Jaarboek Letterkundig Museum 2

[p. 171]

Aanvulling op...

[p. 173]

1 Wieneke 't Hoen
‘Ik krijg heimwee naar het zuiden’

Een postscriptum bij een brief van L.J Veen aan Louis Couperus

In 1987 bezorgde H.T.M. van Vliet voor Veen, Uitgevers te Utrecht & Antwerpen een bloemlezing uit de correspondentie tussen Louis Couperus (1863-1923) en zijn uitgever L.J. Veen (1863-1919), Bloemlezing uit hun correspondentie. De brieven van Couperus aan Veen waren al eerder in 1977 in twee delen als Waarde Heer Veen. Brieven van Louis Couperus aan zijn uitgever (1890-1902) en Amice. Brieven van Louis Couperus aan zijn uitgever (1902-1919) door F.L. Bastet bezorgd in de serie Achter het Boek, de tegencorrespondentie was op dat moment nog spoorloos. Deze brieven werden door Van Vliet gevonden in de kopieboeken van de uitgeverij, waarin een groot deel van de uitgaande correspondentie werd gekopieerd. Helaas hebben maar 28 boeken met elk zo'n 775 of 1550 brieven de tand des tijds doorstaan. Zij worden in het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum bewaard. In zijn editie van de correspondentie tussen Couperus en Veen geeft Van Vliet een beschrijving van de negentiende eeuwse kopieertechniek (p. 246.) Enige tijd geleden is een begin gemaakt met de ontsluiting van deze kopieboeken. Daarbij kwam een postscriptum van L.J. Veen aan het licht dat niet is opgenomen in Van Vliets bloemlezing, alhoewel het hoort bij een wél geselecteerde brief. (Over het algemeen nam Van Vliet die brieven op die inzicht geven in de relatie Veen/Couperus; korte briefjes die de verzending van het een of ander tot onderwerp hebben, vervielen.) De ontsluiting van de kopieboeken vond plaats in het kader van het door het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur gesubsidieerde Project ‘Achterstanden’, dat parallel loopt aan het Deltaplan voor Cultuurbehoud en dat tot doel heeft de achterstanden bij de collectieregistratie in te lopen.

Op 28 november 1900 schrijft Veen een brief van vier kantjes aan Couperus, die op dat moment in Nice verblijft. Punt voor punt, ‘op joodsche wijze’, dat wil zeggen te beginnen met de laatste brief, beantwoordt Veen drie brieven (p. 29-32). Brieven waarin Couperus ‘verrukt’ is over de mooi verzorgde uitvoeringen van De stille kracht, schrijft over eventuele vertalingen uit het Frans en vraagt om kritieken en artikelen, omdat hij, zoals hij op 19 no-

[p. 174]

vember aan Veen had geschreven, in ‘groote on wetendheid’ leeft in het zonnige zuiden (p. 29). Veen schrijft vriendelijk maar zakelijk terug en eindigt met groeten, ook van zijn vrouw.

Tot en met deze groet is Veens brief van 28 november in de bloemlezing opgenomen. Er hoort nog een postscriptum bij, het vierde kantje van de brief (sign. ljv, kopieboek 12, blad 174). Veen komt hierin terug op Couperus' vraag hem op de hoogte te houden en hij maakt een opmerking over het aanhoudende slechte weer in Amsterdam in vergelijking met dat in Nice. Couperus schreef hem namelijk dat hij genoodzaakt is zijn knie als onderlegger te gebruiken, omdat ‘de zon vlak op [zijn] schrijftafel schijnt’ (p. 32). Het volledige postscriptum bij brief 14 in de bloemlezing luidt als volgt:

Heeft U het artikel van Prof Dr Jan t.B. gelezen in het ‘boek van 1900’. Ik vroeg het om te zenden.
Rensburg van ‘de Arbeid’ zou U schrijven. Hij schijnt een artikel over U gereed te hebben in de ongelukkige vereenvoudige Kollewijn Spelling. Ik zag het nog niet, maar zend het wel.
Hij vroeg mij uw adres.
Wat een verschil met hier, U kunt niet schrijven om de zon en wij hebben niets dan regen en om half 4 al het licht op. Ik krijg heimwee naar het zuiden maar het gaat niet nu in dezen tijd.
Gegroet

Twee weken later schrijft Veen aan Couperus waarom hij en zijn vrouw niet naar Frankrijk kunnen komen: zijn vrouw is in verwachting en de dokter raadt zo'n verre reis af (p. 33).

J.K. Rensburg schreef een enkele maal, in de vereenvoudigde spelling, in De Arbeid, Maandschrift voor Kunsten Literatuur, dat in de jaren 1898-1902 bij C.A.J. van Dishoeck te Amsterdam verscheen, maar over Couperus is er geen bijdrage van zijn hand gepubliceerd.

Jan ten Brink schrijft in Het boek in 1900 (Amsterdam 1900) vol trots over zijn oud-leerling, en hoewel hij wel kritische kanttekeningen bij Metamorfoze maakt, zegt hij vol verwachting uit te kijken naar Langs lijnen van geleidelijkheid en De stille kracht.