Jaarboek van het Taalverbond. Jaargang 2

IX.
Afdeeling fraaie letteren.
Algemeene vergadering, gehouden te Antwerpen, den 22 April 1889.

De zitting wordt te halfelf geopend onder leiding van den heer D. Sleeckx, algemeenen voorzitter.

De schrijver der afdeeling leest het verslag over de werkzaamheden der Brusselsche groep, - dit wordt goedgekeurd. M. Pol Anri, schrijver der Gentsche groep leest zijn verslag, dat eveneens wordt aangenomen en M.F. Van Cuyck dat over de werkzaamheden der Antwerpsche groep. Hier wenschte de achtbare voorzitter eenige vreemde woorden door echt Nederlandsche te zien vervangen.

Daarna geeft de heer Voorzitter 't woord aan den heer Reimond Styns, ondervoorzitter der afdeeling, om de eerste kwestie aan de dagorde in te leiden, namelijk: Over aanmoediging der Letterkunde.

De geachte spreker stelt zich de vraag: leest ons volk? - Het antwoord luidt treurig: ja, gebeden. Boeken van echt letterkun-

[p. XXXVII]

digen aard worden enkel ter hand genomen door eenige schrijvers, enkele liefhebbers en een gering getal onderwijzers. Het eigenlijke volk leest niets - volstrekt niets, - buiten de gebroken armen en beenen van speciaal daartoe uitgegeven kranten. De heer Styns wijst verder op den invloed, dien de priesters uitoefenen tegen de letterkunde. Zoo gaan door hun toedoen maatschappijen van tooneel, zang, enz. te niet, boekerijen worden gesloten, overal wordt krijg gevoerd tegen de zoogezegde, ‘slechte boeken’. Het volk wil zich echter vermaken, het zoekt uitspanning, en waar die niet onder opvoedende gegevens te verkrijgen is, valt het op al wat voorgezet wordt; zoo zag men een Oudenaardsch weekblad met ophef van akelige ratteneters gewagen.

Daar, waar boekerijen bestaan wordt echter nog al gelezen, doch 't zijn meestal werken zonder eenige kunstwaarde. De leden of bestuurders dier inrichtingen weten veelal hun publiek niet te leiden, zoodat de gelezen werken doorgaans niet veel om 't lijf hebben.

Onze Vlaamsche pers is al niet veel kieskeuriger voor wat de mengelwerken betreft. Gewoonlijk drukken onze Vlaamsche bladen ellendige Fransche draken, niet zelden vol zedeloosheid.

Ambtenaars of bedienden van allen rang lezen evenmin, hunne opvoeding was vaak anti-vlaamsch, hunne omgeving totaal verfranscht, hunne kennis der moedertaal ontoereikend.

Tot eene andere orde van gedachten overgaande bespreekt de geachte redenaar onze Zuid-Nederlandsche kritiek. Die ook laat alleszins te wenschen. Er heerscht nijd en afgunst tusschen schrijvers, daar waar in de mate van 't veropenbaarde talent onderlinge ondersteuning zoo hoogst noodig is. Veel ouderen, die over voldoende middelen en tijd beschikken, toonen zich alles behalve mild. Krenterigheid en kortzichtigheid voeren den boventoon. De behendigen en baatzuchtigen zoeken heil in onderlinge bewierooking, iets wat eerlijke mannen tegen de borst stuit. Door den slimmen troep der middelmatigen of droogstoppels worden mannen van talent doodgezwegen en 't lapkraam der onbeduidende wroeters wordt opgehemeld.

Overgaande tot eigenlijke aanmoediging behandelt de geëerde

[p. XXXVIII]

spreker die van wege 't Staatsbestuur. 't Is ontegensprekelijk dat ze noodig is, al ware 't maar om onze gezonde en eerlijke boeken in te voeren als tegengift tegen verfransching. Ook stemt de wetgeving jaarlijks eenige duizende franks ter ondersteuning onzer letterkunde. De heer Styns bestadigt echter met spijt, dat werken van echt letterkundige waarde zeer zelden iets van die toelagen genieten en stelt zich de moeilijke vraag: waar gaat dat geld naartoe? De volgende feiten werpen daar toch eenig licht op. In 1886 schreef een dagblad van de opinie der huidige meerderheid, dat sommige schrijvers (?) boeken leveren, die met onze letterkunde niets gemeens hebben, dan dat ze in onze taal geschreven zijn. Die schrijvers echter gaan met de vetste brokken weg. Zoo zijn er mede pseudo-letterkundige genootschappen, die zich op dergelijke wijze inkomsten weten te verschaffen. Vaak dienen Staatstoelagen om sommige kringen aan smakelijke avondpartijtjes te helpen....

Tegen dien toestand dient er des noods een beroep op Z M. den Koning gedaan te worden om te beletten dat de toekenning dier subsidiën langer door éene hand moete gaan. Bovendien zou het Taalverbond moeten vragen, dat de letterkunde op gelijken voet met beeldende kunsten en muziek behandeld worde.

Buiten het Staatsbestuur hebben onze machtige Vlaamsche kringen, ook het hunne te doen en vooral doelt hier de geëerde spreker op 't Willemsfonds. Bewuste maatschappij doet eigenlijk voor de letterkunde bitter weinig. Hare uitgavan zijn door den band ongenietbaar. Ook worden de meeste werken door 't W.F. uitgegeven niet eens door de leden opengesneden.

Best ware het, zijns inziens:

1^o De officiëele uitgaven zooveel mogelijk te beperken.

2^o Elk lid voor een deel zijner bijdrage in eene lijst van letterkundige werken, door het bestuur uitgegeven, te laten kiezen. De schrijvers en uitgevers zouden dusdoende ook wel aanzienlijke vermindeirng aan die leden gunnen.

Daarna wordt door spreker nog gewezen op de volgende middelen ter verspreiding onzer letterkunde.

1. Goede en goedkoope uitgaven.

2. Het vormen van een' kunstenaarskring om geïllustreerde werken in 't licht te kunnen zenden.

[p. XXXIX]

3. Aandringen bij gemeente en andere overheden op verspreiding van degelijke werken bij middel van prijsuitdeelingen.

4. Bestrijden van invloeden, die 't volk van 't lezen afhouden.

5. Aanmoediging van wel ingerichte volksboekerijen.

6. Aanmoediging van mannen in 't onderwijs, die onze meening deelen en steunen.

7. Lieden opzoeken, die zich tegen behoorlijk procent willen gelasten met het verspreiden van Nederlandsche werken.

Spreker sluit met den wensch, door Staatsbestuur, Willemsfonds en andere kringen maatregelen te zien treffen om onze letterkunde op wezenlijk doeltreffende wijze te gemoet te komen.

De heer Jan Wannyn keurt die zienswijze en voorstellen des heeren Styns volkomen goed. Mijnheer Gustaaf d'Hondt maakt eenige bedenkingen.

De heer A.C. Van der Cruyssen stemt ook in met de voorgedragen besluiten en middelen en beklaagt zich over zekere kritiek in een Gentsch weekblad over ons jaarboek verschenen.

Na het binnentreden van tal van leden vat de heer Styns zijne redevoering in voorstellen en besluiten opnieuw samen.

De heer E. De Neve zegt dat de voorstellen aangaande 't Willemsfonds reeds tweemaal door de afdeelingen Schaarbeek en Brussel in de jaarvergadering werden voorgedragen, doch zonder uitslag.

De achtbare heer Voorzitter komt terug op de woorden des heeren Van der Cruyssen en klaagt vrij bitter over ‘dorpsgeest’ die in sommige bladen heerscht, alsmede in zekere vrijzinnige Vlaamsche kringen, waar men alles behalve goedgunstig gestemd is jegens medestrijders uit andere plaatsen.

Hieruit volgt eene drukke bespreking tusschen de heeren Voorzitter, P. Fredericq, Pol Anri en eenige andere leden. Vervolgens wordt den heer Van der Cruyssen den last opgedragen om in de volgende jaarvergadering van 't Willemsfonds onze wenschen bloot te leggen; hij neemt deze taak op zich.

Ten slotte leest de heer Van Cuyck eene weldoordachte studie over den vijfjaarlijkschen prijskamp van letterkunde. Hij betwist volkomen het ‘nut’ van die instelling onder de huidige gegevens. Subsidie is echter noodig om de schrijvers in staat te stellen te

[p. XL]

lezen en te reizen. Spreker wenscht de volgende wijzigingen te zien invoeren.

1^o Verdeeling van den prijskamp; bijv. 1000 fr. voor elk der drie beste werken.

2^o Scheiding van proza en poëzie. - Een afzonderlijke prijskamp voor elke afdeeling.

3^o De prijskamp zal alle drie jaar plaats hebben.

4^o De jury zal niet door Staatsbureelen of Academie, genoemd worden, doch uit eene lijst gekozen worden, opgemaakt door al de deelnemende letterkundigen.

De dagorde afgehandeld zijnde, sluit de voorzitter de zitting met een hartelijk woord.

De Schrijver-verslaggever,

J.-M. Brans.