam van huys Ick sal mijn pijpen laten staen En niemant sal meer drucs ontfaen Doe riepen si al ghemeynlick Ende gheloofdent hem te doene certeynlick Ende voor sijn sake oock te vechten En hem te beschermen voor alle rechten Doen scheyden si al tsamen van daer Die officiael ende die sommenerGa naar voetnoot1) voorwaer Met blijsscap, maer die monick en die stiefmoeder Scheyden van daer sijt dies wel vroeder Met grooten nijt. God si ons behoeder AMEN Gheprent Tantwerpen Bi.M.H. Int iaer van .xxviij.	voetnoot1) Geplant voetnoot2) Lees met B: jolijt voetnoot3) Terughalen voetnoot4) Er acht op geven voetnoot5) Verloop voetnoot6) Getuigenis voetnoot7) Geen zier voetnoot1) Gunde voetnoot2) Slechtste voetnoot3) Had hij des voetnoot4) Verdriet voetnoot5) Gezelschap, omgeving voetnoot6) Beschenken, opschepen voetnoot7) Minder voetnoot1) Behoeft gij voetnoot2) Overvloed voetnoot3) Boos voetnoot4) Zonder omslag te maken voetnoot5) B heeft: Want sulcken eten en was hem niet lief getal voetnoot1) Fluit voetnoot1) Voortreffelijkheid voetnoot2) Blijdschap voetnoot1) Wanneer ze voetnoot2) Tieren voetnoot3) Bijna voetnoot1) Soort van klein kanon voetnoot2) Kogel voetnoot3) Hij deed het met tegenzin (?) voetnoot4) Zorgvuldig voetnoot1) Durf voetnoot2) Hoofd voetnoot1) In de volgende regels is de tekst (evenals in B) waarschijnlijk bedorven voetnoot2) Spoedig voetnoot3) Schapulier voetnoot1) Ongeslagen voetnoot2) Dronken van bier voetnoot3) Vanwaar voetnoot4) Moet hem voetnoot5) Lees: heeft hi doen danssen mi voetnoot1) Geschreeuw voetnoot2) In elk geval voetnoot1) Gestndig voetnoot2) Tot stervens toe gekwetst voetnoot3) Uitliep voetnoot1) Deugniet voetnoot2) Geestelijk rechter voetnoot1) Gruwel voetnoot2) Aanklacht voetnoot1) B heeft: Verstaet Heere het groot gheval voetnoot1) Gerechtsbode

Vorige Volgende

Historie van den jongen geheeten Jacke

[Historie van den jongen geheeten Jacke]

[Herdruk van de Antwerpschen druk van 1528]

Over dit hoofdstuk/artikel

titels