Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2009-2010

4. Verslag van de Zuidelijke Afdeling over het verenigingsjaar 2009-2010

Het jaar 2009 was voor de Afdeling een jubileumjaar. Op 28 januari 1989 immers werd te Maastricht de Zuidelijke Afdeling opgericht. De Afdeling heeft getracht haar 21ste verenigingsjaar enige luister bij te zetten door een extra sterke programmering en door de leden daaromtrent vooraf en achteraf nadrukkelijk naar hun oordeel te vragen.

[p. 288]

Jaarvergadering 2009

Op zaterdag 28 maart 2009 vond te Maastricht de winterbijeenkomst plaats, waarop ook de 21ste Jaarvergadering werd gehouden. Onder meer kwam aan de orde een discussie over de actuele koers van het bestuur, nadat daarover kritische opmerkingen waren gemaakt door een de oprichters van de Afdeling, dr. Wiel Kusters (Universiteit Maastricht). Deze herinnerde eraan dat het bij de oprichting van de Zuidelijke Afdeling de bedoeling was geweest om in de keuze van de onderwerpen iets meer gerichte aandacht te besteden aan aspecten van taalkunde, letterkunde en geschiedenis die samenhangen met het verleden en heden van de zuidelijke gewesten en de Belgische en Duitse grensgebieden. De huidige voorzitter antwoordde - met cijfers ter onderbouwing - dat de koers zich op het punt van de specifiek zuidelijke oriëntatie eerder gunstig onderscheidde van wat in het afgelopen decennium binnen de Afdeling gebruikelijk was. Kernprobleem blijft echter hoe een attractief en representatief programma op te stellen, belangstelling en weerklank bij de leden te wekken en de wervingskracht te vergroten. Er ontstond een levendige discussie, waarin diverse leden nuttige suggesties deden voor de invulling van het programma en andere praktische punten.

De kunst om voor de Afdeling een geslaagde voordracht te houden werd vervolgens door Wiel Kusters zelf overtuigend gedemonstreerd. Hij hield een boeiende inleiding over ‘De inlevingskracht van Anton Koolhaas (1912-1992)’. Aanleiding vormde zijn recente publicatie Koolhaas' dieren. Over de biologie van een schrijver (Vantilt, Nijmegen 2008). Dit thema sloot uitstekend aan bij dat van de zojuist afgesloten boekenweek 2009, gewijd aan ‘dieren in de literatuur’. Kusters onderzocht de persoonlijke ‘levensleer’ die in Koolhaas' oeuvre besloten ligt. Koolhaas leek te weten ‘hoe de dieren spreken’. Koolhaas' dieren hebben net als de mens een beeld van de wereld en geven er betekenis aan. Kusters' voordracht was alweer zijn derde voor de Afdeling. Sprekers onderhoudende en aangename betoogtrant viel opnieuw zeer in de smaak.

Zomerbijeenkomst

Eveneens te Maastricht sprak op 27 juni dr. j.b. Oosterman (Radboud Universiteit), over de positie van het Maas-Rijnland in de Nederlandse en Duitse cultuurgeschiedenis. De titel van zijn voordracht luidde: ‘De constructie van daz Niderlant. Het Maas-Rijngebied tussen doorgangsgebied en uithoek’. Spreker gaf een schets van meer dan drie eeuwen lite-

[p. 289]

raire cultuur tussen Maas en Rijn. Hij besprak achtereenvolgens Heinric van Veldeke en zijn positie in de literatuur van het Maas-Rijngebied én in de Hoogduitse traditie; dan de Marialiederen van Bruder Hans, die vermoedelijk zijn geschreven ten behoeve van het Kleefse hof, en ten slotte een kroniek en een liedje over de pelgrimstocht naar het Heilige Land, door Johan van Kleef ondernomen. Aan de hand van deze drie casussen ging spreker in op vragen rond centraliteit en periferie van het betrokken gebied; de rol van nationale constructies in het onderzoek, en de vraag of Veldeke eigenlijk wel deel uitmaakt van de Nederlandse letterkunde. Het heldere en vaak verrassende betoog werd met een fraaie powerpoint-presentatie ondersteund.

Nazomerbijeenkomst

Dr. Louis Grijp (onderzoeker etnologie bij het Meertens Instituut in Amsterdam, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht op het gebied van de liedcultuur, en daarnaast artistiek leider van het Utrechtse muziekensemble Camerata Trajectina), en dr. Frank Willaert (hoogleraar Oudere Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Antwerpen) zouden op 3 oktober te Nijmegen een dubbellezing houden over De Liederen van Hadewijch. Louis Grijp bleek echter op het laatste moment verhinderd en moest zich laten vervangen door Björn Schmelzer, etnomusicoloog en uitvoerend musicus te Antwerpen. Tot voor kort kende de neerlandistiek Hadewijchs liederen nog alleen als strofische gedichten. De reconstructie van de bijbehorende, maar verloren geraakte melodieën leverde een uitermate onderhoudend en spannend betoog op. Beide Antwerpenaars bleken hoogst deskundige specialisten in dit intrigerende onderwerp en hun voordrachten wedijverden met elkaar in enthousiasme.

Herfstbijeenkomst

Op 28 november trad te Maastricht als spreker op dr. Lou Spronck, over de Maastrichtse dichter Théodore Weustenraad (1805-1849), schrijver onder meer van het satirische dialectepos De Percessie van Sjerpenheuvel. Deze auteur vormde ook het onderwerp waarop Lou Spronck kort tevoren, op 9 oktober hieraan voorafgaand, te Maastricht was gepromoveerd. Het onderwerp had al zijn eigen charme en spreker voegde daar de zijne aan toe. Maastrichtser kon het dus allemaal niet. Zo werd de zuidelijke signatuur van het jaarprogramma 2009 andermaal zeer duidelijk onderstreept.

[p. 290]

Evaluatie en enquête

Aan het einde van dit jubileumjaar meende het bestuur van de Afdeling er goed aan te doen de leden schriftelijk te raadplegen over het recent gebodene, de gekozen koers, wenselijkheden met betrekking tot de programmering en de praktische gang van zaken. Er is verheugend ruim op deze evaluatie en enquête gereageerd. De respons was alleszins representatief. Alle vier de lezingen konden op ruim voldoende tot goede scores bogen. De hoogste waardering was voor de lezing te Nijmegen, maar de verschillen met twee andere lezingen waren minimaal. Ook op de andere punten toonden de leden zich tevreden. Wel werd de wens geuit weer eens een schrijvend literator aan bod te laten komen. Diverse andere nuttige opmerkingen werden gemaakt. Het bestuur zal met de geuite wensen rekening houden.

Jaarvergadering 2010

De 22ste Jaarvergadering van de Afdeling vond plaats te Nijmegen op 20 maart, de slotdag van de boekenweek 2010. Onderwerpen voor de verdere bijeenkomsten in 2010 werden besproken en reeds ten dele vastgesteld. Vervolgens werd een voordracht gehouden door een schrijvend literator, Allard Schröder, auteur van verschillende bekroonde romans, waaronder De hydrograaf (2002). Onder het motto ‘Het boek is van de lezer’ belichtte spreker de stand van zaken in de literatuur, in het bijzonder met betrekking tot de roman, alsmede de hedendaagse positie van de schrijver. Het uiterst boeiend betoog werd door de auteur besloten met voorlezing uit eigen werk, in casu uit zijn meest recente roman Amoy (2009). Als bij de Afdeling gebruikelijk vormde ook nu een geanimeerd diner de afronding van deze zeer geslaagde werkbijeenkomst.

Het bestuur van de Zuidelijke Afdeling bestond in het verslagjaar uit dr. Jacques Baartmans (voorzitter), dr. Ad Welschen (secretaris), en Jean Frins, penningmeester.

Ad Welschen, secretaris