Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1961

[p. 50]

Gerrit Das
(Achttienhoven, 13 juni 1890 - Emmen, 25 augustus 1960).

Gerrit Das werd op 13 juni 1890 geboren als zoon van Dr. H. Das, arts te Westbroek in de gemeente Achttienhoven bij Utrecht. Na enige jaren vestigde zich zijn vader in de stad Utrecht, waar zijn zoon in de christelijke lagere school op het Domplein lager onderwijs ontving. Hij bezocht er het gymnasium, studeerde er vervolgens Nederlandse Letteren en promoveerde in 1920 bij Kernkamp op een proefschrift, getiteld ‘Foppe van Aitzema, bijdrage tot de kennis van de diplomatieke betrekkingen der Nederlanden tot Denemarken, de Hanzesteden, den Nedersaksischen Kreits en den Keizer tijdens den 30-jarigen oorlog’. Das geeft in dit proefschrift de werkzaamheden weer van Aitzema, geplaatst in het verband van de politieke ontwikkeling in Noord-Duitsland en van de oorlog als geheel. Zijn dissertatie is een solide, nauwkeurige en levendig geschreven studie, waarin hij het maken van persoonlijke opmerkingen niet schuwt, maar die hem typeert, inzoverre hij zich strikt tot zijn onderwerp bepaalt en zich ervan onthoudt opmerkingen van wijder strekking te maken dan zijn onderwerp vraagt.

Uit de Collectie Aitzema, die hij voor zijn proefschrift al had gebruikt, putte hij eveneens de stof voor een opstel in de Vrije Fries (XXVII, 1921) verschenen onder de titel ‘Een Friesche familie in de zeventiende eeuw’.

Dat Foppe van Aitzema hem bleef boeien, blijkt hieruit, dat hij in 1930 een opdracht aanvaardde van de Commissie voor 's Rijks Geschiedkundige Publicaties om een uitgave te verzorgen ,welke in hoofdzaak ten doel had de werkzaamheden van deze interessante figuur als diplomatiek agent in Noord-Duitsland te doen kennen. Tot een publicatie is het echter niet gekomen. In 1938 moest hij verzoeken van zijn opdracht te worden ontheven en droeg hij het verzamelde materiaal aan de Commissie over.

De beide wereldoorlogen zijn niet ongemerkt aan Das voorbijgegaan. Van 1914 tot 1918 werd hij gemobiliseerd, zodat hij voortijdig aan de academie werd onttrokken. Na de evacuatie van Arnhem in 1944 deelde hij het lot van velen, die bij hun terugkomst een puinhoop vonden, waar eens hun woning had gestaan. Das verloor al zijn studiemateriaal: zijn proefschrift moest hij op een auctie terugkopen.

Aan het einde van zijn mobilisatietijd kreeg hij een aanstelling als leraar in Nederlands en Geschiedenis aan de Gemeentelijke HBS-B te

[p. 51]

Arnhem. Deze functie bekleedde hij tot de evacuatie hem naar het Drentse dorpje Diphoorn dreef. Zijn werkzame natuur deed hem al spoedig ingaan op de uitnodiging leraar te worden aan het pasgestichte gemeentelijke Lyceum te Emmen. Tot zijn pensionnering in 1955 bleef hij er werkzaam, de laatste jaren als conrector.

Das leefde voor school en onderwijs. Als jong officier werd hij belast met de opleiding van recruten. Hij had respect voor zijn leerlingen. Hij toonde dit door nooit onvoorbereid een klas binnen te gaan. Jarenlang is hij verbonden geweest als leraar aan de cursussen voor de Hoofdakte te Arnhem. Zijn sociale bewogenheid bracht hem er toe cursussen te geven aan arbeiders, en populaire lezingen te houden o.a. voor het Arnhemse gezelschap ‘Wessel Knoops’ en voor de geheelonthoudersvereniging ‘De Goede Tempelieren’. De onderwerpen, die hij behandelde, hielden meestal nauw verband met zijn irenische en tolerante persoonlijkheid.

Zijn muzikale gaven heeft hij in dienst gesteld van velen: als leider van schoolkoren en als organist, sedert 1922 van de Doopsgezinde, enkele jaren later van de Remonstrantse Gemeente te Arnhem. Van 1945 tot 1958 was hij organist van de Nederlandsch Hervormde Kerk te Emmen. Van huis uit hervormd is hij later Remonstrants geworden.

Zijn kennis van het orgel deed hem, den historicus, een studie schrijven ‘Orgels en Organisten in Arnhem’, verschenen in de Bijdr. en Meded. der Ver. Gelre, dl. 28, 1925. Dit opstel is gebaseerd op een degelijk archiefonderzoek en op zijn praktische kennis van de orgelbouw en als zodanig is het een model van een instrumentologisch-historische studie. Vele jaren is hij een medewerkend en medeleverd lid geweest van de Nederlandse Organistenvereniging.

De dood maakte een plotseling einde aan dit welbestede leven: toen hij op een mooie zomeravond een uitvoering van de Vereniging tot bevordering van de Volkszang bijwoonde in het openluchttheater te Emmen, trof hem een hartaanval, waaraan hij enkele uren later bezweek.

D.A. WUMKES