Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1986

[p. 169]

Juryadviezen en toespraken

[p. 171]

Henriëtte de Beaufort-prijs 1986
Advies van de jury voor de toekenning

Het staat met de biografie in ons taalgebied niet zo slecht als een communis opinio sinds jaar en dag waar schijnt te willen hebben. Het mag vermoedelijk juist zijn dat deze waardevolle tak van historisch-letterkundige arbeid ten onzent niet tot zo'n opvallende bloei is geraakt als bijvoorbeeld in Engeland, maar wanneer men zich eens gesteld ziet voor de taak om kwaliteit en kwantiteit van de Nederlandse biografie over de afgelopen zes jaren na te gaan komt men tot de aangename conclusie dat er toch heel wat goede levensbeschrijvingen in onze taal het licht zien.

Voor die taak zag de jury zich gesteld, tot die conclusie kwam zij. Zij had, eenvoudig gezegd, keuze genoeg. Haar beraad kenmerkte zich dan ook eerder door de verlegenheid van een ‘embarras du choix’ dan door de penibele positie in gebrek aan materiaal te verkeren. Zij heeft zich daarom nogal uitvoerig bezig gehouden met een bezinning op de criteria waaraan een goede biografie zou moeten voldoen. Dat leek des te zinvoller omdat het thans de eerste keer is dat deze prijs voor de beste biografie wordt toegekend. Zij was zich daarbij bewust van de voorwaarde van kwaliteit en elegantie die met de naam van de erflaatster en biografe Henriëtte de Beaufort gegeven is en zij heeft getracht in haar geest te beslissen.

De jury draagt voor deze eerste bekroning met de Henriëtte de Beaufort-prijs voor de biografie van Hans Werkman De Wereld van Willem de Mérode (uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam, 1983). De prealabele vraag is daarbij gerezen of dit boek wel binnen de voorwaarden van de statuten van de Henriëtte de Beaufort-prijs valt omdat de eerste druk ervan reeds in 1971 is verschenen en de prijs is beperkt tot publicaties van de laatste zes jaar in Noord-Nederland (volgens de statuten zal de prijs elke drie jaar worden toegekend, afwisselend aan een Noord-Nederlandse en een Vlaamse auteur). De jury heeft echter overwogen dat deze nieuwe uitgave een zeer grondige revisie is met gebruik van veel nieuw materiaal en ook met een bondiger opzet en veranderde visie.

Wat betreft de criteria die hebben meegeteld in de beoordeling moge allereerst genoemd worden het evenwicht tussen betrokkenheid en objectiviteit dat zo'n wezenlijke voorwaarde is voor een goede biografie. De schrijver, zo meende de jury, begrijpt zijn onderwerp vanuit een kennelijke geestesverwantschap maar is tegelijk in staat het met volstrekte eerlijk-

[p. 172]

heid te benaderen. Daarbij mag ook niet verzwegen worden de humane openheid waarmee de homosexuele problematiek van de dichter - in zijn wereld en tijd een uiterst onthutsend en aanstootgevend feit - wordt beschreven in verband met zijn leven en werk.

In de tweede plaats wil de jury gaarne lof schenken aan de evenwichtige opbouw van Werkmans boek. Een goede biografie behoort immers iets te hebben van wat de Engelsen ‘the life and times’ noemen. In het geval van De Mérode lag hier in zoverre een beperkend probleem dat hij in zijn persoon en werk niet de geest van een heel tijdperk presenteerde maar heel duidelijk die van een sub-cultuur daarin. Werkman is er in geslaagd de dichter tegen die achtergrond te plaatsen en de contrasten en overeenkomsten in die relatie verhelderend aan te geven.

Ook aan een volgend criterium, dat van de belangwekkendheid van het onderwerp, voldoet het boek in ruime mate. De lezer die het werk van de dichter niet kent, zal, zo is de indruk van de jury, door dit boek zeker geprikkeld worden tot een nadere kennismaking. Niet elke biograaf van een letterkundige slaagt erin het literaire belang van de door hem geportretteerde zo overtuigend duidelijk te maken. Uit Werkmans boek blijkt de grote, trouwens ook buiten de eigen kring erkende, betekenis van De Mérode als dichter.

Daarbij moet worden opgemerkt dat Werkman voor zijn boek een zeer grondige studie heeft gemaakt. Hij had te maken met het probleem dat er nog nauwelijks enige wetenschappelijke aandacht aan De Mérode was besteed, zodat hij niet terug kon vallen op vorige biografieën. Hij heeft derhalve veel oorspronkelijk bronnenonderzoek verricht en is er in geslaagd een wetenschappelijk verantwoord beeld van het leven van zijn held te geven. Het is aannemelijk dat dit boek in de komende tijd de standaardbiografie zal blijven. Door Werkmans boek is het inzicht in De Mérodes leven en werk zeer verrijkt, ja goeddeels mogelijk gemaakt.

Het boek is echter niet alleen een wetenschappelijke bijdrage aan onze kennis van een belangrijk dichter. Het richt zich tot een breder publiek en het slaagt daarin door de heldere, zakelijke stijl van schrijven en de overzichtelijke opzet. Daarmee past het geheel in de traditie van de biografie volgens ideaal en werkwijze van Henriëtte de Beaufort.

Concluderend meent de jury te mogen zeggen dat onder de diverse uitstekende biografieën die in de afgelopen zes jaren zijn verschenen dit boek

[p. 173]

van Werkman een eervolle plaats verdient en die eer wil zij gaarne onderstrepen met deze bekroning.

De commissie van voordracht: (w.g.) J.W. Schulte Nordholt (voorzitter), J.H.A. Fontijn, R. Th. van der Paardt