Publications de la Société Historique et Archéologique dans le duché de Limbourg. Deel 10

Anno 1574.

In desen jaere syn burgermeisters geweest Andries Busch, Godaert van Meysenborch.

Den 29 Aprilis ende den 12 Mey is der burgermeister Andries Busch naer Antwerpen getoghen, by syne excellentie den ouersten commandeur van Castilien om verlichtinge des spaenschen garnisoens, item daer nae tot Bruessel, wie insgelicken int leger voir Bommel byden heer stadthelder monsieur de Hierges.

Item in desen jaere is der ouerster lieutenant Meghissen regiments, Berndt Pas van Cleeff, bynnen Ruremunde gelogeert geweest ende hem verstrecken moeten onder syn handt 590 gulden brab. als in archiuis te vinden.

Als graeff Lodtwich van Nassouwen ontrent vastelauondt inden lande van Valckenborch ingeuallen, etliche huyseren ingenomen, heeft eenen commissaris vanden houe, eenen capitein Mathieu de Wael, mit een vendel Welsche knech-

[p. 145]

ten bynnen Ruremunde byden capitein Floyon gesandt, die welcke sich gantz oeuel aengestelt ende syn oick etliche onder den seluen geweest, die verstant mitten vyandt gehadt ende Ruremunde (wan sy es vermocht hedden) den vyandt solden ouerleuert hebben, van welcken vyff geexecuteert ende meer andere geuangen. Dese executie heeft der stadt gecost 53 gulden brab., bouen dat sy den capiteyn in twee reysen geleent 400 gulden brab.; noch aen bodeloenen ende kondtschappen gelacht 93 gulden brab.

Om den seluen tyt heeft der heer stadthelder, heer tho Hierges, 50 carabiners bynnen Ruremunde gesandt, dennen die burger den cost gegeuen, doch daertegens aen nyemanden eenich contentement gedaen, welches mit gedaenen schaede beloept ouer de 1000 gulden brab.

Ende alsoe dat leger vuyt Hollandt opcomen ende sich ontrent Ruremunde een tyt lanck nedergeslaegen had, heeft der voirscr. heer stadthelder sich denseluigen maele bynnen Ruremunde verfueght, die tot notturft syner affairen vande stadt geleent heeft 300 gulden brab. Inder seluer tyt, alst leger van Hollanders by Ruremunde lach, is der baron de Scheuery mit etliche Bourgoignons oick binnen Ruremunde comen ende tot goeden vrydach daer gelegen, sich ter maeten wel gehalden, doch hebben de burgeren hun den cost moeten geuen, soe nyet weyniger als 800 gulden brab. bedraegen. Insgelicken om den seluen tyt, nemptlich goensdach voir palmarum is der spaensche capiteyn Alonso Ayala mit twee vendelen Spaenjarden bynnen Ruremunde geruckt, ende is den capiteyn mons. de Floyon mitten synen wederom sonder rekeninge vuyt getogen ende heeft de stadt den voirscr. Alonso ter leeningen voir syne knechten 168 gulden 16 st. brab. voirgestreckt. De burgeren hebben vanden seluen veel hoemoets ende gewalts

[p. 146]

moeten lyden, dergestalt datter eener onder hun, don Carlo, vuyt Barbarien burtich, den ritzburgermeister vuyt wilmoet opden merckt inden baerdt gefhaeren ende hem ouer de merckt getogen ende is een vande vendels ontrent pinxten nederwaerts getogen ende het ander totten 22 July daer gebleuen. Dese Spaenjarden hebben de stadt ende burgers aen montcosten, wyn, schaede ende seruis ouer de 1000 gulden brab. gecost.

Inde goede weke is eenen lieutenant, Falckenet genant, mit 50 lichte peerden etlicke daegen bynnen Ruremunde gelogeert geweest, mit ten synen aldaer veel verteert, auer nyemanden ietwes gegeuen. Op goeden vrydach is den baron van Scheuery ende den capiteyn Matthieu die Wael mit hunne knechten vuyt Ruremunde getogen ende op paeschdach is een hoichduitscher hopman genandt Scheurbergh bynnen Ruremunde comen mit een vendel hoichduytsche knechten van Fockarts regiment ende is dese compagnie mit wyuer, kynderen, houren ende jongens nyet veel onder de 1000 heuffden geweest, den welcken die borger by faulte van leengelt die montcosten hebben moeten verstrecken, syn oick inder magistraeten huyseren mit gewalt gefallen ende daer sich aenrichten laeten; syn sunst goede luydt geweest ende sich temlich gehalden.

Den 2 July syn die selue Hoichduytschen naer tleger voir Bommel der Maesen affgefhuert ende de stadt aen oncosten gedaen 59 gulden brab.

Ten seluigen mael is Berndt Pass van Cleeff, ouerster lieutenant des Meghissen regiment, mit synen vendele Nederduytschen bynnen [Ruremunde] comen logeren, den welcken die burger inden iersten 13 daegen den cost gegeuen ten minsten gecost 450 gulden brab. ende vanden 25 July heeft de stadt van Ruremunde ende dat ampt Montfort hem

[p. 147]

viort syne leeninge verschafft, daer van der stadt quota sich bedraecht 1760 gulden brab. Ende is desen Berndt Pass van Cleeff totten 8 Octob. 75 in garnisoen bynnen Ruremunde geweest ende sich der maeten wel gehalden.

Naer Berndt van Cleefs vertreck is den 8 Septembris Bleess van Vegersheim,⁽¹⁾ ouerster Pollwylers regiments lieutenant, ierst mit een vendele ende naer acht daegen mit noch een groot halff vendele bynnen Ruremunde gecomen ende voir twintich daegen leeninge mit gebracht ende naer omganck der seluer ein eers. magistraet die leeninge aengesonnen, de welcke (als daer toe geenen raedt wetende) ire onschuldinge gedaen, daer ouer die criechsluydt inder magistraet huyser geloopen, etlicke mit gewaldt opgeslaegen, allerley moetwil daerinne bedreuen, boven der maeten geteert, syn oick in eens raedtzverwandter keller gefallen, mit etlichen rotten teffens, den wyn daer gedroncken ende mit kreucken vuytgedraegen, meer dan 2 1/2 ahme wyns schaede gedaen.

Desen muytisschen kriechsvolck heeft daer nae die stadt, wie oick dat ampt Montfort alternatim ende noch voir eenen geringen tyd dat ampt Criekenbeeck, item Swaemen⁽²⁾ ende Elmpt die leeninge bestellen moeten, daer voir de stadt alle oere leste resterende panden heeft vercoopen ofte versetten moeten ende ouer sulx verschoten 4762 guld. 10 st. brab. Noch om beforderungh der leeningen, soe toe houe, als aenden heere stadthelder ende sunst anderen heeren mit continueele bodtschappen costen gedaen 1675 guld. brab. Ende aen ongewoonlichen licht ende brandt 363 guld. brab.

(1) Blasius van Vegersheim stond reeds in 1567 als overste luitenant in Spaansche dienst en lag destijds met vier vendelen hoogduitsche soldaten te Groningen in garnizoen. (Bor III boek bladz. 147).

(2) Swaemen: Swalmen.

[p. 148]

In desen jaere, int leste van Januario, syn tot Bergen op Zoom aencomen van syne Mat. 30 schepen ende soe sy ter eeren vanden gouuerneur opden oeuer staende alle tgeschudt vande schepen loss gelaeten werdt, is in een vande schepen tvyer int poluer comen ende een schroomelyck spectakel gegeuen, synde tvoirscr. schip ende al wat ter inne was, mit een gewalt tsamen inde locht gesmeten ende vernielt worden.

Alswanneer aldaer d'armade versterckt is worden tot 80 schepen daer mit naer Middelburch seylende, heeft gerecontreert de schepen vande vyandt, sulx datter van beyde syden dapper geuochten is worden. Dan heeft den vyandt seess schepen ouerweldicht, daer inne alle de principaelste heeren, wie oick den admirael ende synen lieutenant syn geweest, waer deur die andere de vlucht genomen ende naer Bergen op Zoom weder geseylt, maer heeft den vyandt hun dermaeten ingevolcht, dat hy noch vyer andere becomen ende in syn gewalt gecregen heeft, soe dat syne Mat. daer by eene groote schade geleden, synde den admiraal doot gebleuen mit veele criechs luyden ende sunderlinge vande alde Spaenjarts. Den vicaris vanden admirael, monsieur de Glymes, mit veel meer andere synde den ouersten Julianus Romero, die inde plaetse vanden heer van Beauuois, crank wezende, het gouuerne hadde, alleen mit een schuytgen salueert worden.

In Februario den 15, nyet tegenstaende dit groot ongeluck, is Sancho Dauila opden byden gouuerneur generael Requesens gepresigeerden dach, hoewel tegens windts affgesteken ende op Vlissingen comen, alwaer hy de compste van monsieur de Glymes mit noch 10 schepen mit spaenssche soldaeten afwachtte, maer de vyandt hadde soe veel bespiers onder tvolck van Requesens, dat hy aleer die spaensche armade sol afsteken, van hunnen aenslach ende

[p. 149]

van alles sekeren bericht hadde, jae van schippers seluer die meerendeels gesuborneerd waeren.

Der gouuerneur generael dreeff de saecke wonderlick seer ende ylde bouen maeten mit het verstrecken vande armade ende soldaten der gestalt, dat de lieutenant, monsieur de Glymes, noch nyet al gerust synde, noch syne affairen, soe het wel behoirde, nyet gedisponneert hebbende ende verstoort synde, saghte: wel aen, ick ben verdich ende sal totter doot toe vechten ende is ouer sulx hoe tegens den wille vande schippers ende tegen wints vorts gefharen ende comende ontrent Middelburch heeft stracx 14 schepen verloren, daer van der vyandt negen gecregen, de reste wesende wel mit goede soldaeten van Spaenjarden syn te gronde gesoncken. D'Auila, liggende ontrent Vlissingen, van desen tegenspoet verstendicht wesende, willende tselue vreken, nae dat hy sich in Zeelandt begeuen hadde, verlaetende Vlissingen, is des anderen dachs ter Goes gecomen ende soe op Antwerpen gekeert.

Mondragon, bynnen Middelburch wesende, dese miserable ende droeue tijdinge van Julian Romero ongeluck verstanden hebbende ende dat Dauila oick vertrokken was, aenmerckende, datter geen middel van wyder secours oft ontsettinge voir handen en was, temeer dweil oick daer innen alles geconsummeert was ende ouer sulcx dagelicx veel van honger ende commer voir de voet stiruen, heeft eyndtlich geconsenteert alsulcken compositie als hem den prince van Orangnien sol willen voirleggen, taccepteren ende tseluige by syne exellentie de Requesens bewilligende, is de stadt van Middelburch aenden vyandt ouergegaen den 22 February. De soldaeten, priesters ende monnicken, alles moetende verlaten, syn mit een simpel cleetgen vuyte stadt gegaen, de coronnels ende capitainen

[p. 150]

syn bynnen Vlissingen geuangen gebracht. Mondragon is naer syne exellentie de Requesens gesonden, om mit de selue wegen de wisselinge der geuangens te handelen. De borgers ende inwoeneren hebben opbringen moeten hondert duysent guldens, alle andere goederen heeft de prince van Oraingnien tot sich genomen ende is mit 300 borgers vande andere naebuere steden daer binnen gecomen.

Ende hier mede en synde de prince van Oraingnien noch nyet gecontenteert, maeckte daegelicx nieuwe preparatien oick doir synen broeder, graeff Lodwich, die welcke wetende dat ducq d'Alue van Genua naer Spaegnien was vertrocken, is vuyt Duytslandt mit 8000 knechten, treckende naer Maestricht gecomen om den pas aldaer in Brabant te nemen, welches eene saecke van groote importantie, consequentie ende perickels was, alsoe doemaels daffairen van syne Mat. in genouch soberen staet stonden. Weshaluen syne exellentie de Requesens belaste Sancho Dauila, dat hy den graeff Lodwich te gemoet sol trecken ende beletten, dat hy den voet in Nederlandt nyet en sol crygen, ende is volgents Dauila mit nyet te seer veel volcx naer Maestricht getogen, alwaer hy stracx van des vyandts macht, die op dandere syde vande stadt was liggende, sich doen erkondigen. Ende off wel graeff Lodwich ongelyck stercker was als Dauila, heeft nochtans den vyandt inder nacht mit 200 soldaten bedroepen ende onuersiens ouer de 600 geslagen ende soe dagelicx schermutserende heeft hem soo lang opgehalden, tot dat Mondragon mitte reste van tleger is bygecomen. Hoorende graeff Lodwich, dat die twee legers by een anderen comen waeren, meynde hem op Valckenburch te begeuen, doch heeft Dauila mit een sunderlingh stratagema hem ouer de 500 soldaten affgeslaegen ende siende, dat hem den wech, om in Brabant te comen, van dyer syden daer hy lach benomen

[p. 151]

was, veynsde sich al oft hy weder naer Duytslandt wol trecken, daar ouer syn leger opbreckende.

Den 6 Aprilis is Sancho Dauila mit welsche soldaeten van Mondragon naer Nymegen getogen ende ontrent 2 vrkens van daer opde Moeckerhey aengetroffen graeff Lodwich ende den Pals⁽¹⁾ mit allen hunne macht ende off wel een deel van hun voetvolck langh hadde tegen gehalden, wie oick de ruyterie, nochtans sy als ouervallen wordende nyet tyds genoich en hadden, om hun leger der gebeur in slachordre te stellen ende datter onder hun oick veel ongewapent waeren, is hun tconincx volck soe dapper aengeuallen, dat sy meer de vluchte als te vechten sochten, roepende: gelt, gelt, ende soe die nu van vechten vermoedt waren sonder van versch volck ontsat te werden, syn sy grauwelick geslaegen, verstroeyt ende verjaecht worden, dergestalt dattet conincx volck het velt ende victorie geworuen hebben ende syn inden seluen slach gebleuen drye, die ouerste heeren graeff Lodwich ende graeff van Nassouwen, broeders vanden prince van Orangnien mit oick den Pals, sonder datmen oyt jemanden van dryen noch onder de doode noch onder de leuende en heeft gevonden.

Doir welcke heerlicke victorie die Spaenjaerden bynnen Antwerpen opgeblaesen ende hooverdich geworden synde, hebben onder tdexsel datmen hun veel maenden soltz jae ontrent drye jaeren schuldich was, een groot oproer inde stadt gemaeckt ende hunne vendelen verlaetende, als sy nu ontrent 4000 by een geconspireert waeren, syn ierst heymelick, daer nae mit gewalt bynnen Antwerpen ingeloopen ende in slachordre opden merckt staende, mit een groot gerucht gelt geroepen ende begert, welches jedermenlichen groote vreese heeft aengejaecht,

(1) Den Pals: de Paltzgraaf.

[p. 152]

tgarnisoen vuyter stadt gedreuen sonder eenich respect aende gouuerneur generael te draegen, die sich int huys van Saxen moeste begeuen, dergestalt dat die van Antwerpen eene onvuytsprekelicke somme van penningen gecolligeert hebben, die doch totte betaelinge veel te cleyn was, voir de reste op sekeren dach hebben moeten beloeuen.