Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1954-1955

Na deze rede krijgt de secretaris het woord voor voorlezing van het verslag van de staat der Maatschappij en van haar belangrijkste lotgevallen en handelingen gedurende het jaar 1954-1955.

II. Verslag van de secretaris

Het aantal gewone leden van de Maatschappij bedroeg op 13 Juni 1003, waarvan 229 buitenlandse. Sedert de vorige jaarvergadering ontvielen haar door de dood 20 leden, terwijl 4 leden in de loop van het jaar hebben bedankt, t.w. Jos. Reuling en de heren Bernet Kempers (A.J.), Hoogerwerff en IJzerman. Eén lid, dat enkele jaren geleden had bedankt, is weer toegetreden, t.w. de heer N. Ottema te Leeuwarden.

Van de 41 nieuwe leden door de Jaarvergadering van 4 September 1954 benoemd hebben er twee, t.w. de heren L.P.J. Braat en Mr Fr. Pauwels hun benoeming niet aanvaard. Krachtens art. 15 der Wet heeft het bestuur gedurende het afgelopen verenigingsjaar het maximumaantal, dat de Wet toestaat, nl. 10 nieuwe leden benoemd, t.w. Mej. Van Overeem en de heren Van Buchem, Foerste, Franken, Hermans, Panofski, V.d. Poel, Rakers, Verbruggen en Wypkema. Krachtens besluit van de vorige jaarvergadering werd in het bestuur de plaats van de heer Bakhuizen van den Brink ingenomen door de heer Rüter, die van de heer Brummel door de heer Hugenholtz en die van de heer Van de Waal door de heer Juynboll. In de vacature ontstaan door het tussentijds bedanken van de heer Van Eysselsteyn werd voorlopig voorzien door de benoeming van de heer Kamphuis. Voor de bestuursvergaderingen werd wederom met dankbaarheid gebruik gemaakt van de gastvrijheid van de bibliothecaris.

Kon in het vorige jaarverslag reeds melding worden gemaakt van de eerste resultaten van het streven naar herstel van oude, in de Wet vastgelegde gebruiken, die door de moeilijke omstandigheden gedurende en na de tweede wereldoorlog verloren waren gegaan, een terugblik op het afgelopen jaar toont welke vorderingen zijn gemaakt. De door de Jaarvergadering gekozen buitenlandse leden hebben allen weer het traditionele diploma ontvangen, de nieuwe wet is in druk verschenen en aan alle leden toegezonden, het reeds eerder aangekondigde samenvattende register op de Levensberichten is samengesteld en zal - dank zij een daarvoor ontvangen subsidie van Hendrik Muller's Vader-

[p. 173]

landsch Fonds - binnenkort hetlichtkunnen zien en - om het belangrijkste voor het laatst te bewaren - het bestuur heeft besloten over te gaan tot de jaarlijkse uitgave van het jaarboek. Daar de Maatschappij ook dit jaar weer een teleurstellend antwoord heeft ontvangen op haar subsidie aanvrage bij de Min. v.O.K. en Wet. en zij dus ook in het volgende jaar uit eigen middelen alle uitgaven moet bestrijden, zal de omvang beperkt blijven en naast de gebruikelijke verslagen en de zo beknopt mogelijk gehouden levensberichten, slechts één of twee der maand- of commissievoordrachten bevatten. De verwezenlijking van de overige plannen tot herstel en vernieuwing blijven echter, voorzover daaraan belangrijke financiële consequenties verbonden zijn, afhankelijk van het rijkssubsidie, waarop het bestuur bij de Regering zal blijven aandringen.

Ofschoon de eerbied voor de traditie een belangrijke factor vormt in het leven van de Maatschappij en het bestuur daarom in zijn beleid het oog allereerst gevestigd houdt op de handhaving of het herstel van de oude, van geslacht op geslacht overgeleverde gebruiken, is het anderzijds geenszins blind voor de eisen van vernieuwing, die het heden stelt. Zo heeft de geringe belangstelling voor de maandelijkse vergaderingen, waarover al jarenlang wordt geklaagd en die na schijnbare verbeteringen telkens weerkeert, het bestuur aanleiding gegeven U de vraag te stellen, of de Maatschappij deze oude traditie wel onverkort moet handhaven. De opkomst der leden op de vergaderingen in het afgelopen verenigingsjaar geeft alle aanleiding dit probleem ernstig onder de ogen te zien. Er werden acht vergaderingen gehouden, waarvan 7 te Leiden en 1 te Rotterdam, t.w. op 9 October, 12 November en 18 December 1954 en op 22 Januari, 19 Februari, 18 Maart, 21 April en 13 Mei 1955. Zes daarvan werden gepresideerd door de voorzitter, één door de vicevoorzitter en één door de secretaris; het secretariaat werd tweemaal door de heer Hugenholtz waargenomen, t.w. op 9 October 1954 en op 19 Februari 1955. Spreker waren Mr Dr C. Smit over ‘Nederlandse neutraliteitspolitiek, inzonderheid gedurende de Russisch-Japanse oorlog’, Dr J.G. Bomhoff over ‘Vondel als probleem’, J.B. Charles over ‘De moderne mens en zijn poëzie’, Prof. Dr K.H. Miskotte over ‘Indrukken van de nieuwe Psalmberijming’, Prof. Dr W.A.P. Smit over ‘Prolegomena voor een studie over Vondels dramatiek’, Dr C.F.P. Stutterheim over ‘Het conflict der werkelijkheden in het taalkunstwerk’, Prof. Mr H. de la Fontaine Verwey over ‘Reinier

[p. 174]

Telle, dichter, pamphletschrijver, vertaler’ en Mej. Dr J.K. Oudendijk over ‘Heden en verleden in de internationale arbitrage’. Het aantal aanwezige leden bedroeg gemiddeld 20, het hoogste aantal was 27, het kleinste 12. De regelmatige publicatie van de verslagen in de dagbladen liet ook dit jaar nog veel te wensen over. Toezending van een gestencild verslag aan de leden of opneming in het Jaarboek is overwogen, maar kon om financiële redenen nog niet verwezenlijkt worden, althans niet van alle voordrachten. In elk geval doet het bestuur nogmaals een ernstig beroep op de sprekers niet na te laten een beknopte samenvatting van de te houden voordracht tijdig aan de secretaris toe te zenden.

Van de activiteiten der Maatschappij naar buiten gedurende het afgelopen jaar verdient allereerst vermelding de Wolff- en Deken-herdenking. De plannen van het Werk-Comité op initiatief van de Maatschappij tot stand gekomen, zijn vrijwel alle en met succes ten uitvoer gebracht. Herinnerd worde in dit verband aan de bijeenkomsten o.a. te Vlissingen op 18 September, te 's-Gravenhage op 9 November en te Leiden op 15 Januari. Voorts aan de tentoonstelling, gehouden te Vlissingen, 's-Gravenhage, Leiden en Beverwijk en aan de samenstelling van het Gedenkboek, het Boeket voor Betje en Aagje, door de goede zorgen van de Wereldbibliotheek smaakvol uitgegeven, waarin naast een aantal herdenkingsvoordrachten en waardevolle studiën een bloemlezing van ook minder bekend, de schrijfsters typerend werk, is opgenomen. Nog binnen het afgelopen verenigingsjaar viel voorts de herdenking van Tien Jaar Bevrijding. De commissie belast met de uitvoering der plannen, bestaande uit het Dag. Bestuur en de heren Kamphuis en Juynboll, was zo gelukkig voor de inrichting van een tentoonstelling gewijd aan de allerbeste illegale literatuur, de beschikking te krijgen over de collectie van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek, aangevuld met een aantal curiosa uit de particuliere verzamelingen van enkele leden. Daarnaast vond het bestuur de Wereldbibliotheek bereid een rijmprent voor de Maatschappij uit te geven, waarvoor ons medelid de dichter Ed. Hoornik zijn gedicht ‘Nederland’ afstond, terwijl Pam G. Rueter de illustratie verzorgde. De baten zijn bestemd voor de nagelaten betrekkingen van verzetstrijders-letterkundigen.

Zolang de Maatschappij zich genoodzaakt ziet de Jaarvergadering ontheffing te vragen van art. 60, lid 3 der Wet, zoals helaas ook thans weer het geval is, voorzien de reeksen der Zwolse Drukken en Herdrukken en de Nederlandse Klassieken - waaraan binnenkort nog een

[p. 175]

derde, t.w. de Zwolse Literairhistorische Studiën, toegevoegd zal worden, op gelukkige wijze in de leemte, die het wegvallen van de eigen uitgaven anders zou hebben doen ontstaan. Zowel de uitgever, de firma Tjeenk Willink te Zwolle als de redactiecommissie, verdienen lof en dank voor hun voortvarendheid en toegewijde arbeid.

De inschakeling der Maatschappij in het algemene culturele leven van Nederland gaf dit jaar reden tot grote voldoening. Zo was zij een van de vier oprichters van de Stichting tot bevordering van de vertaling van Nederlands letterkundig werk, die op 18 November 1954 tot stand kwam. Namens de Maatschappij heeft de voorzitter zitting in het bestuur. Daarnaast heeft de voorzitter de Maatschappij vertegenwoordigd op de Conferentie der Nederlandse Letteren, die in November 1954 te 's-Gravenhage werd gehouden en heeft hij deel uitgemaakt van het Comité ter inrichting van de 20ste Boekenweek, bij de plechtige opening waarvan de secretaris de Maatschappij heeft vertegenwoordigd. Voorzitter en secretaris waren beiden ook aanwezig bij de eerste uitreiking van de Nijhoffprijs voor vertalingen door het Prins Bernhardfonds op 26 Januari te 's-Gravenhage, bij de viering van het gouden jubileum van de Wereldbibliotheek op 7 Mei en bij de overhandiging van de staatsprijs voor letterkunde, de zog. P.C. Hooftprijs, op het Muiderslot door de Min. v.O.K. en Wet. aan Prof. Dr L.J. Rogier op 20 Mei 1955.

Het contact met de beide afdelingen werd dit jaar onderhouden door het optreden van de heren Jongkees en Moormann als vertegenwoordigers in het bestuur, resp. voor de N.O. en de Z.O. tak. Met voldoening nam het bestuur kennis van de bloei der Noordelijke afdeling. De Z.O. blijft helaas nog altijd een zorgenkind. De weinig rooskleurige toestand vormde een der bijzondere punten van bespreking op de eerste bestuursvergadering van het jaar. Met grote belangstelling volgt het bestuur de pogingen tot herstel, die het bestuur van die afdeling thans, blijkens de mededelingen van de heer Moormann in het werk stelt.

De commissie ter behartiging van de belangen der Belgische leden kon gedurende het afgelopen jaar door allerlei omstandigheden nog niet de activiteit ontplooien, die bij de instelling van die commissie het bestuur als ideaal voor ogen stond. Intussen heeft zij reeds stappen gedaan ter voorbereiding van een speciale, feestelijke vergadering, die in December te Antwerpen gehouden zal worden, ze heeft zich belast

[p. 176]

met de inning der contributies in België en de secretaris het gewenste adressenmateriaal verschaft, waardoor zijn administratieve werkzaamheden werden verlicht.

Zeer aangenaam waren ook dit jaar weer de betrekkingen met Zuid-Afrika, dank zij de toewijding van onze vertegenwoordiger, de heer Oudschans Dentz. Niet voldoening heeft het bestuur kennis genomen van het verslag der plechtige bijeenkomst van het Alg. Ned. Verbond te Kaapstad op 27 Januari ll., bij welke gelegenheid het officiële, opzettelijk daartoe vervaardigde diploma als erelid der Maatschappij aan de heer Oudschans Dentz is overhandigd.

Ofschoon het de samensteller van het jaarverslag niet past de blik vooruit te werpen, kan hij niet nalaten althans de wens te uiten voor een even gelukkige en vruchtbare bestuursperiode onder de nieuwe voorzitter als die onder de thans scheidende is geweest. Na slechts één jaar bestuurslid te zijn geweest, werd de heer Minderaa door de Jaarvergadering van 1952 tot voorzitter gekozen en sindsdien nog tweemaal herkozen. Thans gebiedt de Wet, dat hij zijn plaats in de voorzitterszetel en meteen ook aan de groene tafel verlaat. Hij moge er zich van verzekerd houden, dat het bestuur zal voortgaan op de door hem gewezen weg, daarvan niet afwijkende noch ter rechter- noch ter linkerzijde.