Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2002-2003

5. Verslag van de vertegenwoordiger in Zuid-Afrika over het jaar 2002

In voorgaande jaarverslagen heb ik een somber beeld geschetst van de toestand van de neerlandistiek in Zuid-Afrika. Als gevolg van teruglopende studentenaantallen zijn de departementen Afrikaans (en Nederlands) bij Engelstalige universiteiten verdwenen of is het personeel er tot een minimum teruggebracht. Zelfs de departementen van voorheen Afrikaanstalige en nu tweetalige universiteiten hebben het moeilijk hun hoofd boven water te houden. Deze indruk werd vorig jaar in juni bevestigd tijdens een door de Suider-Afrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek georganiseerde vergadering waar vertegenwoordigers van de belangrijkste departementen deprimerende beschrijvingen gaven van hun situatie.

Tegelijk heb ik echter de indruk dat in 2002 het dieptepunt is bereikt en dat het tenminste in Stellenbosch - met Potchefstroom de enige hoofdzakelijk Afrikaanstalige universiteit die over is - weer beter gaat. In Stellenbosch werd na een stemming onder het personeel onder meer besloten dat de hoofdcursus van het departement de benaming ‘Afrikaans en Nederlands’ zou krijgen, terwijl die daarvoor als ‘Afrikaans’ bekendstond. In tegenstelling tot andere departementen heeft Stellenbosch de laatste jaren geen verliezen geleden. De studentenaantallen bleven stabiel en als personeel vertrekt wordt het meestal vervangen. Het Nederlandse aandeel in het departement is ook sterker geworden.

Het jaar 2002 was ook het jaar van de voc-herdenking. In de Kaap werd schoorvoetend de stichting van het Kaapse verversingsstation in 1652 herdacht. Het mocht eigenlijk niet van de overheden, omdat 1652 volgens het

[p. 211]

nu heersende perspectief op de geschiedenis het begin was van ‘three hundred years of colonialism’ (onveranderlijk, ook in gebieden die pas in de negentiende eeuw zijn gekoloniseerd), maar dat feit was op zichzelf toch weer hoofdnieuws in Kaapse kranten. Honderd jaar schoolboekjes, waarin 1652 werd voorgesteld als het begin van Beschaving en Christendom, lieten tenminste een pijnlijke plaats achter in het geheugen. Er waren echter geen grootse herdenkingen zoals ter herinnering aan de Boerenoorlog die in 1902 werd beëindigd, maar protesten bleven ook uit.

In het kader van de voc-herdenking werd in juli 2002 Stellenbosch een voc-symposium georganiseerd dat door veel Zuid-Afrikaanse leden van de Maatschappij is bijgewoond. Het thema van dit symposium was de literaire en taalkundige nalatenschap van de voc. Halverwege Nederland en Azië en zelf een voormalige voc-kolonie, was Stellenbosch een geschikte plaats om over dit in de geschiedschrijving verwaarloosde onderwerp van gedachten te wisselen. De sprekers waren afkomstig uit Aruba, Brazilië, Nederland en Zuid-Afrika, met achtergronden in de antropologie, geschiedenis, neerlandistiek en Zuid-Afrikaanse studies. Een bundel met een selectie van de lezingen staat op stapel.

Siegfried Huigen
Stellenbosch