Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1946-1947

[p. 5]

Een ruzie tussen Oudenaardse En Doornikse rederijkers.

De Baladen van Doornycke door Matthijs de Castelein, in 1522 geschreven, vindt men in alle handboeken vermeld, maar aan de inhoud is weinig aandacht geschonken. Bekend is, dat de dichter een inleidend visioen schreef, waarin hij een Arent (de keizerlijke legermacht) ziet neerstrijken op een lelieblad (het aan de Franse kroon behorende Doornik) om dan de geschiedenis van deze stad uitvoerig te vertellen en de verovering door Karel V in 1521 te verheerlijken met een verwijt aan de inwoners wegens hun Frans-gezindheid. Nergens vond ik echter opgemerkt dat het gedicht uit twee delen bestaat. Na de 92^ste strofe besluit hij met een acrostichon: Castelein, maar dan vervolgt hij:

Hier meend'ick te slutene vry vyant van treurene/
Zonder iemant te bereurene/veur een gemeen zege/
Maer Poortman ende Heer Isaac van Heurene:
Meester Willem del Meere/en broer Jan Steenweghe
Zeyden dat ick de eere zeer kleen kreghe/
Steld'ick d'messit niet vanden Doornycschen laten.
Niet dat ick als Zoilus te knagen iemants been plege
Maer dat ick hemlien geven zou als volc verwaten/
Haerlieder predicaten.

De vrienden, waarschijnlijk Kamerbroeders, vonden dus dat de gehate Doornikers hun verdiende loon nog niet voldoende gekregen hadden en hebben dus hun factor aangespoord om eens goed van leer te trekken. Dat heeft hij dan ook gedaan, in niet minder dan 36 strofen! Het regent scheldwoorden. De gehele oudheid wordt overhoop gehaald om door vergelijkingen aan te tonen wat een verdorven volkje die Doornikers zijn. Wij zullen daar geen opsomming van geven en ons bepalen tot een paar strofen tegen het einde, waaruit blijkt welke feiten de verbittering van de Oudenaarders ten top heeft doen stijgen: men heeft de onbeschaamdheid gehad om de beschermheilige Sint Andries openlijk te honen.

Na de opsomming van allerlei schanddaden laat De Castelein volgen:

Als doedy dit den lieden/ten is niet ghenouch
Der Santen ongevouch/zouct elck naer sinen kies
Het bleeck eens alsmen t'uwent processie drouch.
Hoe ghectet ghy metten heylighen Sant Andries/

[p. 6]

 

Men en booter gheenen Apostel verlies/

 

Elcx keersse berrende zonder d'Andries alleene,

 

Ja noch meer/daer was een diese wt blies:

 

Peynst dat ghy zulck dinck nu int ghemeene/

 

Begruyt groot en kleene.

 

 

 

Korts naemdy syn kruyce/elck zach dat bloot/

 

Menich kersten ghenoot/wasser int bandoen:

 

Ende alsof ghy zegghen wildet Andries is doot/

 

Veur syn kruyce staect hem an eenen rau caproen/

 

Maer nu meuchdy weten ende ghevroen.

 

Oft Andries van Bourgoignen ter doot is kommen/

 

Was hy doot hy is verresen/als vroom Baroen

 

Alsoot blijct/hy brijngt u midts ghecken en rommen

 

Per vileynder sommen.

Maar het ergst is dat ook de kunstbroeders meegedaan hebben met de bespotting van de Doornikers, niet alleen in hun gedichten, maar zelfs op hun toneel, en nog wel bij de opvoering van een Apostelspel:

Schimpich dicht ghy alle ons inconvenienten
Met neerstighe talenten/tooghende dynen aert:
Het bleeck klaer in dijn leste esbatementen/
Daer d'Apostels op de stellinghe waren vergaert:
Andriesen nemende naer hemliende vaert:
Vraechden sy/waer trect ghy Andries van pryse?
Hy riep: Plus oultre, plus oultre, onghespaert/
Soo ghectet ghy metten Sant/in zulcker wyse/
En met ons Keysers devyse.

Waerdy tsviants volc niet ghy zout zulcke treken laten
Wat mach quaet spreken baten/daer elc by is geblaemt/
Voortan meuchdy wel/die dy besweken/haten.
Want by faute van ontsette ghy hier toe quaemt/
Maer also langhe als ghy Tournay zijt ghenaemt
Zuldy dijn oudt quaet altoos wt sweeten.
Men behoort dy t'herdoopene/wient schaet of vraemt
By mynen rade zoudy zonder jeghenbleeten/
Carolopolis heeten.

Drie strofen verder eindigt het langademige gedicht dan weer met een acrostichon: Castelein.

Deze anekdote levert ons een aardig bewijs dat nog in de zestiende eeuw de rederijkers in hun stichtelijke spelen door spotternijen en komische trekken op de lachlust van hun publiek wisten te werken.

Utrecht.

C.G.N. de VOOYS.