Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1965

XI De dr. Wijnaendts-Franckenprijs

De voorzitter deelt, onder verwijzing naar het in de beschrijvingsbrief gedrukte advies van de commissie terzake, mee, dat het bestuur dit heeft overgenomen. Onder applaus van de vergadering stelt hij de heer Stutterheim de prijs ter hand. Het advies luidde:

De commissie, die de opdracht had aan het bestuur der Maatschappij een werk aan te bevelen voor de toekenning van de Wijnaendts Franckenprijs 1965, bestond uit Mevr. C.H. van den Boogaard-Klaver en de heren G.A. van Es, K. Fens, G.W. Huygens en P. Minderaa. De heer van Es was niet in staat aan de beraadslagingen van de commissie deel te nemen, maar kon zich geheel verenigen met de genomen beslissing.

Aan de orde was de bekroning van een werk, dat zich bewoog op het terrein van het essay of de literaire kritiek. De andere categorie van geschriften, waarvoor de prijs om de vier jaar wordt toegekend, is omschreven als biografie en cultuurgeschiedenis. De commissie oordeelde daarom, dat thans geen essay moest worden gekozen, dat zich duidelijk bezig hield met cultuurgeschiedenis, waardoor een groot aantal werken, die aanvankelijk op de groslijst waren geplaatst, terzijde werden gesteld. De zo moeilijke begrenzing van het begrip essay anderzijds vroeg om een voorzichtige keuze, waarbij, naar het oordeel der commissie, academische proefschriften en daarmee vergelijkbare wetenschappelijke studiewerken waren uitgesloten. Een aantal auteurs, die voor hun werk, dat ook voor onze commissie ernstig in aanmerking kwam, nog zeer onlangs met een andere prijs bekroond was, deels door jurys waarin een of meer van onze commissieleden zitting hadden, behoorde ditmaal, bij gelijke verdiensten, de plaats voor anderen vrij te laten. Uit de groep die wij na al deze overwegingen overhielden kwamen drie essayisten of critici het meest naar voren en wel, in alfabetische volgorde: H.U. Jessurun d'Oliveira met zijn gedichtenanalysen in Merlijn, C.F.P. Stutterheim met Conflicten en Grenzen en Albert Westerlinck met zijn bundel Alleen en van geen mens gestoord, met name het opstel De krisis van de persoonlijkheidswaarde. Na uitvoerige beraadslaging konden alle leden der commissie zich ver-

[p. 167]

enigen met de keuze van het genoemde boek van Stutterheim. Diens veelzijdige studiën, die de taalkunde, de letterkunde en de wijsbegeerte omvatten, vinden een vruchtbaar ontmoetingsveld in de literatuurwetenschap. Als taalkundige uitgaande van bijzondere voorbeelden van literaire taalprocédé's tracht hij te komen tot algemene vaststellingen van de taalverschijnselen en van hun genuanceerde functie in de literatuur. Grote en kritische aandacht heeft hij daarnevens voor de zin van de tijd en de verhouding tot de werkelijkheid in het taalkunstwerk en voor de esthetische en ethische problemen die gesteld worden door de verhouding van een gegeven literaire tekst tot persoon en leven van de auteur en tot de mogelijkheid van communicatie met de lezer. Conflicten en Grenzen toont ons Stutterheim als een helder doordenker van deze en andere problemen der literatuurwetenschap die hij conscientieus, met wetenschappelijke zin tot objectiviteit, maar ook in de persoonlijke kleur van eigen artistieke ervaring en dikwijls met speelse humor voor de lezer behandelt. In de kring der jury werden met speciale waardering genoemd de opstellen Tijd en taalkunstwerk en Gevoelsintensiteit en vormanarchie in de dichtkunst. Een rijke belezenheid, maar ook een grote vertrouwdheid met niet-literaire kunst, met name met de muziek geven aan zijn uiteenzettingen een ruimer dan alleen literairwetenschappelijke waarde en houden de lezer voortdurend geboeid. Deze behoeft het met zijn uitspraken niet steeds eens te zijn om toch genodigd te worden tot vruchtbare innerlijke gesprekken. Stutterheim verstaat de kunst, ook waar op het eerste gezicht geen vragen rezen, ons wakker te maken voor de verborgen problematiek en die in scherpzinnige analyse uiteen te zetten. Zijn opstellen hebben wetenschappelijke diepgang, maar zijn daarnaast, door de persoonlijke aanpak en toon, typische essays, die ook de niet-vakman rijke uren bieden niet het minst omdat zij geschreven zijn in een klare, verzorgde taal.

De commissie adviseert dan ook eenstemmig Stutterheim en zijn Conflicten en Grenzen te bekronen.