Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis. Jaargang 4.

Het boek behouden

[p. 7]

Jeroen Salman
Woord vooraf

Als een statisticus zich tot taak had gesteld de levensverwachting van het gedrukte boek te berekenen, dan zou het lezen van dit themanummer Het boek behouden zijn eerste stap moeten zijn. Vrijwel alle levensbedreigende en levensverlengende variabelen staan erin. Als voorbeelden van de eerste soort treft hij branden, overstromingen, bibliomanen, diefstal en papierverzuring aan. Voorbeelden van de tweede soort vindt hij in de verzamelaar, de antiquaar en niet in de laatste plaats de bibliotheek.

Het tweehonderdjarig bestaan van de Koninklijke Bibliotheek in 1998, was voor de redactie van het Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis aanleiding een themanummer te wijden aan het behoud van ons geschreven en gedrukte culturele erfgoed. De samenwerking tussen de KB, de redactie en de Nederlandse Boekhistorische Vereniging die uit dit initiatief voortkwam, heeft niet alleen tot een omvangrijk en gevarieerd, maar tevens tot een kleurrijk geïllustreerd jaarboek geleid.

In de eerste bijdrage geeft een aantal medewerkers van de KB, onder eindredactie van C. de Wolf, een beschrijving van de drie kerntaken van deze bibliotheek: verzamelen, beheer en ontsluiting en onderzoek. Dit openingsartikel moet tevens als een inleiding op het centrale thema worden gezien. De historische wortels van het begrip nationaal erfgoed vormen het onderwerp van het artikel van N. van Sas, dat daar direct op volgt. De overige auteurs namen voor hun bijdragen één van de drie kerntaken van de KB als uitgangspunt. Tien boeiende verkenningen op het terrein van de boek- en bibliotheekgeschiedenis zijn het resultaat.

Rond het thema ‘verzamelen’ zijn de artikelen gegroepeerd van J. van Heel en P. Buijnsters over twee invloedrijke verzamelaars, van O. Lankhorst over de collecties Nederlands drukwerk in Oost-Europese bibliotheken en van A. Swertz over de antiquaar en zijn relatie tot verzamelaar en bibliotheek.

In de tweede groep artikelen, rond het thema ‘beheer’, verhaalt W. Heijting over de belevenissen van de boeken uit het Behouden Huys op Nova Zembla, beschrijft H. van der Hoeven de lotgevallen van bibliotheekcollecties en schetsen J. de Vuijst en J. Mackenzie Owen de aard en de conserveringsproblemen van elektronische informatie.

Ook in het laatste drietal artikelen, dat het thema ‘ontsluiting en onderzoek’ als leidraad heeft, wordt duidelijk hoe nauw ontwikkelingen in de boekgeschiedenis en de

[p. 8]

opmars van de computer met elkaar verweven zijn. P van Huisstede en H. Brandhorst confronteren ons met kansen en dilemma's van het per computer ontsluiten van gedrukte, cultuurhistorische bronnen. Ch. Schuckman inventariseert bestaande vormen en nieuwe mogelijkheden om geïllustreerde boeken te ontsluiten op illustratoren. M. de Niet laat zijn licht schijnen op de invloed die de computer op boekhistorisch onderzoek kan hebben.

Ook de keuze van de besproken boeken in de reviewartikelen hangt samen met het thema van dit jaarboek. L. Saalmink bepreekt recentelijk verschenen Nederlandse bibliografieën en M. van Delft verdiept zich aan de hand van drie studies onder andere in de psychologie van de verzamelaar. P. Pesch ten slotte, beoordeelt de wijze waarop Nederlandse bibliotheken hun speciale collecties presenteren.

Als dit themanummer behalve als feestelijke opmaat tot het KB-jubileum, ook nog als een inspiratiebron voor boek- en bibliotheekwetenschappers zal dienen, dan hoeven we ons over de levensverwachting van het vierde jaarboek geen zorgen te maken.