Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2015-2016

[p. 172]

Henriëtte de Beaufort-prijs 2016

Dankwoord, uitgesproken door Elisabeth Lockhorn bij de overhandiging van de Henriëtte de Beaufort-prijs op 17 september 2016 te Leiden

Volgens Richard Holmes, een gerenommeerd Brits biograaf, moeten biografieën uitsluitend gaan over mensen die zich buiten de gebaande paden hebben begeven. Ik denk dat Andreas Burnier moeiteloos aan die categorie voldoet. Ik beschouw haar als een van de meest markante, eigenzinnige vrouwen van de tweede helft van de afgelopen eeuw, en ik bewonder haar moed om als intellectueel een publieke rol te spelen ondanks al haar persoonlijke angsten en kwetsuren als onderduikkind.

Dat haar biografie Metselaar van de wereld vandaag in Leiden bekroond wordt met een prijs zou haar deugd gedaan hebben. Leiden, de stad waar zij opnieuw begon te studeren op haar dertigste, waar ze cum laude afstudeerde en cum laude promoveerde.

Mijn verhaal staat in het programma te boek als ‘Dankwoord’ en het is dan met groot plezier dat ik allereerst de jury bedank, bestaande uit: Rick Honings, Manu van der Aa, Elsbeth Etty, Jaap Goedegebuure, en Kris Humbeeck. Ik moet zeggen: naast de prijs vormde het uitvoerige, liefdevol geschreven juryrapport voor mij een extra cadeau.

Mijn dank ook gaat uit naar het Fonds voor de Letteren, het Harten Fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke projecten, die dit project de moeite waard vonden om te ondersteunen.

Het schrijven van een biografie heeft iets van een queeste. Een queeste is, zoals u weet, een zoektocht of een onmogelijke opdracht. Tijdens deze zoektocht moeten er in de regel vele hindernissen overwonnen worden en het is niet altijd zeker of de opdracht wel gehaald gaat worden. Maar vaak wordt er redding geboden in de vorm van een reisgezelschap dat de held terzijde staat. Ook mij is dat geluk ten deel gevallen.

Kees Schuyt was de eerste die mij wees op de noodzaak van het verschijnen van een biografie over Andreas Burnier. Hij stond niet alleen aan de wieg van dit boek, maar bleef ook meedenken. Dorien Pessers en Hugues Boekraad steunden mij vanaf het eerste begin, en het was Hugues die zich spontaan ook opwierp als meelezer. De biografie heeft zeker

[p. 173]

geprofiteerd van zijn rijke eruditie en ervaring als oud-uitgever van Uitgeverij sun in Nijmegen.

Twee andere meelezers aan wie ik veel verschuldigd ben zijn Maaike Meijer en Theo Vos. Theo Vos leerde als student Nederlands Andreas kennen en schreef twee fraaie boeken over haar. Al bij onze eerste ontmoeting overhandigde hij mij in vol vertrouwen zijn hele archief. Maaike Meijer kon mij niet alleen veel vertellen over haar vriendschap met Andreas, maar maakte mij wegwijs in het veelzijdige feministische landschap.

In de beslissende fase van het schrijven diende zich een laatste reisgenoot aan. Anderhalf jaar voordat ik mijn biografie zou afmaken, kwam ik er achter dat de historicus Wim Willems met een prachtig project bezig was in Scheveningen, de joodse wijk waar Andreas is geboren en opgegroeid. Hij reconstrueerde de levens van de joodse bewoners van de Harstenhoekweg, hetgeen zou het leiden tot het boek Hier woonden wij. We besloten meelezers te worden van eikaars boek. Ik kwam daardoor ook in aanraking met de rest van zijn oeuvre, een onverwacht nevengeschenk.

Dat Tilly Hermans zeven jaar lang onverstoorbaar bleef vertrouwen dat het boek er op een dag zou komen, bewijst haar goede naam als uitgever.

Dank ten slotte aan Daniel van Mourik, de weduwe van Andreas Burnier. Ze liet mij met grote gulheid toe in haar huis en haar leven en zette zich onvermoeibaar in voor deze biografie. Daniel, grote dank... Heel blij was ik met de laatste vervolmaking die Metselaar van de wereld onderging in de vaardige handen van eindredacteur David Garvelink. En hoe kan ik een dankwoord anders besluiten dan te danken voor de warmte van degenen aan wie deze biografie is opgedragen: mijn kinderen Joram, Jonas, en Yung Joo.

Tijd om te gaan afronden. De meeste biografieën worden gelezen en geschreven uit nieuwsgierigheid. Die nieuwsgierigheid is vaak omstreden geweest. De afgelopen jaren zijn er heel wat romans geschreven met een biograaf als hoofdpersoon. En niet door de minste auteurs. Nabokov, Philip Roth, Coetzee. En een paar jaar geleden verscheen er zelfs een Amerikaanse essaybundel met als provocerende titel: Biografie, een hogere vorm van kannibalisme?

Het heeft inderdaad iets onbeschaamds, dit vak. Het gevaar van sensatiezucht ligt op de loer, zeker in een tijd die bol staat van de onthullingen

[p. 174]

en waar in de media en op internet gevraagd en ongevraagd de grootste intimiteiten gedeeld worden.

Het schrijven van dit boek is voor mij ook een oefening in ethiek geweest. Als goede researcher kom je soms achter dingen die zelfs een familie niet weet, het is zaak daar integer mee om te gaan. Ik denk dat ook doden recht hebben op een zekere privacy. Doden moeten soms beschermd worden. Ik ben niet van mening dat alles uit een mensenleven altijd verteld moet worden. De mooiste definitie van poëzie die ik ken is: Poëzie is een geheim dat je kunt vertellen zonder het te verraden.

En naar mijn mening geldt dat ook een biografie...

Ik dank u voor uw aandacht.