|
| |
Anno 1573.
In desen jaere syn burgermeisters geweest Johan Vinck, Cristoffer Cueckhouen.
Der gouuerneur monsieur de Hierges heeft by brieuen doir ordre vanden hertoch van Alue beuolen twee compagnien vande benden van ordonnantie in te nemen mit ordonnantie dattet ampt Montfort hun alle nootturft verschaffen solle, ende dweil tvoirscr. ampt sulcx geweygert,
| |
| |
heeft de stadt zedert den 3 Mey totten 1 July daer nae volgende ad. 28 daegen allen nootturft, nemptlich voir jeder heuft V s. sdaegs ende voirde peerden, heuye, hauer ende stroe moeten opbrengen ende versorgen, beloopende de costen behaluen de accommodatie 2858 gulden brab., tot welcken eynde de stadt genootdrenght is geweest, etliche ire grienden, oick gemeyndten te moeten vercoopen ofte versetten. Dese hebben bynnen Ruremunde gelegen totten 29 January 1574 ende syn de magistraet ende den burgeren seer lestich ende costelyck gefallen wegen veel toulasten wyns etc., die sy moesten furneren. Om alsulcke verschotene penningen wederom te becomen is der burgermeister Vinck mit Gerardt Cremers by den stadthelder, monsieur de Hierges, naer Nymegen getogen.
In desen voirscr. jaere is der burgermeister Vynck mit eenen dienaer naer Bruessel verreyst aenden hertoch van Alue, om vanden spaensche ruyters ontslaegen te werden ende sekere ordonnancie van don Juan de Mendoce vuytbracht. Deser tyt is hier oick geweest eenen capitain van ruyterye, Moerbeeck genandt, ende is oick in desen jaere bynnen Ruremunde geweest hopman Prampier.
Aen Antonio de Aquayo, lieutenant van don Pedro de Taxis, tot leeninge van syne compagnie peerden verschoten in Julio 168 gulden 16 st. brab. ende den 21 Decembris de somme van 752 gulden volgents syne obligatie, soe by copie in archiuis der stadt te vinden.
Item heeft der heer stadthelder, monsieur de Hierges, by syne brieuen gecommandeert, datmen om wyderen onheil voir te comen aende inliggende knechten jederen sdaechs eenen stuuer sol geuen ende sulcx in handen vanden hopman Floyon tellen onder syn recipisse, om restitutie vande ierste leeningen te becomen.
| |
| |
Den 8 January deses jairs was de stadt van Haerlem mit groff geschut dermaeten aengetast, dat de mueren gantz ter neder geschoten ende nyet en konden gerepareert worden, dan hebben die van bynnen in plaetse vande vesten andere grachten gegrauen ende dycken daer tegens opgeworpen.
In desen tyt was daer groote dyerte in sconincx leger voir Haerlem, hoe wel die van bynnen daegelicx allerhande victualien genouch cregen, alsoe den 8 February in schoonen daege aldaer ingebracht werden 180 wagens mit volck ende eetwaere gelaeden.
Op Paeschdagh syn die van Haerlem vuytgeuallen, veel vande Hoechduytsche inde stadt gecomen. Den 8 Aprilis daer nae meynden die geusen volck ende victalie bynnen te brengen doch te vergeefs, alsoe den graeff van Bossu int ierste deser maendt de Haerlemsche zee mit 40 schepen besat hadde, des anderen daechs syn die van bynnen wederom te lande ende te waeter vuytgeuallen, nyet sonder hunne groote schade ende peryckel.
Den hertoch van Alue, wyens opset gantzlich wass die van Vlissinghen te temmen, seyndt tot dyen eynde den 21 Aprilis mit don Sancho Dauila, gouuerneur vant casteel van Antwerpen, een wel opgeraste armade van schepen, om ter zee mit die van Vlissingen slach te leueren, dan is daer inne ongeluckich geweest, alsoe die van Vlissingen duer eenen listigen schippers streeck het meeste deel vande armade ingelockt hebbe, is geuangen worden ende hebben triumpherende die bynnen Vlissingen gebracht.
Den 23 Aprilis syn bynnen Haerlem ingetrocken te schepe 800 vuytgelesene voetknechten, daer deur het garnison nyet weynich en is geannimeert ende versterckt worden.
Ontrent den seluen tyt syn 600 soldaten van des princen van Orangnien volck vuyte schepen gegaen, om mit ge- | |
| |
walt die schansse Diemerdyck nyet wyt van Amsterdam in te nemen, om damit die viures tot sconincx leger te beletten. Die van Amsterdam seynden daer tegens twee vendelen van hunne vuytgelesene burgers schermutzeren mitte selue ende ondertusschen siende de soldaten opden seluen dyck ontrent 1000 pionniers treckende naer tleger vanden hertoch van Alue, meynden dat het soldaten waer, syn soe verveert worden, dat hun de herten inde schoenen soncken, loopende mit aller macht weder naer hun schepen.
Den 28 May heeft des conincx armade opde Haerlemsche zee meer als hondert schepen vande geusen de vlucht doen nemen, groote schade aende selue ende de soldaten gedaen ende 22 schepen mit alles, wat daer inne ende op was, becomen.
Te lande heeft het conincx volck oick eenige der geusen schanssen mit gewalt ingenomen, vander welcke eene sich drye vendelen knechten hebben opgegeuen, damit den van Haerlem alle middel van ontsat is benomen worden.
Den 17 Juny heeft den prince van Orangnien vanden volcke, soe hy in Hollandt hadde aengenomen, (meynende tselue bynnen Haerlem te brengen) opden Diemerdyck 14 vendelen gelaten, om de viures aen sconincx syde te benemen, maer syn daer tegengesonden seuen vendelen Bourgoignons ende des anderen daechs drye hondert Spaenjarts schutten, welches die geusen bemerckende, die nu 23 vendelen sterck waeren, den dyck verlaetende, hebben sich aent loepen gestelt, maer syn van die van Amsterdam 200 daer van verslaegen ende 8 van hunne schepen, wesende van alles wel versien, hun affgenomen worden.
Den 4 July is by don Frederico als inde plaetse van synen vader, den hertoch van Alue, opperste veltheer, goet gevonden, de stadt naerder te becruypen.
| |
| |
Nochtans en hebben die van Haerlem sich nyet seer beruert, dan voirt gefhaeren mitte beelden, cruycen, dornamenten vande kercken ende van hoey ende stroe gemaeckte priesters, monicken ende nonnen in spaensche cleydinge te verthoenen, die te doirsteken, te steenighen, voir de selue te danssen, den spot daer mit te halden, de koppen aff te houwen ende ouer de muyren onder de Spaenjarts te werpen.
Den 5 July heeft men begonnen de stadt aen te vallen ende te bestormen, synde van die van Haerlem meer als 150 gebleuen ende vant conincx volck oick nyet weynich.
Daer naer hebben die Spaenjartz weder een andere schantze becomen, waer tegens tgarnisoen van Haerlem geresolueert eenigh ander stratagema aen te richten.
Soe dat sy den 7 July mit 1500 mannen te voet ende weynich peerden vuytgevallen, de Duytsche mit groote diligentie aengeuallen, etliche compagnien der seluigen als beesten ombringende, hun affnemende seess vendelen ende seess stucken geschutz ende soe die Welsche hun wollen te hulpe comen, syn oick wonderlyck geslaegen worden ende alsoe daer ouer duer tgans alarm gemaeckt werdt is een groot volck by een anderen geloopen ende die van Haerlem dapper vervolcht ende dweil sy soe grooten getal nyet en konden wederstaen, tot aende stadt porten gedreuen worden.
Daer en tusschen naemen die andere steden van Hollandt ende Zeelandt, soe die nieuwe religie hadden aengenomen, seer qualyck, datmen die van Haerlem inden vuytersten noot synde, duer den prince van Orangnien nyet anders gesuccurreert en hadde, dweil sy daer toe gelt ende andere noetsaeckelycheit gegeuen ende contribueert hedden. Waer duer den prince van Orangnien heeft oprusten laeten sekere oirlochs schepen ende te lande veel volcx mitten baron
| |
| |
van Batenborch ende 500 wagens, gelaeden mit allerhande victualie ende oick geschut, die welcke inval gedaen hebben int quartier vanden Duytschen in eenen bosch ontrent de stadt liggende ende hunne wachten ouervallen. Dwelck int leger gewaer wordende, syn van alle canten inde wapenen geloopen ende mit malcanderen hertelyck gevochten; ten lesten des princen volck de vlucht genomen ende verstroeyt worden, den baron van Batenborch doot gebleuen mit andere 1600 soldaten ende verloeren 14 vendelen, thyen stucken geschutz ende 300 geladene wagens.
Als nu die van Haerlem geenen hope meer van ontsettinge en hadden, hebben die kynderen ende vrouwen, wie oick alde mannen vuyter stadt laeten gaen, als geen wehr konnende doen ende euen wel die prouisie mit hielpen consumeren, welcke der stadt verlichtinge die Spaenjartz nyet willende, hebben die selue weder mit groet geschrey ende lamenteren inde stadt gedreuen.
Wat miserie ende droeffheit inde stadt onder die burgeren, vrouwen, mans, kynderen, alt ende jonck, geweest is, en mach een jeder wel gedencken, want honden ende katten syn wel twee ofte drye weken lanck voir de hongeriche maegen delicatessen geweest; sommige hebben hun onderhalden mit ossen huyen in water ende calck geweyckt ende meer als een maendt lanck nyet anders als water drenckende. Waer duer is geschiedt, naedem het garnisoen sich dapper gewerht hebbende ende nyet langer konnende wederstaen, duer die lanchduerige defensie gemacteert, oick doir het mennichfuldich vuytvallen ende slachten heel geswackt synde, naerde belegeringe van seuen maenden, gesloten is worden den 11. July hun op gelooue, bermherticheit ende misericordie von don Frederico de Toledo ouer te geuen, mit conditie alleen, dat die borgers het spolieren
| |
| |
van hunne meublen sollen moegen redimieren mit twee tonnen schatz ende veertich duysent gulden, een hondert duysent bynnen 12 dagen ende de reste op wyderen vergunden termyn te betaelen. Verner de macht ouer tleuen ende doot soe wel vande soldaten als borgers totte discretie vanden verwinner blyuende ende is den graeff van Bossu mit 10 vendelen voet volcx bynnen Haerlem getogen.
Vanden Duytschen, die aldaer in garnisoen waeren, syn eenigen tleuen gegeuen, vuytgenomen die ghene, wie oick vande Gasconers ende Ingelschen, die voir Bergen in Henegouwe gesworen hadden tegens den coninck van Spaengnien nyet te dienen, mit eenige oproerige borgers syn mitten swerde, mitten strop gedoot worden, sommige int water geworpen ende etliche van de Spaenjarts doot geslagen, tot twee duysent menschen toe. Den gouuerneur vande stadt byden prince van Orangnien gestelt, Riparda genant, wesende een Vriesch, mit noch eenen capiteyn vuyt Vlanderen syn den cop affgehouwen, den predicant Martinista is aen een galghe gehangen worden.
Bynnen de stadt syn geweest vyer duysent soldaten by een anderen in garnisoen, die geconsummeert syn, als die stadt is ouergegaen tot 1600, soe datter bouen de geene, die geexecuteert syn, qualyck seuen hondert ouerbleuen syn. De burgeren heeft men gespaert, bouen die oick executeert syn worden.
Tis te verwonderen de groote constantie, die byden borgeren ende soldaten geweest is, want naer der eroeueringe en isser inde stadt nyet een leuendich dyer gevonden, nyet een wortel van eenich cruydt inde aerde, noch een bladt opde boomen.
D'weil der hertoch van Aluen noch bynnen Amsterdam was, heeft een heerlicke armade van schepen voir syne Con. Mat. van Hispanien opgerust ende den graue van
| |
| |
Bossu admirael van de Zee gemaeckt ende tegens die van Enckhuysen gesonden.
Als nu der voirscr. graue in Octobri opder Zuderzee d'armade vanden prince van Oraignen recontreerde, heeft tegens die selue moeten vechten (nyet soe vuyt syn eygen motiff, dan beuel van syne ouericheit) als de machte vande selue wel kennende ende dat die ongelyck starcker was, als hy, nochtans om dat men nyet en sol dencken, dat hy cleynmoedich oft vreese hadde, is mit een resolutiff gemuets hun aengeuallen, synde alleen negen schepen sterck, daer dandere ouer de dertich waeren ende naer dat hy sich langen tijt vromelick gewerht hadde ende syne schepen groote schade geleden, oick lieuer hedde gestoruen, als indes vyants handen to comen, heeft doir raedt van etlicke spaensche heeren, soe hem bygeuuecht waeren, als Carquera ende andere, siende dat syn schip alleen was ouer bleuen ende nyet langer en conde resisteren, noch middel en was, om te salueren, is gedwongen geweest, sich ouer te geuen ende alsoe mitten heere van Groeningen ende andere veel van adel ende spaensche capitainen geuangen worden ende bynnen Hoorn gebracht synde ende is vande Hollanders (noch indachtich vande groote affbreucken, die hy hun dickwils voir Rotterdam gedaen hadde) nyet te seer wel getracteert worden. Ende off wel ten waere den generalen pays gesloten were, hy nyet lichtelick gerelaxeert sol syn worden, heeft alle de Spaenjartz, die mit hem geuangen waeren, soe mit gelt als bidden doen verlossen, duer dyen hy meer als andere den Spaenjarden geaffectionneert was. Daer naer in Decembri is den hertoch van Aluen van Amsterdam op Antwerpen ende van daer op Bruessel gearriueert, latende in Hollandt eenige legers, waer van eindeil s'Grauenhaghe hebben ingenomen.
| |
| |
Ende alsoe nu ducq d'Alua tot hooghen alderdom gecomen ende wegen den swaeren last syner commissie ende administratie inde regieringe der Nederlanden vermoeydt was, heeft tot meermaelen aen Co. Mat. supplicando aengehalden, om ontslaegen ende weder naer Hispanien gereuoceert ende eenen anderen in syne plaetse gestelt te moegen worden ende heeft ten lesten syne Mat. hem daerinne willende beneficieren totte regieringe der selue landen affgesonden Louys de Requesens, grand commandeur van Castilien, ende tot Bruessel gecomen synde, heeft ducq d'Alue sich van alles affgedaen ende het gouuernement aenden voirscr. grand commandeur ouergegeuen ende is volgents publickelyck syn afscheydt genomen hebbende in Decembri mit synen sone, don Frederico de Toledo, vuyt dese landen vertrocken.
|
|
Auteursrechtvrij