Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2009-2010

[p. 271]

Toespraak bij afscheid Leo van Maris als secretaris van de maatschappij
Door Ernestine van der Wall

Beste Leo,

Slechts een enkel woord tot jou ten afscheid.

Dat het slechts een enkel woord van dank zal zijn, dames en heren, ligt daaraan dat onze secretaris mij heeft laten blijken - op de hem eigen subtiele maar tevens niet mis te verstane wijze - dat hem geen plezier wordt gedaan met een enigszins uitvoerige toespraak. Verre zij het van mij om de laatste momenten van zijn bestaan als secretaris te veronaangenamen. Het is alleen daarom dat ik aan zijn stille wens tegemoet wil komen en ik de grote dank die de Maatschappij hem verschuldigd is met slechts enkele zinnen zal aanduiden.

Nu heeft deze noodzakelijke beknoptheid één belangrijk voordeel: als ik de vele en grote verdiensten die Leo van Maris de afgelopen vijfentwintig jaar de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft bewezen hier in al hun omvang zou uitmeten, zou de lunch er stellig bij inschieten. Aangezien Leo deze lunch heeft georganiseerd, zouden we hem daarmee evenmin een genoegen doen.

Van de vanmorgen reeds eerder gememoreerde Sem Dresden is de uitspraak dat ‘een voorzitter niet van belang is, als de secretaris maar goed is’. Volmondig kunnen wij met deze zienswijze instemmen. Jij, Leo, was zo'n goede secretaris in dresdiaanse zin, ja veel meer dan dat. In het maatschappelijk jaar 1985 trad je toe tot het bestuur en reeds een jaar later werd je geroepen tot de functie van secretaris die in dit bestuur de spilfunctie is. Nog voordat ik je ooit had ontmoet, was mij reeds gemeld: ‘de Maatschappij: dat is Van Maris’. En zo is het.

Van de 250 jaar die de Maatschappij zo dadelijk hoopt te bestaan, heb jij er vijfentwintig van zeer nabij meegemaakt en die onmiskenbaar mede vorm gegeven. Van alle werkzaamheden door jou verricht hebben wij slechts het topje van de ijsberg ontwaard. Maar dat was meer dan voldoende om waar te nemen met welke toewijding, zorgvuldigheid, en snelheid - om mij tot deze drie kwaliteiten te beperken - jij de taken die op je afkwamen hebt vervuld.

[p. 272]

Opmerkelijk voor jouw wijze van optreden is de uiterste zorgvuldigheid in omgang met mensen en met teksten. Wat mensen betreft, de Maatschappij heeft zo'n 1600 leden die zich weliswaar niet allen elke dag tot de secretaris wenden met een verzoek, een vraag, een probleem of wat dan ook, maar er zijn voldoende leden die geregeld via de elektronische snelweg de secretaris weten te vinden. Allen kregen vrijwel per omgaande een antwoord. Een antwoord dat getuigde van grote diplomatieke gaven. De e-mails van onze secretaris zijn juweeltjes van diplomatie, eruditie en ironie en dienen in Van Maris' Verzameld Werk te worden opgenomen.

Diplomatie was geregeld nodig. Leden van de Maatschappij zijn immers ook maar mensen; bijvoorbeeld om leden te apaiseren die van hun ontstemming blijkgaven over een interview van een schrijver op de tv en dan hun lidmaatschap van de Maatschappij wilden opzeggen. Van Maris wist zulke ontstemde leden met gemak binnen boord te houden.

Altijd volgde een snelle reactie, ook vanuit Centraal- of Oost-Europese oorden waar excursies werden onderbroken om het reilen en zeilen van de Maatschappij nauwlettend te blijven volgen en zo nodig bij te sturen.

Ik zei het al: de secretaris is de spil in dit bestuur. Dit houdt in: het onderhouden van contacten met voorzitters en leden van commissies, met de werkgroepen, de jury's, de laureaten, de commissie Huizinga-lezing, de dbnl etcetera etcetera. Ook bleek Van Maris een expert in het ‘management by walking and biking around’. Ik noem slechts de gang naar de Universiteitsbibliotheek in verband met zaken als collectievorming en de post, verder het geregelde overleg met medebestuursleden en met de ambtelijk secretaris Lies Klumper. Nogmaals: het is het topje van de ijsberg. Veel werk is in alle stilte en bescheidenheid op Gerecht 9 verricht waar één man met één computer gedurende vijfentwintig jaar de Maatschappij op koers heeft weten te houden.

‘De Maatschappij: dat is Van Maris’. Na vandaag zal dat veranderen. Jij zult de eerste zijn om dat een positieve ontwikkeling te achten. De Maatschappij zal haar weg vervolgen en opgaan naar het Eeuwfeest in 2016. We wensen jou toe dat jij je inmiddels, als we het Eeuwfeest vieren, met veel genoegen hebt gewijd aan Rousseau en Stendhal en wie nog meer - figuren die vanaf morgen de plaats van de Maatschappij in je aandacht verder zullen gaan innemen.

Ik hoop dat ik zo kort genoeg ben geweest.

[p. 273]

Resten mij nog twee zaken. Allereerst, een bestuur, ook dat van de Maatschappij, moet zich soms buigen over netelige kwesties. Hoe verheugend is het dan wanneer er zich een agendapunt voordoet dat geen enkele toelichting vereist, dat binnen 1 seconde tot een spontaan en eensgezind besluit leidt. Ons bestuur kende zo'n verheugend moment, wel te verstaan in afwezigheid van de secretaris. Het bestuur van de Maatschappij heeft namelijk besloten u het voorstel te doen om Leo van Maris tot erelid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te benoemen, op grond van alles wat hij voor de Maatschappij heeft gedaan en betekend in de kwart eeuw die achter ons ligt.

In de tweede plaats, graag willen wij onze grote dank jegens Van Maris ook in een tastbaar blijk tot uitdrukking laten komen. Al zal er nu wellicht meer geschreven gaan worden in verband met Rousseau en Stendhal dan naar aanleiding van de Maatschappij, een aandenken in de vorm van een inktstel is wellicht passend voor de scheidende secretaris.