Henk Porck
Tussen de regels lees je het papier
Papier lijkt zijn rol als voornaamste informatiedrager te verliezen.Ga naar voetnoot1 In een toenemend tempo vindt er een transformatie plaats van fysiek naar digitaal. Het papieren boek maakt plaats voor het elektronische boek en steeds meer informatie zal alleen nog in elektronische vorm worden aangeboden.
Een van de logische gevolgen van de huidige focus op de ‘digitale bibliotheek’ is de grotere inzet van medewerkers en middelen op dit terrein. Dit zou ten koste kunnen gaan van de aandacht voor het behoud en beheer van de fysieke collectie. Dit risico is zeker niet denkbeeldig, vanwege de gedachte dat het originele document, wat betreft de informatieve inhoud, volledig door een digitale kopie vervangen kan worden en daardoor eigenlijk ‘overbodig’ is geworden.
De huidige aanpak van het behoud van ons geschreven en gedrukte cultuurgoed en van duurzame toegang door middel van digitalisering en conservering van de originele documenten, richt zich in eerste instantie op het veiligstellen van de tekstuele, inhoudelijke informatie. Hoe belangrijk en noodzakelijk dit ook is, we lopen hierdoor het risico dat materiaalgebonden kenmerken die van zinvolle betekenis kunnen zijn, onopgemerkt blijven en bovendien beschadigd kunnen worden of verloren kunnen gaan als neveneffect van de toegepaste behandelingen.
De winst die de gekozen digitaliserings- en conserveringsmethoden opleveren voor het behoud en de toegang tot de inhoud van originele documenten, dient te worden afgewogen tegen het risico van verlies aan betekenisvolle materiaalgebonden kenmerken. Om deze afweging te kunnen maken zal het nodig zijn om de culturele waarde die een papieren collectie - qua inhoud én materiële vorm - vertegenwoordigt, vast te stellen en na te gaan hoe en in welke mate die collectiewaarde beïnvloed kan worden door digitaliserings- en conserveringshandelingen. Op dit moment ontwikkelt zich binnen de internationale ‘conservation science community’ de benodigde kennis en ervaring om deze uitdagende en complexe taak aan te gaan. Modellen voor kostenbatenanalyse, voor berekening van risico's en voor de kwantificering van collectiewaardes zijn in voorbereiding en zullen ons uiteindelijk in staat stellen om verantwoorde keuzes te maken en beslissingen te nemen.
Voor sommige stukken, vooral unica, zal dat kunnen betekenen dat er besloten wordt om geen enkele maatregel te nemen die de materiële integriteit kan aantasten. Voor deze documenten is de waarde niet zozeer te vinden in de op het papier aangebrachte tekst, maar zal deze vooral tussen de regels te lezen zijn, in het papier zelf.
Auteursrechtelijk beschermd