Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1987-1988

[p. 173]

De Gentse Toneelacademie, een aanzet?⁽¹⁾
door J. Van Schoor

Mijnheer de Rector,

Geachte Dames en Heren Professoren,

Dames en Heren, waarde Vrienden,

Dat wij hier vandaag samen zijn voor de officiële opening van een studiecentrum voor drama en theater is natuurlijk geen toeval. Het is voor Gent en haar universiteit een beetje het logische gevolg van wat sinds vele decennia aan deze universiteit en daarbuiten aan het broeien is geweest, het logische gevolg in feite van wat velen voor ons hebben gewild, ook van wat steeds als een behoefte is aangevoeld en heel zelden door de overheid (ook de academische) werd begrepen. Dat wellicht omdat het theater en de podiumkunsten als essentiële uitingen van een spelcultuur en cultuur in 't algemeen als te marginale aangelegenheden zijn verstaan. Omdat de spelcultuur als zodanig in onze te strak op het boek en het geschreven (geprinte?) woord afgestemde cultuur hier te veel gemarginaliseerd is.

Dat was alvast geen moeilijkheid voor de heren Fonteinisten, de kunstbroeders van de ‘aloude’ en reeds in 1448 door het magistraat van Gent erkende hoofdrederijkerskamer van Vlaanderen, De Fonteine, met als devies Alst past bi apetite.

Vooral onder impuls van hun dynamische hoofdman, regisseur en toneelauteur Herman van Overbeke werd in het voorjaar van 1929 het initiatief genomen om tot de stichting over te gaan van een toneelacademie, die ook wel de naam van Academie der Fonteine zou dragen. Dat die idee eerst bij de Fonteine was gegroeid, kon

(1) Lezing gegeven n.a.v. de opening van het eerste academiejaar 1987-88 van de speciale licentie drama en theater aan de Rijksuniversiteit te Gent. Het overgrote deel van het materiaal is terug te vinden in de bundel Akademie afkomstig uit het Archief van de Rederijkerskamer De Fonteyne (A.D.F.), voorts is ook geput uit dag- en weekbladen, tijdschriften, enz. en uit mijn bijdrage ‘Getuigenissen over de Academie voor Tooneel te Gent’ verschenen in het tijdschrift Teater (Gent), jg. 5 nr. 4, blz. 67-74, waarin fragmenten uit artikelen opgenomen waren uit Het Nationaal Tooneelverbond (Antwerpen), van 21 maart 1930, 18 juli 1930 en 25 juli 1930.

[p. 174]

opnieuw geen toeval zijn: de kamer had sinds lang een coördinerende functie op zich genomen i.v.m. het amateurtoneel en zij keurde én keurt de erkenning van de nieuwe kamers van geheel Vlaanderen goed. In de vergadering van de eed telde zij toen ook een paar hoogleraren van de Rijksuniversiteit zoals de ‘dichtmeester’ van de kamer Karel van de Woestijne en de ‘griffier’ dr. Paul de Keyser, bovendien auteurs zoals Julius van Hauwaert of Anton Steeghers, die in studies of kritieken hun belangstelling voor het toneel hadden gedemonstreerd, anderzijds ook rechtstreeks betrokkenen bij het Gentse toneelleven zoals de stadsinspecteur Pol van Wonterghem en Herman van Overbeke zelf.

Reeds in maart en april van het jaar 1929 werd naar een uitbreiding van het gezelschap van de Academie gezocht en men mikte hoog: de bekendste Vlaamse namen kwamen toen in aanmerking voor een lidmaatschap van de op te richten instelling: nl. die van o.m. Daan Boens, dr. Constant Godelaine, oud-minister (toen reeds) Camille Huysmans, Aloïs de Maeyer, dr. Theo de Ronde, Valerius D'Hondt, Julius Hoste sr., Hendrik Coopman jr., Paul kenis, Julien Kuypers, Gaston Martens, Jef Mennekens, Lode Monteyne, Willem Putman, Camille Poupeye, Maurits Sabbe, Herman Teirlinck en Cyriel Verschaeve⁽²⁾. Sommigen van die heren zullen op 't eerste gezicht wat vreemd opgekeken hebben, étonnés de se trouver ensemble. Maar men zag het groot. Aan de griffier van de Fonteine, dr. Paul de Keyser, werd toen de opdracht gegeven een ontwerp van statuten voor te bereiden ten behoeve van de in te stellen academie. En in die opdracht, die ter eerste zitting werd overgemaakt, stond o.m. dat die instelling tot doel diende te hebben ‘de bevordering van de wetenschappelijke studie van het toneel nationaal en internationaal, ook in het heden en het verleden’⁽³⁾. Tevens het zoeken naar oplossingen voor de problemen rond het toneel, ‘zowel van stoffelijken als van zedelijken aard’. Zij wenste te zijn ‘een groepering van geleerden en letterkundigen’ en wilde optreden als een soort geweten en drukkingsgroep van het eigen, het Vlaamse toneel, naar de bevolking én de overheid toe.

(2) Leden gekozen in de zittingen van 27 maart 1929 en 3 april 1929 (A.D.F.).

(3) De statuten zijn eerst opgesteld in het hs. van prof. dr. Paul de Keyser (A.D.F.), nadien als ontwerp gestencild en naar de leden gestuurd opdat rekening zou kunnen gehouden worden met eventuele amendementen. Het eerste ontwerp gold als een ‘Opdracht van de Koninklijke Hoofdkamer van Rhetorica: De Fonteyne aan de Academie voor Tooneel’ (A.D.F.).

[p. 175]

Dat voor de naam ‘Academie’ gekozen werd had natuurlijk veel vandoen met het prestige dat men zocht, wellicht met het gebrek aan bescheidenheid. Want de Vlaamse Academie was duidelijk hét voorbeeld en de statuten van de Academie voor Tooneel werden voor een goed deel opgemaakt naar het model van de toenmalige Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde⁽⁴⁾. Op 3 juni van hetzelfde jaar werd aan alle voorgestelden de vraag gericht om effectief lid te worden en werd bekend gemaakt dat Z.K.H. prins Karel, de graaf van Vlaanderen en latere regent, bereid was gevonden ‘prince’ te zijn van de kamer én beschermheer van de Academie⁽⁵⁾. De aanbreng van Teirlinck die aan het hof verbonden was, was hier uiteraard reeds voelbaar. Karels aanstelling zou op 15 juni plaatsvinden, de officiële stichtingsdatum van de Academie voor Tooneel.

Het vastleggen van de vaste ledenlijst verliep weliswaar niet zonder enige problemen: voor de toetreding van de priesters Aloïs de Maeyer en Joris Eeckhout diende eerst de toelating van het bisdom Gent verkregen te worden, iets wat naderhand wel in orde kwam⁽⁶⁾. De brief met de vraag aan het adres van Karel van de Woestijne kwam nooit toe en werd door de posterijen teruggestuurd met de vermelding ‘Onbekend’⁽⁷⁾. Cyriel Verschaeve weigerde en bleef weigeren om werkend lid te worden⁽⁸⁾. Men had

(4) Bij het geschreven ontwerp zit ook de tekst van de K.B.'s van 8 juli 1886, 15 maart 1887 en 23 maart 1891 met betrekking tot de instelling van de Koninklijke Vlaamse Academie, die duidelijk als model gediend hebben voor de opsteller. Er werd ook over een vast secretaris gesproken, werkende en briefwisselende leden en het uitschrijven van wedstrijden. Die teksten waren door Willem de Vreese aan Van Overbeke gestuurd (zending van 6 november 1929) (A.D.F.) met twee jaarboeken (dat van 1912 met het Huishoudelijk Reglement op blz. 28), dat van 1929 met de reglementen van de Bestuurscommissie), daarbij nog ontwerpen van reglementen en het Reglement van de Secretaris.

(5) Een modelbrief opgesteld door de hoofdman en de griffier van De Fonteyne en door hem ondertekend, werd door de hoofdman (Herman van Overbeke) en de griffier naar de kandidaat-leden gestuurd (3 juni 1929) (A.D.F.).

(6) Brief van het bisdom van de vicaris-generaal die de priesters Aloïs de Maeyer en Joris Eeckhout de toestemming verleent om lid te worden (de brief is gedateerd op 3 juni 1929, maar is vermoedelijk pas een week later ontvangen, A.D.F.).

(7) De brief was gericht aan ‘Den Heer Karel van de Woestijne, Hoogleeraar, “La Frondaye”, De Pintelaan, Gent’ en als ‘onbestelbaar poststuk’ met het opgeplakte etiket ‘Onbekend’ teruggestuurd op 11 juni 1929.

(8) Brieven van Verschaeve van 31 januari 1930 en 18 februari 1930 (‘Tot mijn spijt kan ik echter in mijzelf geenerlei verlangen naar lidmaatschap in welkdanige Academie dan ook ontdekken, en is 't mij dus onmogelijk het mij nu aangebodene aan te nemen’, 31 januari 1930, A.D.F.)., (‘Ik verlang niets anders dan dat mij voor mijn overige levensjaren in de “Villa laat ons gerust” late wonen’, 18 februari 1930, A.D.F.). Cfr. nog voetnoot nr. 21. De brief van 13 februari was een antwoord op een herhaalde vraag van Van Overbeke van 13 februari 1930 (A.D.F.), waarbij V.O. vooral op het belang van de aanwezigheid van de katholieken drukte.

[p. 176]

eerst aan Maurits Sabbe gedacht voor het voorzitterschap, maar die weigerde eveneens⁽⁹⁾. Uiteindelijk kon de plechtige opening op 't nippertje plaatsvinden, werd ook Van de Woestijne als lid ingeschreven en een voorzitter - Herman Teirlinck - en een bestendig secretaris - Herman van Overbeke - verkozen. Teirlinck was nochtans niet aanwezig tijdens die opening. Joris Eeckhout verving hem toen als ondervoorzitter. In de ledenlijst waren reeds enkele kleine veranderingen aangebracht, maar de tenoren waren wél aanwezig. En het feest kon zijn gang gaan⁽¹⁰⁾. Een afspraak bij die eerste zitting was ook het uitgeven van de ‘Bladen van de Akademie der Fonteyne’, een driemaandelijks tijdschrift dat in het Instituut voor Architektuur en Sierkunsten te Elsene (Ter Kameren) gedrukt zou worden, waar Teirlinck de leiding had van de toneelafdeling en Henry van de Velde algemeen direkteur was, toen de ‘citadel’ van wat in België het puik van de kunst heette te zijn. Maar van dit initiatief is, zoals van vele andere, nooit iets in huis gekomen⁽¹¹⁾.

Hoe is nu die stichting bij de openbare opinie ontvangen? Veelal vindt men in de pers (ook in de Nieuwe Rotterdamsche Courant waarvoor Willem Putman een paar bijdragen maakte) de zakelijke verslaggeving van die eerste zitting, maar enig scepticisme viel her en der wel op te vangen⁽¹²⁾. In Jong Dietschland, het orgaan van de

(9) Brieven van 14 mei en 10 juni 1929 (A.D.F.). Van Overbeke had hem daar persoonlijk om verzocht.

(10) Die eerste vergadering van 15 juni 1929 heeft ook de betekenis van de stichtingsdatum. Op die dag gebeurde de aanstelling van Z.K.H. Prins Karel, de graaf van Vlaanderen, tot Prins van de Fonteine én de Beschermheer van de Academie. De anecdote vertelt dat hij bij die opening vergat de Academie voor ‘gesticht en geopend’ te verklaren, wat zeker geen goed voorteken was! (cfr. ZZZ. in Jong Dietschland van 12 juli 1929 en Willem Putman in Hooger Leven van 30 juni 1929). De eerste agenda voorzag: 1. (het bekendmaken van de) Opdracht van de Fonteyne aan de Academie voor Tooneel door de griffier van De Fonteyne, Dr. P. De Keyser; 2) (de) aanstelling van de bestuurder van de Academie en verkiezing van de ‘onder-bestuurder’; 3) (de) Rede door de Hoofdman van De Fonteyne, de heer Herman van Overbeke, bestendig secretaris van de Academie; 4) de rondvraag; 5) het slotwoord van de bestuurder en de vaststelling van de volgende zitting; 6) een heildronk.

(11) Het was de afspraak dat de Bladen van de Akademie der Fonteyne een driemaandelijkse uitgave zouden zijn met in het eerste nummer (van 31 augustus 1929) de statuten van de Academie, een eerste bijdrage over de geschiedenis van de Fonteine en een opgave van de boeken van de bibliotheek en het archief van de Academie. In Terkameren was er toen een afdeling drukkunst. Het zomerreces en het gebrek aan geld hebben die plannen echter verijdeld. Er was voorzien dat er een nummer zou uitkomen op 1 september (herfst), 1 december (winter), 1 april of 1 mei (lente) en 1 juli (zomer).

(12) De stichting van de Academie is o.m. bekend gemaakt in het Het Laatste Nieuws van 19 juni 1929, Le XXième Siècle (Brussel) van 19 juni 1929, La Libre Belgique van 19 juni 1929, Ons land van 29 juni 1929, in Jong Dietschland van 12 juli 1929, Het Nationaal Tooneelverbond (Antwerpen) van 28 juni 1929, Het Volksbelang (Antwerpen), V, nr. 81, juli 1929 (Pol Anri), Willem Putman in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 21 juni 1929.

[p. 177]

katholieke Vlaams-nationalisten, van 12 juli werd geconstateerd dat die ‘Akademie vooralsnog niet boven 't zeer vage uitkomt’⁽¹³⁾, en Maurits Cottinie had in Ons Tooneel Leven, het officiële orgaan van het syndikaat der Vlaamse toneelkunstenaars, eveneens vele vragen omtrent de juiste bestemming van die instelling. Die stem vanuit het beroep verweet de Academie vooral dat zij te veel buiten de praktijk van het theater stond en opperde:

‘Bedoeld (sic) men de oprichting van een Instituut voor Toneelwetenschap zooals er bekendelijk reeds menigen in Duitschland en elders bestaan? Of een streven naar de instelling van een leerstoel(en) aan de Universiteit zooals ook in Duitschland, Amerika, Denemarken en elders nog, over deze bijzondere, verwaarloosde kunstwetenschap? Aan de namen van sommige der stichtende leden, zou men zoo zeggen, kan er van enkelen onder hen wel iets in dien zin verwacht worden; - Althans, de mogelijkheid is niet uitgesloten dat ze daarvoor op theoretisch gebied wellicht van nut konden zijn. Maar wanneer we echter de oprichtingsoorkonde goed hebben gelezen, blijkt daar vooralsnog niets van. Zij gaan zich zoo meteen ook rechtstreeks met ons beroepsgebied aangelegen laten. Zelfs de sociale rol van den beroepstooneelspeler, met al de nooden aan dit verheven en voornaam Vak verbonden, staat op hun programma.
Het is wellicht daarom dat ze zijn begonnen met van onze beroepsmenschen of onze beroepsorganisaties geen rekening te houden, ons principieel te miskennen en ons (geen) medezeggingschap te verleenen als lste rangburgers, maar als stopgat!

Het is wellicht ook daarom dat ze op die stichtingsvergadering, waarop Z.K.H. Prins Karel aanwezig was, het gelegenheidsgedicht lieten voordragen door een liefhebber en niet door een beroepsacteur die er soms een cachetje kon aan verdienen?
Dezelfde groep Akademie-stichters was op de laatleden opvoering van het Hof door het “Het Vlaamsche Volkstooneel” (nl. De Geschiedenis van de Soldaat, van Ramuz-Stravinsky-De Meester, JvS)

(13) ZZZ. in ‘Rederijkerskamers en Toneelaksie. De Koninklijke Rederijkkamer “De Fonteyne” of Waar is der Oudren fierheid nu gevaren’ (onder Kunst en Letteren (redactie E. Van der Hallen), in Jong Dietschland, Algemeen Weekblad voor kathl. Vlaamsch-Nationaal Leven (Stekene), 3e jg., nr. 28, vrijdag 12 juli 1929, blz. 444-445.

[p. 178]

ook sterk vertegenwoordigd. Met veel genoegen zouden wij wel de uitnodigingslijst voor deze vertooning hebben willen kennen, om er met een projecteur de namen op te zoeken van de beroepstooneelspelers (we bedoelen natuurlijk de Vlaamsche; de anderen interesseeren ons hier in deze kwestie minder). Maar 't is waar ook, dat is iets dat hoort bij de Hofprotocool. Daar zullen die HH. (sic) wel voor niet tusschen zijn, maar dit kwam ons toch te binnen met over die plotselinge belangstelling te lezen voor den beroepstooneelspeler!’⁽¹⁴⁾

Tijdens de tweede vergadering van 5 oktober van hetzelfde jaar in de Lakenhalle van het belfort van Gent werd eerst hulde gebracht aan de nagedachtenis van Karel van de Woestijne en die van dr. De Gruyter⁽¹⁵⁾. Van de Woestijne was op 23 augustus overleden en had zo zijn opdracht als tekstschrijver van het oratorio van het Lam Godsspel van 1930 niet kunnen afmaken. De Gruyter was reeds op 27 februari heengegaan en zou, indien hij nog geleefd had, zeker een lid van de Academie geweest zijn. Tijdens die ontmoeting werden ook de statuten lichtjes gewijzigd en kreeg Jef Mennekens, zelf een ambtenaar, de taak toegewezen het huishoudelijk reglement van de Academie op te stellen.⁽¹⁶⁾ Maar er waren vooral vier lezingen aangekondigd: een van Mennekens over Het heringerichte Landjuweel, een van Aloïs de Maeyer over De toestand van het katholiek toneel, Camille Huysmans zou het met Teirlinck over het nationaal toneel hebben (een droom van De Gruyter die Teirlinck opnieuw opnam na het vertrek medio 1929 van Johan de Meester jr. uit Vlaanderen).

(14) Maurits Cottinie in Ons Tooneel Leven (Gent), officieel orgaan van het syndikaat der Vlaamsche Tooneelkunstenaars, 3de jg., nr. 4, augustus 1929, blz. 1 en 2.

(15) Er is een stenografisch verslag (niet genummerd) van de vergadering gemaakt (A.D.F.), daaruit blijkt o.m. dat Van Overbeke de korte herdenkingstoespraak voor beide overledenen uitsprak. Er werd ook de kandidatuur van tien briefwisselende leden binnengewacht. Daarop werden de statuten voorgelezen door de secretaris en ter bespreking aan de vergadering voorgelegd. Het heeft geen zin hier in detail op die bespreking in te gaan. De teneur was dat men in principe niemand kon uitlsuiten om lid te worden. Dat De Fonteine in principe (daar kon van afgeweken worden) drie vertegenwoordigers in de Academie had, dat ieder schriftelijk leden kon voorstellen, dat de afdelingen zelfstandig dienden te kunnen werken, dat een Nationaal Toneel ingericht diende te worden (een idee die hier door Huysmans verdedigd werd) zodat de ene week in Antwerpen, een andere in Gent en nog een derde in Brussel zou gespeeld worden, enz. Er werd voorgesteld dat Huysmans een lezing over zijn inzichten zou geven. Voor deze zitting werd de Lakenhalle van het Belfort door de Mij. voor Geschied- en Oudheidkunde ter beschikking gesteld.

(16) Althans een definitieve versie af te leveren van het Huishoudelijk Reglement (A.D.F.).

[p. 179]

Alleen het duo Huysmans-Teirlinck kwam aan het woord⁽¹⁷⁾: de eerste stuurde er op aan dat de academie hiervoor konkrete plannen zou ontwerpen, maar wegens tijdsgebrek werd het onderwerp van de noodzaak van een Vlaams Nationaal Toneel verdaagd en voorgesteld als punt 1 van de vergadering van 18 januari van het volgende jaar. In die tweede vergadering was ook afgesproken dat er voortaan vier secties (werkgroepen) in de Academie werkzaam zouden zijn, nl. die van het liefhebberstoneel (terwille van de aansluiting bij de Fonteine en het door haar ingerichte Landjuweel), die van de technische aangelegenheden (een vraag van Teirlinck), een afdeling geschiedenis en een afdeling beroepstoneel.⁽¹⁸⁾

In de derde vergadering van 18 januari 1930 in de foyer van de Gentse K.N.S. was Teirlinck weliswaar opnieuw afwezig. De heren Mennekens, De Ronde, Poupeye (een bijzonder actief lid) en Julius van Hauwaert brachten verslag uit, resp. over de secties liefhebberstoneel, geschiedenis, toneeltechniek en beroepstoneel en nadien werden de perspectieven voor de toekomst vastgelegd. Die waren:

1.	het inrichten van een kern van bibliotheek van de werken van de academieleden;
2.	het bij elkaar brengen van het materiaal dat Julien Kuypers in de Koninklijke Bibliotheek ontdekte bij zijn opzoekingen omtrent Jacob Kats;
3.	het opmaken van een volledige Vlaamse toneelbibliografie van alles wat na 1830 verschenen is;
4.	het aanleggen van een documentatie over toneel in binnen- en buitenland^(19).

Opdat die wetenschappelijke opdracht tot een goed

(17) Teirlinck had in die tijd reeds verscheidene malen lezingen gegeven over zijn plannen voor een Nationaal Toneel en hiervan getuigenis afgelegd in o.m. Het Laatste Nieuws van 4 juni 1929. Tijdens de zitting van 5 oktober liet Teirlinck het woord aan Huysmans met wie hij grotendeels instemde.

(18) Het was de bedoeling dat die commissies een vrij grote zelfstandigheid aan de dag zouden leggen, dat hun leden ook konden switchen en dat de commissies bij de overheid op veranderingen ten gunste zouden aandringen.

(19) Na het overlijden van Karel van de Woestijne zouden de Fonteinisten Emiel Andelhof (penningmeester), Pol Buyse (bibliothecaris) en Adolf Woedstadt (de archivaris van de Fonteyne) officieel hun ontslag indienen. Dat was het gevolg van de wens uitgedrukt door het bestuur van de Academie om het aantal rederijkers-fonteinisten als lid van de Academie met de helft te verminderen (cfr. brief van Adolf Woedstadt van 11 januari 1930 aan Herman van Overbeke, A.D.F.). Joris Eeckhout was voorzitter voor de derde vergadering (Teirlinck was ziek). Aan ieder van de leden was een brief gericht met de vraag naar voorstellen voor het rondmaken van de lijsten van ereleden, werkende en binnen- en buitenlandse briefwisselende leden. Jef Mennekens had reeds op 19 december 1929 een ontwerp van huishoudelijk reglement ingestuurd (A.D.F.). Voordien had hij reeds de gewijzigde statuten (op 6 oktober 1929) naar Van Overbeke gestuurd (A.D.F.).

[p. 180]

einde zou worden gebracht, werden nieuwe erkende leden verkozen, zo E.H. Jan Bernaerts (de hoofdredacteur van het gezaghebbende tijdschrift Tooneelgids), die weigerde op het voorstel in te gaan en in een brief van 13 februari te kennen gaf dat hij het jammer vond dat de Academie niet uitsluitend uit katholieken bestond en de voorkeur gaf aan een Katholieke Tooneel Academie⁽²⁰⁾, Cyriel Verschaeve (die steeds zou blijven weigeren⁽²¹⁾, Michel van Vlaenderen en prof. René Verdeyen. Briefwisselende leden werden: Gaston Martens, Ernest W. Schmidt, Paul de Mont, Fernand de Smet (de toneel-recensent van Vooruit) en de regisseur en grafisch kunstenaar Karel Maes. Als buitenlandse briefwisselende leden zou men aantrekken: George Bernard Shaw (Martens kende hem⁽²²⁾) Barrett H. Clark uit New York (een vriend van Poupeye⁽²³⁾), pater

(20) ‘Ik kan onmogelijk akkoord gaan met een neutraal organisme dat ik overbodig acht waar voldoende krachten aanwezig waren om een Kath. toneel-academie te stichten’ (Brief van Jan Beernaerts dd. Antwerpen, 13 februari 1930 aan Herman van Overbeke, A.D.F.). ... (‘U zijt wel secretaris, maar niemand onzer is opgewassen tegen de sluwheid van onze tegenstrevers’...) Bernaerts bevestigde dit standpunt in een brief van 3 juli 1930 (A.D.F.).

(21) Brief van 19 juli 1930 aan Herman van Overbeke (A.D.F.) (‘Toch staat mijn besluit vast om geenerlei lidmaatschap in welkdanige Academie hier te lande aan te nemen. Ik deel U dit besluit des te onverholener mee omdat het samengaat met de meeste hoogachting en sympathie voor al de heeren, die Uwe Academie samenstellen, gevoelens, die het mij aangenaam is U nogmaals uit te drukken.’).

(22) Dit blijkt uit een brief van Martens dd. 28 juni 1930 (A.D.F.) waarin staat: ‘Vriend Herman, Aangezien mijn vriend Shaw geen teeken van leven geeft - ge weet dat ik danig geren met hem mijn intrede (d.i. in de Academie) had gedaan - en ge mij zooveel wonders aangaande het “Lam Gods” in vooruitzicht stelt, haast ik mij het lidmaatschap van briefwisselend lid in uwe Academie voor Tooneel te aanvaarden.’ Bij een eventuele weigering van Shaw, dacht men aan John Galsworthy (dit blijkt uit een met potlood opgesteld ontwerp A.D.F.).

(23) Cfr. de brief van Camille Poupeye aan Herman van Overbeke dd. 26 maart 1930 (A.D.F.): ‘Vriend Vanoverbeke, Ik schreef onlangs tot mijn vriend Barrett Clark en deelde hem de beslissing der Akademie mede nopens de benoeming van vreemde leden. Hij antwoord mij dat hij zeer vereerd is door deze onderscheiding, maar dat hij tot nu toe niets officieels vernomen heeft...’ Barrett H. Clark die zijn loopbaan als acteur begon, werd na enige tijd docent in drama aan de Columbia Universiteit (New York) en ‘literary editor’ voor Samuel French. In 1930 had hij reeds vele publikaties op zijn actief, o.m. The Continental Drama of To-day (1913), The British and American Drama of To-day (1914), An Hour of American Drama (1930), hij had de leiding van de Amerikaanse Dramatists Play Service, was ‘drama editor’ van het Drama Magazine, werkte toen ook reeds aan de eerste uitgaven van 58 delen van The World's Best Plays. Nadien gaf hij o.m. nog uit: A Study of the Modern Drama (1238) en Eugene O'Neill, the Man and his Plays (herz. uitg. 1947). Hij bleef actief tot in 1953, zijn overlijdensjaar. In 1918 verkiezing van de ereleden werd verdaagd tot de zitting van 10 mei verscheen voor het eerst zijn European Theories of Drama, dat vele malen herzien en heruitgegeven is, en dat nog steeds als een handboek geldt voor het moderne theateronderzoek. Camille Poupeye (1873-19) was aanvankelijk een publicist over kunst, maar werd na de eerste wereldoorlog de meest gezaghebbende toneelcriticus van België, zijn toneelstudies behoren tot de wetenschappelijk meest verantwoorde van tussen de beide wereldoorlogen (Les dramaturges exotiques I-II, 1924-1926; La mise-en-cène théâtrale d'aujourd'hui, 1927; Le Théatre chinois, 1933; Les Théatres d'Asie, 1937; Danses dramatiques et exotiques, 1941).

[p. 181]

Molkenboer (de Vondelspecialist en opsteller van de Vondelkroniek), die eerst weigerde, maar nadien instemde²⁴, Leo Simons (de directeur van de Mij. voor goede en goedkope lectuur en auteur van Het Drama en het Tooneel in hun Ontwikkeling, Amsterdam, 1921-1930) en Max Reinhardt (met wie Van Overbeke kontakt zou opnemen²⁵). Er was ook het voorstel om Henriette Roland Holst naar Gent uit te nodigen voor een lezing over De waarde van het Woord in de Dramatische Voorstelling²⁶. Tijdens de vergadering van 18 januari nog gaf Julien Kuypers een uitvoerig verslag over Jakob Kats' werk, de Brusselse vrijzinnige, Vlaamsgezinde demokratisch-republikein en toneelauteur die van 1804 tot 1886 leefde.²⁷. De idee om aan de plannen voor een Vlaams nationaal toneeel iets te gaan doen werd niet helemaal opgegeven, want Lode Monteyne had er nog in een brief van 27 december 1929 op aangestuurd dat dit onderwerp zeker niet vergeten zou worden.²⁸ De verkiezing van de ereleden werd verdaagd tot de zitting van 10 mei

24 Weigering van 17 februari 1930 (brief van Herman van Overbeke, A.D.F.), instemming van 4 juli 1930 (brief aan Herman van Overbeke, A.D.F.).

25 Zoals hij in de vergadering gesuggereerde.

26 Eerst was gedacht aan pater Jacob van Ginneken S.J. Hij kon niet aanwezig zijn en daarom werd Henriette Roland Holst uitgenodigd (cfr. ook de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 28 januari 1930, av. B), maar zij is nooit in Gent geweest voor die lezing.

27 Kuypers had zelf die lezing gesuggereerd (niet gedat. brief aan Herman van Overbeke (A.D.F.) en zou een kwartier tot ca. 20 minuten spreken. In zijn lezing, die overigens bijzonder geapprecieerd werd, verwerkte hij vooral materiaal dat hij in de Kon. Bibliotheek gevonden had.

28 Cfr. de brief van Lode Monteyne aan Herman van Overbeke dd. 27 dec. '29 (A.D.F.) Het onderwerp van een nationaal toneel stond ook volledig in de belangstelling sinds het vertrek van Johan de Meester jr. in de zomer van 1929 naar Nederland. Een nationaal toneel diende de werking en vooral de artistieke vernieuwing van het Kath. Vlaamse Volkstoneel door te kunnen zetten, dat althans was de opinie van velen. Op dat vlak was er ook dringend overleg van belangstellenden nodig, opdat een voorstel naar de overheid zou kunnen vertrekken. Ook in Engeland was er in die tijd sprake van de stichting van een nationaal toneel (cfr. Vooruit van 15 sept. 1929).

[p. 182]

1930. Cyriel Buysse, Henry van de Velde en Cyriel Verschaeve (opnieuw!) zou dan die eer te beurt vallen.²⁹

Op de agenda van 10 mei stond o.m. een inleiding tot de bespreking over Wat kunnen en moeten de openbare besturen doen tot aanmoediging van het Vlaams toneel? De economische crisis en de daaruit volgende schouwburgcrisis hing duidelijk in de lucht en Jef Mennekens wilde een open debat over de taak van de overheid m.b.t. de officiële schouwburgen.³⁰ Als gevolg van dit debat is op 4 juni 1930 namens de Academie een brief naar de minister vertrokken met het voorstel het beroepstoneel meer te gaan subsidiëren.³¹ Die vraag is ook op een ernstige manier bestudeerd en heeft

29 Zoals gemeld (voetnoot 8 en 25) zou Verschaeve blijven weigeren. Cyriel Buysse stemde toe op 5 juli 1930 (A.D.F.). Henry van de Velde op 14 juli 1930 (A.D.F.).

30 In een brief aan Herman van Overbeke dd. 18 april 1930 (A.D.F.). Mennekens wees er op dat er een officiële studiecommissie was door de minister (van onderwijs?) samengeroepen om de situatie van het beroepstoneel op nationaal vlak door te lichten (leden Firmin van Hecke,? Folie, Gustave van Zype, G. Rency en Jef Mennekens). In die vergadering was het plan van Camille Huysmans ter tafel gekomen. Men wist ook uit diens bijdragen in Het Tooneel dat Lode Monteyne tegen dat plan was. De vraag van Mennekens had betrekking op een eerste ontmoeting en confrontatie vooraleer de commissie opnieuw zou samenkomen. Uit het ‘Verslag over de zitting van 10 mei 1930’ van Herman van Overbeke (gestencilde tekst, A.D.F.) blijkt dat ‘In den loop der bespreking, waaraan de Heeren Mennekens, Teirlinck, Van Overbeke, Van Vlaenderen, Dhondt, De Ronde, Kuypers deelnamen verschillende punten aangenomen werden:

1)

de artistieke crisis is een feit: het artistiek personeel, het repertorium en de technische toerusting der schouwburgen staan niet in verhouding met de huidige internationale geestesstroming.

2)

tot de oplossing van de crisis zijn vereischt:

a)

een wijziging van visie op de Tooneelkunst en haar kulturele uitbating.

b)

een normaal economisch leven van een schouwburg en van de werkkrachten er aan verbonden.

3)

de allereerste noodwendigheid van voldoende geldelijke tusschenkomst vanwege de Openbare Besturen, Staat, Provincie en Stad, na onderling overleg van deze niet erkende bevoegdheden.

4)

de moeilijkheid een doelmatige manier te vinden, waarop de noodige tusschenkomst zou verleend worden.

5)

noodzakelijkheid van waarborg aan Staat en Provincie, en medewerking vanwege Stad, eigenaar van den Schouwburg.’

31 Ontwerp van brief dd. 4 juni 1930 (A.D.F.) aan de minister (van onderwijs?) met o.m. volgende opmerking en aanbeveling: ‘Zonder merkelijken financieelen steun in de eerste plaats van den Staat, blijkt het niet mogelijk, dat de groote schouwburgen, waarvan de kosten met den dag stijgen zonder dat de ontvangsten in evenredigheid toenemen, haar taak op een behoorlijke wijze vervullen. Het voorbeeld te dien aanzien door andere leden gegeven, moge voor de Regeering en voor de volksvertegenwoordiging leerzaam wezen.
Ook durft de Vlaamsche Academie voor Tooneel vertrouwen dat U het behagen zal, eerlang voorstellen in te dienen welke een einde stellen aan de stoffelijke minderwaardigheid van ons nationaal tooneel.’

[p. 183]

- weliswaar niet alleen door dit feit - gevolgen gehad. Mede dank zij de Academie ontstond reeds kort voordien een commissie van advies die de subsidiepolitiek van het rijk onder de loupe zou nemen en bovendien nagaan in hoeverre een nationaal toneel wenselijk was. Toen reeds had men diverse standpunten w.o. dat van Camille Huysmans, die een nationaal toneel van de drie beroepsgezelschappen (Antwerpen, Gent en Brussel) voorstond³², en dat van Lode Monteyne, die oordeelde dat zo'n nationale opdracht alleen aan de Antwerpse K.N.S. toekwam³³. Het zijn standpunten die tot aan de stichting van het Nationaal Toneel in 1945 en nadien bleven voortleven en in een voortdurend konflikt met elkaar zouden komen.

Op de ontmoeting van 10 mei was aangekondigd dat er op 20 juli een eerste ontmoeting (met banket) te Gent zou zijn³⁴. Dit conform de statuten. Teirlinck zou daar het woord voeren over De nieuwe belichting in de schouwburgen. Het was de tijd dat hij in Ter Kameren allerlei experimenten met de lichtregie ondernam en daar ook over het modernste lichtorgel dat in België te vinden was beschikte. De opvoeringen van Ave (1927-28), De Boer die sterft (1929) en Elckerlyc (o.m. in 1930) waren proeven van zo'n experimenten met het licht die Vermeylen de reactie ontlokt hadden dat ‘de elektricien hier de belangrijkste kunstenaar was’³⁵. De aandacht voor de theatertechniek was toen in en Michel van Vlaenderen zou voor de Academie binnen het jaar een studie klaar hebben over de technische inrichting van onze schouwburgen³⁶. Zo werd het op 20 juli in de foyer van de Gentse K.N.S. aangekondigd.

32 Huysmans heeft steeds in zijn politieke carrière voor een verhoging van de subsidies van de stedelijke schouwburgen gepleit. Ook toen hij in Brussel (hij was sinds 1908 in Brussel gemeenteraadslid (tot 1921), sinds 1910 volksvertegenwoordiger voor het Arrondissement Brussel was en zeker toen hij sinds 1914 lid werd van het Comité van Toezicht bij de Brusselse V.S. Reeds in 1913 had Huysmans tijdens het vijfde congres van Vlaamse toneelverenigingen te Brussel gepleit voor de stichting van een nationaal toneel.

33 Cfr. Lode Monteyne, Spiegel van het Modern Tooneel in Vlaanderen - een critische beschouwing, 1929 en zijn bijdragen in Het Tooneel (Antwerpen) van 1929 en 1930. Lode Monteyne had er reeds in een brief aan Herman van Overbeke dd. 27 december 1929 (A.D.F.) op aangedrongen een algemene vergadering te houden omtrent het thema ‘nationaal toneel’.

34 Cfr. het ‘Verslag over de zitting van 10 mei 1930’, een gestencilde tekst die naar de leden gestuurd werd (A.D.F.) waar sprake is van een eerste plechtige openbare zitting waar Teirlinck en Leo Simons het woord zouden voeren.

35 Cfr. Verz. Werk Herman Teirlinck, dl. IX, blz. 588-589 en Teirlincks geschreven inleiding bij Ave in het exemplaar van mr. Karel Poot.

36 Zo luidde een opdracht aan Michel van Vlaenderen die op deze zitting voor het eerst verscheen en wie gevraagd werd ‘een verhandeling over de mogelijke en eerst gewenschte wijziging in de techniek van onze officieele Schouwburgen’ te maken (A.D.F.). In de bundel ‘Akademie’ van het A.D.F. zit een (afgescheurd) briefje van Michel van Vlaenderen (niet gedateerd) waarop staat: ‘Ik ben met de schouwburgkwestie bezig. Bezorg me eens drie officieele stukken, of schrijf in naam van de Academie zelf naar de drie stadsbesturen van GENT, BRUSSEL, ANTWERPEN, toelating vragen mij een nader te bepalen dag begin Augustus toegang te verleenen tot de schouwburgzaal, ten einde ter plaatse vaststellingen te doen die ik dan in 't geheel zou verwerken.
Verder geef ik in overweging of ik dan ineens op de vergadering van September dat studie-ontwerp niet zou kunnen bespreken wat dan direkt aanleiding kan geven tot discussie.’

[p. 184]

Ondertussen waren het uitstekende opstel van Julien Kuypers over Jacob Kats, agitator en van Theo de Ronde het essentiële handboek Het tooneelleven in Vlaanderen door de eeuwen heen verschenen en werden zij mede als produkten van de Academie gepresenteerd³⁷.

Die zitting van 20 juli zal de leden weliswaar in de eerste plaats bijgebleven zijn door het plechtige karakter ervan (in aanwezigheid van de burgemeester van Gent en van talrijke tonelisten, o.w. Arie vanden Heuvel), maar vooral door de lezing van Teirlinck (die niet over het licht sprak, maar over Toneelkunst-Volkskunst³⁸) én door de voorstelling van het Lam Godsspel, een openluchtvoorstelling op het St.-Baafsplein³⁹. Teirlincks standpunt richtte zich in de eerste plaats tegen elke vorm van anekdotiek in het theater. Hij stelde een vorm van monumentaliteit voor die zowel in de regie, in de scenografie als bij de auteur te vinden zou zijn. Een soort omgebogen Craigiaans idee dat een verzoening zocht met de artistieke principes van Ter Kameren. Zijn slotidee was: wij wachten op de dichter-

37 Julien Kuypers, Jacob Kats, agitator, Brussel, De Wilde Roos, 1930 en Dr. Theo De Ronde, Het Tooneelleven in Vlaanderen door de eeuwen heen, s.l., Keurboeken Davidsfonds nr. 3, 1930.

38 In Het Nationaal Tooneelverbond (Antwerpen) van 25 juli 1930 verscheen een samenvatting van Teirlincks lezing onder de titel ‘Over Toneelkunst-Vakkunst’ (sic). In deze lezing verzette Teirlinck zich ook tegen elke vorm van anekdotiek in het theater, theater wordt meer en meer een gemeenschapskunst en dus volkskunst. In hetzelfde nummer werd ook verslag gedaan van de zitting van 20 juli en van de voorstelling van het Lam Gods op het St.-Baafsplein in Gent. Teirlincks lezing werd o.m. nog besproken in De Standaard (Brussel) van 21 en 22 juli 1930 en in Le Bien Public (Gent) van 20 en 21 juli 1930.

39 Cfr. Het programma bij deze voorstelling. De tekst van deze voorstelling is niet dezelfde als die van Het Lam Godsspel dat in 1949 op het St.-Baafsplein in de regie van Van Overbeke gebracht werd. De ‘andere’ versie ging terug op de Latijnse tekst van de Vulgate volgens de Sixto-Clementijnse uitgave (XVIde eeuw) die door V.O. in dialogen herschreven was (cfr. tekstboekje Het Lam Godsspel, Gent, augustus 1949).

[p. 185]

toneelschrijver die een stem zal geven aan deze eeuw. Eigenlijk was dit een soort uitstel voor het antwoord op de door hem gestelde vraag.

Teirlinck zag ook in de voorstellingen van 20, 22 en 24 juli van het Lam Godsspel o.l.v. Van Overbeke een van de belangrijkste tekenen van een nieuwe theaterkunst en -cultuur. Die voorstellingen waren indrukwekkend in hun combinatie van de Elckerlyc (de herschreven tekst van Van Overbeke⁴⁰) met het tableau vivant op 't einde van het Lam Gods, het met levende personages uitgebeelde schilderij van de Van Eycks, een klank- en lichtspel aan de voet van de St.-Baafskathedraal en opgezet rondom de Fonteyn van het water van het eeuwige leven. Elckerlyc werd voor die gelegenheid besloten met muziek en koren als een plechtig oratorio-gedicht door priester Hubert Buyle geschreven en getoonzet door Albert Hansen. Uit de belendende straten kwamen processiegewijs de verschillende groepen die op het schilderij te zien zijn, aan de zijkant van het portaal van de groep stonden de figuren van Adam, Eva en de zingende en musicerende engelen, met God, Maria en Johannes hoog in het verlichte portaal. Het verband met Max Reinhardts Jedermann-opvoeringen in Salzburg was evident, maar ook de wil om aan te sluiten bij de voorstelling in 1458 reeds van het mysteriespel van de Aanbidding van het Lam Gods, tijdens de intrede te Gent van hertog Filips de Goede, een opvoering die toen door de Fonteyne en de rederijkers van Gent bedacht en uitgevoerd was. In 1930 verleenden weliswaar een schare van de beste beroepsacteurs van de Gentse K.N.S. hun medewerking, o.a. Arthur van Thillo als Elckerlyc, Lode Renders als de proloogzegger en Henri Hesselink als de Dood.⁴¹ Van Overbeke ontwierp en coördineerde de hele opvoering in een samenwerking met de rederijkerskamers De Fonteyne en Marien Theeren, a.h.w. een slot- en orgelpunt bij het eerste jaar van de werkzaamheden van de Academie voor Tooneel van Gent. Het zou jammer genoeg ook haar actiefste jaar worden. De nood aan een financiële tussenkomst van overheidswege werd steeds

40 Gepubliceerd als: Herman van Overbeke, Elckerlyc. Spel van God en Mensch, van het Leven en Sterven van Iedereen, s.l., 1930. Tegelijkertijd verscheen een Franse vertaling van dezelfde tekst: Herman van Overbeke, Ung-Chacun, Jeu de Dieu et de l'Homme, de la Vie et de la Mort de Chacun par Herman van Overbeke, traduit par Jane Molloy, s.l., 1930.

41 Cfr. mijn Huis voor Vlaanderen, Gent, 1972, blz. 204, Het Nationaal Tooneelverbond (Antwerpen), 25 juli 1930 (‘Het Lam-Godsspel te Gent. Indrukwekkend schouwspel op het Sint-Baafsplein’).

[p. 186]

nijpender en vragen in die zin werden niet beantwoord. Het animo nam zienderogen af. Het aantal zittingen beantwoordde niet meer aan wat men in de statuten voorop had gesteld en een reddingsactie leek steeds dringender.

Op 29 december 1931 nog (in feite veel te laat!) richtte Van Overbeke zich met een verzoek tot dr. Jef Goossenaerts om de leden van de Tooneelacademie op die manier voortaan jaarlijks in de schoot van de Congressen te laten vergaderen. Voor 1932 stelde hij meteen vier sprekers voor: nl. Aloïs de Maeyer, die het over De opvoedkundige waarde van het Amateurtoneel zou hebben, Michel van Vlaenderen over De technische hervorming in de Schouwburgen van Vlaanderen, een nog te bepalen lezing van dr. Theo de Ronde en een vermoedelijk optreden van prof. dr. E. Blancquaert die het over Het gebruik van Jij en jou in het Beroepstoneel zou hebben. Maar Goossenaerts oordeelde het inrichten van een toneelafdeling in de Wetenschappelijke Congressen niet opportuun en Van Overbekes motivering te zwak. Bovendien wees hij er op dat de Congressen in de eerste plaats voor universitairen bedoeld waren. Hij stelde voor dat Van Overbeke kontakt zou opnemen met het Noorden en dat Hollanders en Vlamingen gezamenlijk in 1934 een eerste Congres i.v.m. de dramatische kunst zouden organiseren. Zijn voorstel bleef echter zonder gevolgen en die laatste poging werd voor de Tooneelacademie ook het allerlaatste teken van leven.⁴³

Men kan zich na al die jaren afvragen wat die Tooneelacademie gerealiseerd heeft. Een feit blijft dat zij, ondanks en dankzij alle individuele en ideologische verschillen die erin vertegenwoordigd waren, erin geslaagd is als ‘toneelparlement’ op korte termijn een wetenschappelijk gezag en een verzameladres tot stand te brengen. Dat zij de geschiedschrijving van het Vlaamse toneel gestimuleerd heeft, dat zij een vernieuwde belangstelling voor de technische inrichting van onze toneelzalen wakker geroepen heeft en erin geslaagd is het culturele beleid in dit land tot een mildere houding aan te zetten tegenover het schouwburgbedrijf.⁴⁴ Zij heeft ook de⁽⁴²⁾

43 Niet gedateerde brief van Dr. J. Goossenaerts als secretaris van de Wetenschappelijke Congressen (A.D.F.) met nagekomen briefkaart (A.D.F.) dd. 1 februari 1932, waarin het eerste voorstel van een gezamenlijk congres in 1933 gecorrigeerd wordt tot 1934. In de eerste brief stond nog als aanvulling: ‘Wat het Philologencongres in '32 betreft, er was reeds te veel. Verschillende lezingen moesten geschrapt worden.’

44 Reeds in 1935-36 was er een subsidiëring van de staat (in Gent 20.000, - BF) (cfr. mijn Huis voor Vlaanderen, o.c. blz. 189), die tussenkomst was in feite het gevolg van het werk van de vermelde Brusselse commissie en de druk van de Ac. In het begin van 1937 werd door minister Julius Hoste jr. een toneelcommissie aangesteld met het doel de drie officiële schouwburgen op een efficiëntere manier te steunen.

(42) In potlood geschreven ‘kladversie’ (A.D.F.)

[p. 187]

kontakten met binnenlandse en buitenlandse schrijvers en regisseurs bevorderd (o.m. met Shaw, met Reinhardt, e.a.), alhoewel die op niet veel uitgelopen zijn. Uiteraard heeft het intellectuele en politieke gewicht van sommige van haar leden daar in belangrijke mate toe bijgedragen. Maar men sprak als lid van de Tooneelacademie. Er was een centrum dat met het voldoende gezag naar buiten kon optreden en van waaruit initiatieven van een zeker niveau hun weg konden vinden. Dat ondanks de in 't oog lopende tekorten en het hybriede karakter van de onderneming.

In ieder geval was de Academie een soort prefiguratie van wat latere initiatieven zouden overnemen: Het Belgisch Centrum van het Internationaal Theater Instituut, de toneelafdeling van de Conferentie van de Nederlandse Letteren, de Raden van Advies voor het Toneel, het Vlaams Theater Instituut, de in de maak zijnde Raad voor de Kunst, enz.

En indien wij anno 1987 hier in Gent een Centrum voor de Studie van Drama en Theater mogen openen met een volledig universitair leerprogramma binnen de infrastructurele veiligheden van de Rijksuniversiteit en met als finaliteit het diploma van Speciaal Licentiaat in Drama en Theater, dan moet dat een eerste vingerwijzing voor ons zijn dat nl. zo'n afdeling ook een echt centrum moet kunnen worden. Niet een ivorentorenbedoening van kamergeleerden alleen, ook geen instelling die men terwille van de naam en enkele oppervlakkige aardigheidjes in stand wenst te houden, maar een instituut dat door zijn kwalitatieve aanbreng een uitstraling naar buiten heeft en dat wat betreft de theorie met de praktijk weet te verzoenen, zonder aan enig niveauverlies te lijden. Alleen op die manier kunnen wij onze opdracht als geslaagd zien na de vele, vele pogingen van anderen, waarbij ik nog even memoreer: de Tooneelacademie van Gent, de werkzaamheden van de commissie toneel van de Interprovinciale Cultuurraad, waar van 1965 tot 1969 een gezelschap van specialisten vele besprekingen wijdde aan de wetenschappelijk-academische opleiding aan de Vlaamse universiteiten en in 't bijzonder een voorstel deed voor de R.U.G. (dat voor een goed deel terugging op een brief van Prof. dr. B. Hunningher

[p. 188]

van de Gem. Universiteit van Amsterdam⁴⁵). De voorstellen ook sinds 1966 aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte gericht door dr. Walter Eysselinck, mijn voorganger als directeur van het N.T.G., een ontwerp dat nog in 1975 in de faculteitsraad ter sprake kwam. Ik vermeld het schema voor een instituut voor theaterwetenschap dat ik in het Tijdschrift van de Vrije Universiteit van Brussel in 1967-68 publiceerde⁴⁶. Het plan van Jo van Eetvelde dat in 1970 ter sprake kwam. Het inrichten in 1969 van een cursus Theatergeschiedenis (licenties Letteren en Wijsbegeerte) op naam van Prof. dr. W. Schrickx, én een vrije cursus (nadien keuzevak) met als titel Problematiek van het Theater, (licenties Letteren en Wijsbegeerte en Pers- en Communicatiewetenschappen) op naam van Prof. dr. M. van Spaandonck. Het inrichten sinds 1972 van het Documentatiecentrum voor Dramatische Kunst als v.z.w. en gehuisvest in de R.U.G., het colloquium over theater-wetenschap in de aula van de Rijksuniversiteit op 18 april 1972, het nummer van het tijdschrift Teater, dat in 1972 volledig aan de stand van zaken van de theaterwetenschap in Vlaanderen gewijd was. Het verschijnen in 1983 van het tijdschrift Documenta, dat dank zij collega Jozef de Vos uitgebouwd werd tot een blad van niveau. De vele vragen nog van de Conferentie van de Nederlandse Letteren naar de universiteiten toe voor de uitbouw van een Instituut. De goedkeuring uiteindelijk van de faculteit van het ontwerp tot de oprichting van het Studiecentrum in september jl. Het is een lange weg die hier afgelegd is...

Ik haast mij daarbij te vermelden dat de oprichting van vandaag niet mogelijk zou geweest zijn zonder de bijzondere steun van een paar hoogleraren uit andere disciplines die hun beste been voorgezet hebben, opdat deze afdeling er zou komen: ik denk hierbij en dank tegelijk hiermee in de eerste plaats de decaan wiens droom het gedurende meer dan twintig jaar lang geweest is dat een dergelijke afdeling tot stand zou komen. Ik vermeld prof. dr. Decreus, wiens jeugdig dynamisme een voortdurende ruggesteun is geweest bij de geboorte van dit kind, ook prof. dr. Vervliet die steeds zijn organisa-

45 Cfr. dokument ‘Agenda en toelichting bij de vergadering van de commissie toneel dd. 20.5.69’ van de Interprovinciale Cultuurraad (Antwerpen), dok. mc. mb. 14.5.69.

46 J.W. van Schoor, ‘De dramatische wetenschap - Metafysica van de toneelgeschiedenis’, Tijdschrift van de Vrije Universiteit van Brussel, X (1967-68), nr. 3, blz. 187-196.

[p. 189]

torische talenten ter beschikking heeft gesteld, opdat die geboorte vlot zou verlopen, prof. dr. A.-M. Musschoot, die op een actieve manier haar sympathieën betuigde. Ik dank prof. dr. Vander Motten voor zijn bereidwilligheid en de vele collega's-hoogleraren en leden van het wetenschappelijk personeel die meteen vrijwillig op de bres sprongen om tot de uitbouw van het studiepakket te kunnen komen. Mijn bijzondere dank gaat ook uit naar dr. Jo Reynaert die bereid was de eerste secretaris te zijn van dit Studiecentrum.

Dames en Heren,

Vandaag, tijdens deze jour de gloire, staan we aan de drempel van een huis waarvan velen gedroomd hebben en dat velen hebben willen betrekken. Ook hun droom (hun ‘dream of passion’ naar het woord van Lee Strasberg) vraagt thans een concrete realisatie: er moet eerst een ruime bekendmaking van het initiatief komen, een uitbouwen van de infrastructuur laat op zich wachten, de studies dienen in hun geheel ook essentiëler op de dramatische kunsten afgestemd te kunnen worden, er dienen vooral financiële bronnen aangeboord te worden, opdat het Centrum initiatieven naar buiten kan nemen, m.a.w. een echt Centrum kan worden. Uiteraard zal hier veel doorzettingsvermogen en geduld bij te pas komen. Maar ik weet mij omringd en gesteund door het aanwezige wetenschappelijke gezag van deze faculteit en wie weet van andere, ook door de universiteit die - laat mij het toch maar opnieuw zeggen - eindelijk een van haar essentiële opdrachten begrepen heeft.

De Tooneelacademie van Gent is thans vooral te zien als een curiosum en een fait divers uit een ver verleden. Het Studiecentrum voor de Studie van Drama en Theater dient een nieuwe realiteit te worden.

Ik dank u.