Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2002-2003

[p. 177]

Juryadviezen en toespraken

[p. 179]

Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 2003
Advies van de Commissie voor schone letteren

Van de opvallend talrijke en in kwalitatief opzicht sterke poëtische debuten uit de jaren 2001 en 2002 draagt de Commissie ter bekroning met de prestigieuze Van der Hoogt-prijs voor: de Vlaamse dichter Geert Buelens, op grond van zijn bundel Het is, in 2002 bij Meulenhoff verschenen.

De poëzie van Buelens behoort duidelijk niet tot de romantische (neoromantische) of expressionistische dichtkunst, met haar voorkeuren voor gevoelsuitstortingen en openhartige bekentenissen: de bundel bevat autonome poëzie. Dat blijkt eigenlijk al uit de titel: daarin kan de persoonsvorm niet komen van het koppelwerkwoord ‘zijn’, maar moet zij afkomstig zijn van het zelfstandig verbum met de betekenis ‘bestaan’. De gedichten verwijzen niet naar een beleefde of opgeroepen werkelijkheid, maar naar zichzelf. ‘A poem should not mean, but be’, zou het credo van Buelens kunnen zijn. Vergelijk de opening van ‘Op de rand’:

Het is
alweer
het is

wat

een stil leven

de vergroeiing van wat
schors en wat van
merg een geleider
maakt

Opmerkelijk in dit fragment is de dubbelzinnigheid van ‘wat’: het kan meer dan één woordsoort zijn en het kan zowel horen bij de eerste strofoide als wel bij de junctuur ‘een stil leven’. Bij dit in het metafysische verankerde spel met woorden, om de bekende term van Paul van Ostaijen te gebruiken, over wiens invloed op de Vlaamse literatuur Buelens in 2001 een belangrijke studie schreef, hoort ook een voorkeur voor zelfstandige naamwoorden als begin, eind, midden, punt etcetera. Het zijn woorden die

[p. 180]

een poëticale betekenis kunnen hebben en bij Buelens ook inderdaad blijken te hebben. Het slot van het gedicht ‘Urbaan 2002’ kan als voorbeeld dienen.

Neem de gelegenheid
te baat
de klus te klaren

Maak ze eindelijk
af

Er schuilt in dit soort poëzie altijd een dubbel gevaar: dat van steriliteit en onbegrijpelijkheid. Al is de poëzie van Buelens allesbehalve eenvoudig, onbegrijpelijk is zij niet: de dichter stelt zijn lezers niet voor onoplosbare raadsels. Steriel kan men de gedichten ook zeker niet noemen. De concentratie op het talige, die zich uit in het opeenhopen van dubbelzinnigheden, het morrelen aan de wetten van de syntaxis en het ontwijken van de snoerende kaders van de gebruikelijke typografie heeft ook een inhoudelijke tegenpool: de strijd om het vinden van het juiste bouwsel wordt vergeleken, impliciet of expliciet, met de strijd van de lyrische ik in het dagelijks bestaan tegen de listen en lagen van de Fortuin. Daarmee komt er ook heel wat straatrumoer naar binnen in deze geconstrueerde poëzie.

Het duidelijkst wordt dit zichtbaar in het lange gedicht ‘Verdien’, waarin het maken van poëzie onder meer wordt vergeleken met het beklimmen van een ladder:

Soms
is het een gevecht
tegen de slaap
en het alles al
beleefde
dan zet men vaak
een ladder
tegen de muur
en wordt er
naar hartelust
geklommen

[p. 181]

Het Lot wordt geassocieerd met de sprong omlaag, een metaforische dood, die vooral duidt op een gedwongen afzien van het streven naar ‘hoger honing’.

Zoals men op grond van het bovenstaande kan verwachten, is Buelens' bundel knap opgebouwd. De vijfdelige (tragische) structuur bestaat uit een proloog, drie blokken van respectievelijk zeven, zes, zeven, acht gedichten en een opvallende epiloog, ‘Orakel’ getiteld, een tribuut aan Apollo, zou men denken.

Het is vanwege deze ambachtelijke en inhoudelijke kwaliteiten dat de Commissie voor schone letteren het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde adviseert de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 2003 toe te kennen aan Geert Buelens op grond van zijn bundel Het is.

Hugo Brems
Kester Freriks
Rudi van der Paardt (voorzitter)

Het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft op grond van het advies van de Commissie voor schone letteren besloten de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 2003 toe te kennen aan Geert Buelens.