Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2004-2005

4. Verslag van de Commissie voor Zuid-Afrika over het jaar 2004

In de eerste helft van 2004 heeft de vertegenwoordiger voor Zuid-Afrika, dr. Siegfried Huigen, zijn functie neergelegd. Overeenkomstig het advies van de Commissie voor Zuid-Afrika heeft het bestuur aan dr. Renée Marais (Pretoria) gevraagd of zij als vertegenwoordiger in Zuid-Afrika wilde optreden. Gelukkig bleek zij bereid die functie te aanvaarden.

Uit het onderstaande jaaroverzicht van dr. Marais blijkt dat de belangstelling voor het Nederlands in Zuid-Afrika - anders dan sombere berichten wel eens suggereren - beslist niet is uitgestorven.

[p. 137]

1. De Suider-Afrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek (SAVN)

Het universitaire landschap van Zuid-Afrika verandert steeds, vooral vanwege de verplichte samensmelting van tertiaire instellingen. Universiteiten hebben nieuwe namen moeten aannemen. De studie talen, met inbegrip van de studie neerlandistiek, krijgt tegenwoordig gelukkig weer een groeiende belangstelling.

De savn - de universitaire vakvereniging voor de neerlandistiek in Zuid-Afrika en Namibië, met een aantal leden in het buitenland - functioneert bijna uitsluitend binnen academisch verband en had in maart 2004 een ledental van 120. De vereniging zette haar werkzaamheden in overleg met en met financiële ondersteuning door de Nederlandse Taalunie voort. Het vijfde internationale congres van de savn werd van 21 tot 25 september 2004 in Potchefstroom gehouden. Het congresthema was ‘egodocumenten’, en het oeuvre van Breyten Breytenbach stond als subthema in het zoeklicht. Er was veel belangstelling, maar spijtig genoeg was de vertegenwoordiging van academici vanuit de Lage Landen niet zo sterk als bij het vorige congres, hoofdzakelijk vanwege de gekozen datum. Voor het eerstvolgende congres (2007) zal men een voor alle neerlandici meer geschikt tijdstip kiezen. Dr. J. van der Elst, voorzitter sinds de oprichting, was niet herkiesbaar. Het nieuwe bestuur bestaat uit: Dorothea van Zyl (voorzitter), Renée Marais (ondervoorzitter), Andries Visagie (secretaris), Heidi de Villiers (penningmeester), Heinrich Grebe en Siegfried Huigen (de laatste ex officio lid, als redacteur van het TNA).

Intern gastdocentenprogramma

De financiering van binnenlandse gastdocenten neerlandistiek zorgt ervoor dat de neerlandistiek voortgezet wordt aan een aantal universiteiten die te kampen hebben met een grote terugloop van de formatie voor Afrikaans en Nederlands. Deze gastdocentschappen verlichten de doceerbelasting en bieden de mogelijkheid om studenten met meerdere docenten kennis te laten maken.

Docentenwerkwinkels

De jaarlijkse werkwinkel voor docenten werd in juli in Stellenbosch gehouden. De aanbieders waren Jos Joosten en Hugo Brems, en het onderwerp: ‘De hedendaagse literatuur in Nederland en Vlaanderen’.

[p. 138]

Winterschool voor studenten

Er is altijd veel belangstelling voor de winterschool voor studenten neerlandistiek. De winterschool 2004 in Bloemfontein werd verzorgd door Esther Ham (taalverwerving) en Geno Spoormans (cultuurverwerving).

Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans (TNA)

Volgens schema zijn twee nummers verschenen. Het eerstvolgende nummer biedt, zoals gebruikelijk na een congres, de gelegenheid tot bundeling van congresbijdragen.

2. Die Noordelike Kennisnetwerk vir Neerlandistiek (het NKN) en die Kaapse Forum (het KF)

Deze lichamen bevorderen universitair onderzoek op het gebied van de neerlandistiek onder voorzitterschap van Piet Swanepoel (nkn) en Wium van Zyl (kf). Het Huis der Nederlanden speelt in de Kaapprovincie een belangrijke rol als ruimte waarin de cultuur van de Lage Landen zichtbaar gestalte krijgt. Er is een Nederlandse bibliotheek; men organiseert tal van culturele evenementen. Ofschoon in feite een onafhankelijke commerciële ‘onderneming’ vervult de boekwinkel ‘Die Boekehuis’ een soortgelijke functie in Johannesburg. Twee schrijversrondreizen met Nederlandse en Vlaamse auteurs (onder wie Willem van Toorn, Luuk Gruwez, K. Michel, Miriam Van hee) vonden plaats in maart en juli.

3. Het Nederlandse boek, ook in vertaling

Er is veel belangstelling voor vertalen uit het Nederlands in het Afrikaans. Bij een vertaalwerkwinkel aan de Universiteit van die Vrystaat (Bloemfontein) werd er uit het Nederlands in het Afrikaans, en omgekeerd, poezie vertaald van daarbij aanwezige dichters. Bij Protea Boekhuis is in 2005 een bloemlezing met gedichten van Gerrit Komrij verschenen. Die elektries gelaaide hand werd door Daniel Hugo vertaald en is momenteel de topverkoper van Protea in Stellenbosch.

De verspreiding van Nederlandse boeken uit Nederland en België zou echter veel beter kunnen zijn. Het grootste probleem schijnen de hoge kosten.

4. Festivals en evenementen

Deze ‘happenings’ spelen een grote rol om de neerlandistiek buiten universitair verband aan studenten én aan het brede publiek te brengen. Te-

[p. 139]

genwoordig zijn er drie grote festivals: het ‘Klein Karoo Nasionale Kunstefees’ in Oudtshoorn, ‘die Woordfees’ in Stellenbosch, en ‘Aardklop’ in Potchefstroom. Het Nederlands is op alle drie goed vertegenwoordigd. Men kan genieten van auteursoptredens, live muziek en boeken.

w.g. Renée Marais

In Nederland verdient vermeld te worden het werk van dr. Ena Jansen, bijzonder hoogleraar Zuid-Afrikaanse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Commissie voor Zuid-Afrika. Tijdens het academisch jaar 2003-2004 gaf zij een collegeserie getiteld ‘O wye en droewe land - het tekst-appèl van de Zuid-Afrikaanse literatuur’. De serie werd bijgewoond door bijna dertig studenten, beduidend meer dan vorige jaren. Een doctoraalscriptie door Wanda Micke over Nederlandse cabaretteksten met Zuid-Afrika als onderwerp en een ba-scriptie, Wat lazen de Hollands-Afrikaanse kinderen aan de Kaap in de periode van 1652 tot 1925, zijn het afgelopen jaar onder haar leiding geschreven.

A.A.P. Francken, secretaris