Jaarboek 14 van het Stijn Streuvelsgenootschap 2008. Voor altijd onder de ogen. Streuvels en de beeldende kunsten

[p. 7]

Verantwoording bij het dossier
De samenstellers

Op 14 november 1911 schreef Stijn Streuvels aan Isidore Opsomer: ‘Dat heeft een schilderij voor bij een boek - het eerste blijft altijd onder de ogen - het tweede moet men inzien en dat doet men niet tenzij het goed past.’ Dit is een van die zinnetjes waar men overheen kan lezen, maar men kan er ook aan blijven haperen. Was deze auteur, deze prozaïst meer bepaald - het handvol jeugdgedichten laten we maar even buiten beschouwing - liever een schilder geweest? Dat zou kunnen: hij had bijzonder veel schildersvrienden, waarmee hij een briefwisseling onderhield en over wie hij graag schreef, en bovendien zat het schilderen óók al in de familie. Droegen de visuele kunsten - die rechtstreekser werken, die men ‘altijd onder de ogen’ kan hebben - zijn voorkeur weg? Ook dat is mogelijk, en het verklaart een heleboel. Zijn voorliefde voor de fotografie bijvoorbeeld, waarmee hij allesbehalve alleen stond onder de realistische auteurs: zowel mijnheer als mevrouw Zola bezat een fototoestel, en er is zelfs een foto bekend waarop ze elkaar staan te fotograferen. De fascinatie voor nieuwe visuele kunsten bleef Streuvels zijn hele leven bij. Bij de verfilming van De vlaschaard in 1943 bijvoorbeeld vervulde hij een (weliswaar) kleine rol, en uit een brief aan Joos Florquin uit 1956 blijkt ook dat hij bij de toneelversie van ‘Het leven en de dood in de ast’ een combinatie van film en toneelspel wilde laten uitvoeren. Allicht kan ook zijn betrokkenheid bij de totstandkoming van Het Lijsternest met die sterk visuele gerichtheid in verband worden gebracht: Streuvels wou niet zomaar eender wat op zijn tumulus laten bouwen, maar een eeuwige streling voor het oog. Hij had overigens soms zelf iets van een dandy, die graag poseerde voor schilders, fotografen of beeldhouwers: ‘One should be a work of art...’

Alle teksten in het themagedeelte van dit Streuvelsjaarboek gaan in op dat intrigerende verband tussen de auteur en de diverse beeldende kunsten. Van schilderkunst tot schrijversbustes, van

[p. 8]

fotografie tot verfilming, van ‘schilderachtige’ teksten tot portretten van de auteur, het komt allemaal aan bod. Uiteraard zijn daarbij ook de nodige illustraties opgenomen, waarvan sommige niet eerder werden gepubliceerd. Bijzonder zijn vooral de tekeningen van Henri Van Straten bij de heruitgave van Werkmenschen (1943) en de onlangs door het Museum voor Schone Kunsten te Gent verworven tekeningen van Gustave van de Woestijne bij Streuvels' Reinaert (1910), die afkomstig zijn uit de nalatenschap van Paul Lateur. Ook de nooit eerder gepubliceerde portretten van Streuvels door Gaston Gyselynck, uit de collectie van Paul Thiers (afb. 4, 5 en 6), en de glasdia's van de Duitse Vlaschaardverfilming, uit de collectie van Bertus van den Belt (afb. 18-27), mogen wat ons betreft ‘voor altijd onder de ogen’ blijven...

[p. 9]

Afb. 1
Modest Huys (1874-1932), Portret van Stijn Streuvels, 1915, olieverf op doek, 210 × 146 cm (Verzameling Vlaamse Overheid - langdurige bruikleen amvc-Letterenhuis, Antwerpen)

[p. 10]

Afb. 2
Modest Huys (1874-1932), De lezing van de oogst, ca. 1928, olieverf op doek, 80 × 115 cm (privéverzameling)

[p. 11]

Afb. 3
Emmanuel Viérin (1869-1954), Landschap (decoratief paneel voor een schoorsteenmantel), ca. 1906, olieverf op doek, 34 × 108 cm (privéverzameling)

[p. 12]

Afb. 4
Foto van Stijn Streuvels door Gaston Gyselynck; datum onbekend (collectie Paul Thiers)

[p. 13]

Afb. 5
Foto van Stijn Streuvels door Gaston Gyselynck; datum onbekend (collectie Paul Thiers)

[p. 14]

Afb. 6
Foto van Stijn Streuvels door Gaston Gyselynck; datum onbekend (collectie Paul Thiers)

[p. 15]

Afb. 7
Buste van Stijn Streuvels in de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (Gent), vervaardigd door Robert Heylbroeck (Foto: Griet Blomme - collectie Koninklijke Academie (kantl) - Gent)

[p. 16]

Afb. 8
‘Prutske’ in Vichte, door Jacques Verduyn (Foto: Filip Goussaert - collectie Dienst Cultuur Anzegem)

[p. 17]

Afb. 9
Frontispice bij het hoofdstuk ‘Hoe Bruin met Reinaert uitging waar hij meende honing te eten en hoe hij bij kop en pooten gevangen wordt en verderen rampspoed te lijden heeft’.
Gustave van de Woestijne, pen op papier. (Gent, Museum voor Schone Kunsten)

[p. 18]

Afb. 10
Frontispice bij het hoofdstuk ‘Hoe Bruin heel het dorp op het lijf krijgt en halfdood ontsnapt’. Gustave van de Woestijne, pen op papier.
(Gent, Museum voor Schone Kunsten)

[p. 19]

Afb. 11
Tekening in het hoofdstuk ‘Hoe Bruin de beer met de boodschap naar Reinaert gezonden wordt en hoe hij hem aanspreekt’. Gustave van de Woestijne, pen op papier.
(Gent, Museum voor Schone Kunsten)

[p. 20]

Afb. 12
Frontispice bij het hoofdstuk ‘Hoe Bruin zijn klachte uitspreekt over Reinaert en wat er verder besloten wordt’. Gustave van de Woestijne, pen op papier.
(Gent, Museum voor Schone Kunsten)

[p. 21]

Afb. 13
‘Vielen de mannen in het kille der straat p. 123 [125?]’
Houtsnede van Henri Van Straten voor ‘Kerstmis in Niemandsland’. (collectie Marc van de Wiele)

[p. 22]

Afb. 14
‘...Waarmede wij ons geld kunnen krijgen om te bouwen! p. 179-182.’ Houtsnede van Henri Van Straten voor ‘Kerstmis in Niemandsland’. (collectie Mare van de Wiele)

[p. 23]

Afb. 15
‘In 't decor der open schuur p. 196’. Houtsnede van Henri Van Straten voor ‘Het leven ende dood in den ast’, (collectie Marc van de Wiele)

[p. 24]

Afb. 16
‘Zij verorberen hun avondmaal p. 209’. Houtsnede van Henri Van Straten voor ‘Het leven en de dood in den ast’. (collectie Marc van de Wiele)

Afb. 17
‘Alla mannen, aan 't werk p. 306’. Houtsnede van Henri Van Straten voor ‘Het leven en de dood in den ast’, (collectie Marc van de Wiele)

[p. 25]

Afb. 18

Afb. 19

[p. 26]

Afb. 20

Afb. 21

[p. 27]

Afb. 22

Afb. 23

[p. 28]

Afb. 24

Afb. 25

[p. 29]

Afb. 26

Afb. 27

[p. 30]

Paul Wegener in de rol van ‘Boer Vermeulen’ in de film ‘De Vlaschaard’, naar den roman van Stijn Streuvels.
Afb. 28

[p. 31]

Bruni Löbel als ‘Schellebelle’ in de film ‘De Vlaschaard’, naar den roman van Stijn Streuvels.
Afb. 29

[p. 32]

Paul Klinger in de rol van ‘Louis’ in de film ‘De Vlaschaard’, naar den roman van Stijn Streuvels.
Afb. 30