Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1962

[p. 211]

X. Prijs der kritiek

Het juryrapport voor de toekenning van de Prijs der Kritiek is afgedrukt in de beschrijvingsbrief:

De jury voor de tweejaarlijkse prijs voor literaire dag- en weekbladkritiek heeft haar taak niet gemakkelijk gevonden. Het beoordelen van literair werk wordt door vrijwel alle kranten in ons land noodzakelijk geacht, maar het is een bezigheid die veelal wordt toevertrouwd aan letterkundigen die er zich gemakkelijk van afmaken. Soms kunnen deze critici, die zelf gewoonlijk ook boeken schrijven, voor het werk van anderen slechts een oppervlakkige belangstelling opbrengen, maar in vele gevallen kunnen zij zich verdieping in dat werk niet permitteren, omdat zij zeer tijdrovend is in verhouding tot de geringe beloning die zij ervoor ontvangen.

Dat de letterkundige kritiek in Nederland slechts zelden boven het middelmatige uitkomt, vindt naar het oordeel van de jury zijn oorzaak niet alleen in deze relatief karige beloning, maar ook in een algemeen verbreid geloof bij de leiding van dag- en weekbladen, dat men de lezers geen moeilijke analyses van literatuur mag voorzetten. In vele periodieken wordt alles wat afwijkt van het kort navertellen van de inhoud van romans en het babbelen over de personalia van de auteur als een ernstige ziekte geschuwd.

Naar onze mening is het inderdaad noodzakelijk dat de criticus in dag- of weekblad zich voor ogen houdt, dat hij voor een groot publiek schrijft en dat hij daarom begrijpelijke taal en een eenvoudige redeneertrant moet bezigen. Maar hij behoeft er toch niet voor terug te deinzen van zijn lezers enige inspanning te eisen. Hij moer er in ieder geval naar streven niet te kort te doen aan het intellectuele niveau en het emotionele bereik van het boek dat hij bespreekt. Gaat hij sterk populariserend te werk, dan bereikt hij wel meer lezers, maar niet op de goede manier en hij doet zowel het waardevolle boek als de potentiële lezers daarvan te kort.

Geleid door deze overwegingen heeft de jury eenstemmig besloten de Prijs der Kritiek toe te kennen aan Kees Fens, de jonge criticus van het dagblad De Tijd-De Maasbode. De literaire kritieken, die deze Neerlandicus sinds een vijftal jaren, en met wekelijkse regelmaat sinds anderhalf jaar, in dat dagblad publiceert, kenmerken zich door een intensieve confrontatie van de schrijver met het gekritiseerde werk. Bij Fens

[p. 212]

is geen spoor over van een ouderwets, impressionistische kritiek, de nog zoveel beoefende vorm van een causerie naar aanleiding van een boek dat de criticus vaak half of oppervlakkig gelezen heeft.

Fens probeert altijd, soms met meer, soms met minder succes, de kern van het besproken werk op te sporen. Hij geeft daarbij blijk van een brede ontvankelijkheid en er is geen sprake van, dat hij zijn begrip voor het besprokene beperkt tot het werk van schrijvers die zijn geloofsovertuiging delen.

Niet de geringste verdienste van deze criticus, die in een dagblad schrijft van rooms-katholieke signatuur, is dat hij kritiseert zonder partijschap. Daardoor levert hij een belangrijke bijdrage tot verruiming van begrip en waardering voor die voortbrengselen van de moderne literatuur, die kort geleden nog in zijn kring al te voorbarig werden afgewezen.

De kritieken van Fens maken de indruk van persoonlijke ontmoetingen met de besproken boeken. Deze criticus schakelt zijn eigen overtuiging daarbij nooit uit, maar zijn bereidheid om te begrijpen en te waarderen op de basis van echt of onecht maakt, dat die overtuiging vaak niet uitdrukkelijk in het geding behoeft te worden gebracht.

De jury is van oordeel, dat de kritieken van Kees Fens uitmunten door deze twee eigenschappen:

1.	zij vormen een indringende analyse die probeert te antwoorden op de vraag naar het thema van het werk en de mate waarin de auteur zijn bedoelingen heeft gerealiseerd en
2.	zij behelzen een beoordeling zonder vooroordelen vanuit aanwezige, maar zich nooit opdringende beginselen.

De heer Prins oppert enkele bezwaren van taalkundige aard tegen de redactie van dit rapport, o.a. het gebruik van het woord ‘opbrengen’, maar deelt overigens het gevoelen van de vergadering, die het advies om de prijs toe te kennen aan Kees Fens zeer gelukkig acht.