Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2008-2009

[p. 181]

Kruyskamp-prijs 2009
Dankwoord door Frans Debrabandere

Mijnheer de voorzitter, dames en heren, beste vrienden uit de Nederlanden

Allereerst wil ik u zeggen dat ik me gevleid en vereerd voel met deze prijs, die de naam draagt van de grote lexicograaf C. Kruyskamp. Bijgevolg spreek ik mijn dank uit aan de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en de jury van de Kruyskamp-prijs, omdat zij me waardig hebben gevonden om deze prestigieuze prijs in ontvangst te nemen.

De Engelse 18de-eeuwse lexicograaf S. Johnson schreef: ‘To make dictionaries is dull work’. ‘Saai werk’, vond hij. En nagenoeg een eeuw later schreef onze Johan Hendrik Van Dale in het voorbericht van zijn bewerking van Calisch & Calisch: ‘Het schrijven van een Woordenboek is een ondankbaar, een verdrietig werk. Is er veel, dat men heeft opgenomen en verbeterd, er is nog veel meer, dat men vergeten heeft, dat de aandacht ontsnapt is en alzoo onverbeterd is gebleven. Verzekerde een mijner letterkundige vrienden, dat hij, die zijn vader en moeder vermoord heeft, nog te goed was om een Woordenboek te schrijven, ik heb mijzelven vaak twijfelmoedig de vraag gedaan, of hij wel volkomen ongelijk had. Daarom hebben zij, dunkt mij, die zich aan zulk arbeid wagen, aanspraak op eene welwillende beoordeling.’ Aan deze laatste aanspraak is nu in elk geval voldaan door deze Maatschappij, die mijn lexicografisch werk zo welwillend beoordeeld heeft. Ik ben het eens met mijn streekgenoot Van Dale, want Sluis is tenslotte een stukje West-Vlaanderen, ooit een deel van het Brugse Vrije, dat een woordenboek nooit af is, nooit volmaakt, nooit volledig. Hebben we allemaal bij het naslaan van een woordenboek niet eens verzucht: ach, het staat er niet in. Of zelfs: ik ben het er niet mee eens? Maar ik ben het er helemaal oneens mee, dat lexicografie saai werk zou zijn, laat staan dat een woordenaar patri- of matricide neigingen zou vertonen. Een woordenboek samenstellen is zelfs een heel leuk tijdverdrijf, het is als een meccano, die je stukje bij beetje ineenknutselt. Elke dag dat je eraan gewerkt hebt, zie je het boek groeien en voor je het weet heb je honderden bladzijden, een woordenboek. Het onderscheid tussen de literator en de woordenaar ligt mijns inziens onder meer hierin dat de laatste vanwege de bondigheid van een woordenboekartikel in staat moet

[p. 182]

zijn om synthetisch en dus met weinig woorden veel te zeggen. Aangezien ik zelf een man van weinig woorden ben, ligt het maken van een woordenboek me wel.

Hoe kom je ertoe om een lexicon samen te stellen? Ik constateer dat het hoofdbestanddeel van mijn naamkundige scripties eigenlijk een glossarium was, dus een namenboek of woordenboek. En niet toevallig heette mijn eerste echte woordenboek Glossarium. Deze titel had ik natuurlijk niet zelf gekozen, want het was de voortzetting van Stallaerts ‘Glossarium van verouderde rechtstermen’, uitgegeven in de stad waar we ons nu bevinden, in Leiden bij E.J. Brill. Bovendien ‘uitgegeven vanwege de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden’. Maar toen Karel Stallaert in 1893 stierf, was het woordenboek tot aan het woord POER geraakt, waarmee Stallaert ook zijn laatste poer verschoten had. - Nederlandse vrienden, dat was dan wel een Vlaamse uitdrukking -. Toen begon het glossarium een hele lijdensweg en via potentiële voortzetters, namelijk De Flou, Gailliard, Van Droogenbroeck, Jacobs en Egide Strubbe, kwam het materiaal uiteindelijk in 1968 bij mij terecht. Deel 3 verscheen in 1977. Het was een hels karwei geweest de Stallaertpuzzel te ontwarren en ik heb toen gezworen nooit meer andermans materiaal te bewerken. Ik zou toen Van Dale volmondig gelijk hebben gegeven: ‘Het schrijven van een woordenboek is een ondankbaar, een verdrietig werk’. En toch begon ik in 1981 aan een tienjarenplan, een ‘Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk’. Het was klaar in 1993 en als je rekening houdt met mijn sabbatical year in 1983 bij de Taalunie in Den Haag, dan kwam mijn timing vrij goed uit. De tweede, herziene uitgave van 2003, kon evenwel niet lang op de door Van Dale verwachte ‘welwillende beoordeling’ rekenen, want de uitgever besloot het aanzienlijke nog niet verkochte restant te vernietigen. Na het zware werk en dito boek begon ik aan een lichter werk ‘Het Kortrijks Woordenboek’ van 1999, het boek waar ik het meeste plezier aan heb beleefd. Het was een boek waarin ik nostalgisch de taal van mijn jeugd kon herbeleven, maar waar ik ook al een beetje aan etymologie deed. En met die etymologie wou ik iets meer doen en aangezien in 1996 Weijnen zijn ‘Etymologisch dialectwoordenboek’ verschenen was, waarin het perifere West-Vlaams slechts stiefmoederlijk behandeld werd, besloot ik een ‘West-Vlaams etymologisch woordenboek’ te maken, dat verscheen in 2002. Aangemoedigd door het succes besloot ik een ‘Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams etymologisch woordenboek’ samen te stellen, dat in 2005 verscheen. En in

[p. 183]

de schoot van de Stichting J.H. van Dale, die ik mee boven de doopvont had gehouden, verzocht de voorzitter, Lo van Driel, me om nu ook maar zo'n Zeeuws woordenboek te maken. Dat deed ik dan maar, al was ik dat niet van plan, en het werd in de herfst van 2007 in Middelburg gepresenteerd. De jury heeft bepaald het Oost-Vlaamse woordenboek bekroond, maar uit het juryverslag blijkt dat ook de twee andere in de beoordeling werden meegenomen. Dat deze ‘welwillende beoordeling’ door de jury mij gelukkig stemt en me de moed schenkt om door te gaan, hoeft geen betoog. Ik dank nogmaals voor de prijs en u voor uw aanwezigheid, uw sympathie en uw aandacht.