Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1957

[p. 119]

II. Verslag van de sekretaris

Het aantal gewone leden van de Maatschappij bedroeg op 5 juli 1957 1027, waarvan 242 buitenlandse. Sedert de vorige jaarvergadering ontvielen haar door de dood 20 leden, terwijl even zovele leden in de loop van het jaar hebben bedankt, t.w. Mej. Witsen Elias en de heren Andriessen, d'Angremond, Baschwitz, Van Bemmelen, Bicker Caarten, Van den Borren, Carnoy, Croiset, Ett, Fijn van Draat, De Kadt, Kannegieter, Keuning, Kollewijn, Rijdes, M. Smits van Waesberghe, Steur, Tergast en Verdoes, van wie 7, t.w. de heren Croiset, Ett, De Kadt, Keuning, Rijdes, Steur en Tergast naar aanleiding van de beginselverklaring der buitengewone jaarvergadering op 8 december 1956. Brengt men deze zeven opzeggingen in mindering van het genoemde 20-tal, dan blijven er 13 over, een iets groter aantal dan gewoonlijk, wat vermoedelijk samenhangt met de verhoging van de jaarlijkse bijdrage tot f. 12.50 krachtens besluit van de jaarvergadering van 20 juni 1956. De 30 nieuwe leden door deze vergadering benoemd hebben allen hun benoeming aanvaard. Volgens art. 15 der Wet heeft het Bestuur in het afgelopen verenigingsjaar 17 nieuwe leden benoemd, t.w. de dames Hulshoff Pol, Noordzij, Schieb en Van Yperen en de heren Bittremieux, Broeckx, Crone, Droogmans, Grové, Kouwenaar, Moors, Roggeveen, Ruh, Scholtz, Van der Stoep, Vangassen en Vere. Twee van hen, Mej. Van Yperen en de heer Kouwenaar hebben deze benoeming niet aanvaard.

Krachtens besluit van de jaarvergadering werd in het bestuur de plaats van Mej. Bakker ingenomen door de heer Uhlenbeck, van de heer Kamphuis door de heer Schulte Nordholt en van de heer Den Haan door Mej. Schot. Voor de bestuursvergaderingen werd wederom met dankbaarheid gebruik gemaakt van de gastvrijheid van de bibliothecaris. Als vertegenwoordiger van de Maatschappij in het bestuur van het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum werd de heer Van de Waal vervangen door de heer Lieftinck. Desgelijks nam de heer G. Kuiper de plaats in van de heer W.A.P. Smit in de rijkscommissie van advies inzake subsidiëring van tijdschriften op het gebied der kunsten.

Van de lotgevallen der Maatschappij gedurende het afgelopen verenigingsjaar dient allereerst vermeld te worden de buitengewone jaarvergadering op zaterdag 8 december 1956 te Leiden gehouden, krach-

[p. 120]

tens een besluit van de maandelijkse vergadering van 16 november daaraanvoorafgaande. Na een kort overzicht van de omstandigheden, die geleid hadden tot het uitschrijven van deze vergadering, heeft de voorzitter het standpunt van het bestuur uiteengezet, samengevat in de volgende beginselverklaring:

‘De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in buitengewone jaarvergadering bijeen spreekt haar afschuw uit over elk systeem, dat leidt tot onderdrukking van de menselijke vrijheid.
Hieruit vloeit voort, dat de Maatschappij, hoezeer de gebeurtenissen in Hongarije afkeurend, niet over kan gaan tot enigerlei maatregel tegen leden, die onverhoopt dit standpunt niet delen’.

De onmiddellijk daarop volgende gedachtenwisseling gaf het Bestuur aanleiding deze verklaring als volgt te wijzigen:

‘Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Hongarije spreekt de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, in buitengewone jaarvergadering bijeen, haar afschuw uit over elk systeem, dat leidt tot onderdrukking van menselijke vrijheid.
Hieruit vloeit voort, dat de Maatschappij, hoezeer de huidige aanslag op de vrijheid van Hongarije afkeurende, niet kan overgaan tot enigerlei maatregel tegenover leden, die onverhoopt dit standpunt niet delen’.

Uit de vergadering zelf werden twee amendementen ingediend: ten eerste door de heer M. Croiset en acht anderen, strekkende tot vervanging van alinea 2 door:

‘Hieruit volgt, dat zij uit solidariteit met het voor zijn vrijheid strijdende Hongaarse volk het lidmaatschap van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde onverenigbaar acht met dat van de Communistische Partij Nederland of een harer mantelorganisaties’,

ten tweede door Prof. Dr P. Minderaa en Prof. Dr G. Kuiper, strekkende tot aanvulling van de bestuursverklaring met een derde alinea, luidende als volgt:

‘De Maatschappij spreekt als haar oordeel uit, dat zij die een optreden ter onderdrukking van de menselijke vrijheid, zoals dat thans in Hongarije plaats vindt, goedkeuren, ontrouw zijn aan de geestelijke vooronderstellingen van de Maatschappij’.

[p. 121]

Het eerste amendement werd als het verststrekkende het eerst in stemming gebracht en verworpen met 12 tegen 31 stemmen, het tweede werd aangenomen met 23 tegen 22 stemmen. Met de eerste alinea van de bestuursverklaring gingen alle leden op één na accoord, met de tweede alinea - blijkens de stemming over het amendement-Croiset - 31 leden. Door de aanneming van het amendement Minderaa-Kuiper legde de vergadering dus tenslotte de volgende beginselverklaring af:

‘Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Hongarije spreekt de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, in buitengewone jaarvergadering bijeen, haar afschuw uit over elk systeem, dat leidt tot onderdrukking van menselijke vrijheid.
Hieruit vloeit voort, dat de Maatschappij, hoezeer de gebeurtenissen in Hongarije afkeurende, niet kan overgaan tot enigerlei maatregel tegenover leden, die onverhoopt dit standpunt niet delen.
De Maatschappij spreekt als haar oordeel uit, dat zij die een optreden ter onderdrukking van de menselijke vrijheid, zoals dat thans in Hongarije plaatsvindt, goedkeuren, ontrouw zijn aan de geestelijke vooronderstellingen van de Maatschappij’.

Zoals reeds meegedeeld hebben 7 leden der Maatschappij in deze beginselverklaring aanleiding gevonden voor het lidmaatschap te bedanken.

De belangstelling voor de maandelijkse vergaderingen bleef ook in het afgelopen jaar weinig bevredigend. Vergeleken met het vorige is er zelfs weer een geringe achteruitgang te constateren. Bedroeg toen het gemiddelde 23, dit jaar kwamen we niet hoger dan 17 (met een minimum aantal van 9 en een maximum van 24 aanwezigen). Van de 7 vergaderingen, alle te Leiden en gelukkig weer in de oude, vertrouwde omgeving gehouden, werden er 5 door de voorzitter, 1 door de vice-voorzitter en 1 door de bibliothecaris gepresideerd. Sprekers waren J. den Haan over ‘Aspecten van het geweld in de moderne letterkunde, inz. de Amerikaanse’, Dr K. Meeuwesse over ‘De dichter Pierre Kemp’, Dr P.C. Boeren over ‘Uit Parijse preken van de 13de eeuw’, R. Nieuwenhuys over ‘De zaak van Lebak na honderd jaar’, Dr J.C. Brandt Corstius over ‘De ontwikkeling van het begrip wereldliteratuur’, Dr J.B. Knipping O.F.M. over ‘De voorstellingswereld van het embleem’ en Prof. Dr J. Aerts over ‘Retorische structuurelementen in Gezelle's poëzie’. De april-vergadering kon wegens ziekte van de spreker helaas niet doorgaan.

Van de activiteiten der Maatschappij naar buiten gedurende het af-

[p. 122]

gelopen verenigingsjaar mogen hier opzettelijk worden vermeld de deelneming van de secretaris aan de Langendijk-herdenking te Haarlem, waarvan de feestelijkheden plechtig werden geopend op zaterdag 30 juni 1956, aan de Bilderdijk-herdenking in nationaal verband te Amsterdam op 7 september 1956 en de organisatie van de speciale Leidse herdenking op 3 november d.a.v. De traditie getrouw heeft de voorzitter ook dit jaar zitting genomen in het Comité ter inrichting van de Boekenweek en heeft hij de Maatschappij bij de opening daarvan te Amsterdam op 29 maart en bij de sluiting te Rotterdam op 6 april van dit jaar vertegenwoordigd. De voorzitter was ook aanwezig bij de officiële uitreiking van de P.C. Hooft-prijs aan ons lid Mej. J.P. Vrugt op 29 mei ll. Voorts nam hij zitting in de huldigingscomité's van Hendrik de Vries en Fabricius. Door de secretaris werd de Maatschappij vertegenwoordigd bij de opening van de tentoonstelling ‘Van jaar tot jaar, van boek tot boek’ ter gelegenheid van de zesde Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren en het 10-jarig bestaan van het Nederlands-Belgisch Cultureel Accoord in het Gemeentemuseum te 's-Gravenhage op 25 oktober 1956 en door de voorzitter en de secretaris bij de uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren aan Herman Teirlinck in de ridderzaal te 's-Gravenhage op 27 oktober d.a.v.

Het contact met de afdelingen en met Zuid-Afrika bleef van dezelfde aangename aard als in het vorige verenigingsjaar. Met belangstelling en voldoening nam het bestuur kennis van de opbloei van de Z.O. tak mede als gevolg van de vervanging der ‘ouderwetse’ vergadering door een ‘forum’. Dank zij de gelukkige omstandigheid, dat de mei-vergadering werd bijgewoond door 5 Belgische leden was er een vruchtbare discussie mogelijk over de gewenste activiteiten van de Belgische Commissie, die hoop geeft voor de toekomst. De wenselijkheid, dat Zuidnederlandse candidaturen voor het lidmaatschap in de eerste plaats door Zuidnederlandse leden worden ingediend, werd daarbij nog eens met nadruk onderstreept. In het nieuwe verenigingsjaar zal een drietal bestuursleden, w.o. ook de vice-voorzitter, hun plaats aan anderen moeten afstaan. Ook de voorzitter hanteert vandaag voor het laatst de hamer. Gelukkig zullen we hem echter nog enkele jaren geschaard zien aan de groene tafel, zodat het nieuwe bestuur nog geruime tijd van zijn ervaring en advies zal mogen profiteren.