Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1938

[p. 115]

Levensberichten

[p. 117]

Adriaan Beets
(Utrecht 28 Juli 1860-Leiden 24 December 1937)

Adriaan Beets

In de jaarvergadering van 1937, slechts een half jaar voor zijn dood, is Adriaan Beets benoemd tot eerelid onzer Maatschappij, een onderscheiding die stellig evenzeer verdiend was, als zij met dankbaarheid en blijdschap is aanvaard. Immers aan die benoeming waren meer dan vijftig jaren voorafgegaan, waarin hij ‘met eere’ lid was geweest, en, al hadden door zijn groote bescheidenheid slechts weinig leden geweten, hoeveel de maatschappij aan hem verschuldigd was, het is hem een stille vreugde in die laatste maanden van zijn leven geweest, dat nog eenmaal voor hij heenging is gebleken, dat zijn werk de waardeering had gevonden waarop het recht had, en dat die waardeering openlijk is uitgesproken.

Adriaan Beets werd den 28^sten Juli 1860 geboren als oudste kind uit het huwelijk van Nicolaas Beets met Jonkvrouwe Jacoba Elisabeth van Foreest. Zijn vader, die destijds nog predikant was, bewoonde reeds het bekende huis in de Boothstraat, deel van een oud kapittelhuis van St Jan. Daar bracht Beets, in het groote gezin, een heel gelukkige jeugd door, hoewel hij, eigenlijk van zijn geboorte af, een teere gezondheid had. Zijn ouders lieten hem daarom vóór zijn twaalfde jaar niet naar school gaan: hij kreeg huisonderwijs met Aleide, de zuster die in leeftijd op hem volgde en aan wie hij, zoolang zij leefde, bijzonder gehecht is gebleven. Twee zijner halfzusters hadden hem reeds voor dien tijd wat lezen geleerd en tusschen zijn zesde en achtste jaar ook een beetje Engelsch, de taal waarvoor hij, naast het Zweedsch, altijd een voorkeur heeft gehouden.

Na zijn twaalfde jaar (September 1872) kwam de jonge Beets als dagleerling op de kostschool van Dr A.H. Raabe, op ‘Raadwijk’ aan de Croeselaan te Utrecht. Aan de beide jaren, die hij er doorbracht, had hij later een nare herinnering: Dr Raabe, verbitterd door een procedure met de stad Utrecht over het recht van overpad over ‘Raadwijk’, was prikkelbaar, driftig en humeurig, en sloeg zijn leerlingen veel. Van 1874, toen de school van Raabe werd opgeheven, tot '76 bezocht Beets het Utrechtsche gymnasium, waar destijds Dr van den Es rector was, doch daarop kreeg hij wederom privaat onderwijs, voor de oude talen van Dr K.G.P. Schwartz, waarna hij in Sept. '78 admissie-examen voor de Universiteit kon doen. Na een gesprek met den hoogleeraar Brill besloot hij tot

[p. 118]

de - toen nog nieuwe - studie in de Nederlandsche letteren, een besluit, zooals hij mij eens vertelde, waarover zijn vader zich meer verheugde dan hij toen liet blijken. Het moet immers voor Nicolaas Beets verblijdend zijn geweest, in dezen zoon zulk een groote liefde voor de moedertaal en voor de literatuur van het eigen land te ontdekken, doch hij zal misschien hebben overwogen dat die studie niet bijzonder veel mogelijkheden bood voor een maatschappelijke loopbaan. En bovendien was het niet zijn gewoonte spoedig zijn tevredenheid over zijn kinderen te laten blijken, althans niet over zijn zoons; voor de dochters is hij altijd wat toegeeflijker geweest.

Beets heeft een mooien studietijd gehad, hoewel ook toen zijn zwakke gezondheid hem vaak plaagde. Hij had herhaaldelijk last van asthma en van hevige bronchitis, doch dat belette hem niet met animo te studeeren en met enthousiasme aan het studentenleven deel te nemen. Hij had zijn vrienden niet onder de literatoren alleen, maar ook onder theologen en medici. Een interessante relatie is geweest die met den Hongaar Zsigmond Nagy, een der alumni van het Stipendium Bernardinum te Utrecht. Dat Beets nog lang daarna die vriendschap heeft onderhouden, blijkt uit het door hem geschreven levensbericht van Nagy¹. Ook kwam hij in aanraking met den Zweed Johan Widmark, die de colleges van professor Donders volgde, van Beets les kreeg in het Nederlandsch en in ruil daarvoor aan hem Zweedsch leerde. Widmark werd later hoogleeraar in de oogheelkunde te Stockholm. C.J. van Arkel, naderhand predikant te Noordwijkerhout, was zijn boezemvriend; van de Neerlandici trok hem Logeman, de latere hoogleeraar (Anglist) te Gent, het meest aan, en met den medicus J.A. Fijnvandraat schreef hij in 1881 een uitvoerig verslag van de Lustrumfeesten in het Algemeen Nederlandsch Studentenweekblad ‘Minerva’, van welk blad Beets eenigen tijd redacteur is geweest. Van zijn literaire begaafdheid wist de studentenmaatschappij nog meer te profiteeren: Beets is eens lid geweest van de Almanak-redactie en ook bestuurslid van het dispuutgezelschap Παντα νοητα. Intusschen deed hij zijn examens, en in 1885 promoveerde hij op een dissertatie De ‘Disticha Catonis’ in het Middelnederlandsch, waarbij professor Dr H.E. Moltzer promotor was. ‘Zoo er ware liefde voor Nederlandsche Taal en Letteren in mij is ontwaakt en gekweekt, het was in het Ouderlijk Huis, waar ik het voorrecht had van op te groeien’, schrijft hij in de voorrede van zijn proefschrift, woorden die stellig uit den grond van zijn hart kwamen. Met zijn hoogleeraren is hij op een

1 Zie Levensberichten van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde 1922/'23.

[p. 119]

vertrouwelijken voet geweest, vooral met Gallée, die zijn loopbaan ook verder met belangstelling heeft gevolgd.

Langen tijd heeft Beets de hoop gekoesterd zijn studiën over ‘de Catoniana’ voort te kunnen zetten, doch allengs is hem gebleken, dat zijn ambtelijk werk hem daartoe niet genoeg tijd liet. Toen later de classicus, Dr Boas te Amsterdam, het onderwerp ter hand nam, heeft hij zich daarover zeer verheugd en de Cato-uitgaven die hij geleidelijk had verzameld aan dezen geleerde ten geschenke gegeven voor zijn ‘zeer waardevolle, uitgebreide, de volledigheid naderende Cato-collectie’ (aldus Beets in een schrijven aan Boas van 1 October 1931)².

Als candidaat had Beets reeds een jaar les gegeven aan het Utrechtsche gymnasium (1882-'83), doch na zijn promotie werkte hij eerst eenigen tijd bij het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Daar de geldmiddelen van het Woordenboek toen niet toelieten een extra kracht te bezoldigen, duurde deze eerste medewerking maar kort: van Januari tot October 1886. Beets werd daarop tijdelijk leeraar in geschiedenis en aardrijkskunde aan het Erasmiaansch Gymnasium te Rotterdam, en wel tot het einde van den cursus 1887-'88. Toen kwam de gelegenheid voor hem en Dr J.W. Muller om, op een bescheiden salaris, medewerker te worden aan het Woordenboek, voorloopig onder de leiding van Dr Kluyver. Onder de brieven van Beets die ik het voorrecht heb gehad te mogen inzien, bevindt zich een schrijven van zijn moeder, ‘eene felicitatie met deze nieuwe stap’. ‘God geve er Zijn zegen op!’ schrijft zij, ‘ik ben er blijde mede. Het schoolmeesteren vond ik altijd naar, al zei ik er niets van. Dit is meer Uw vak, Uw lust, en zal, hopen wij, Uw vreugd zijn’. Hoe zeer is deze hartelijke wensch werkelijkheid geworden! Van 1 September 1888 af tot 1 Januari 1933, bijna 45 jaren, heeft Beets onafgebroken dit werk gedaan, met lust, met vreugde en ongetwijfeld met veel talent. Meer dan eenig ander redacteur - het is reeds herhaaldelijk gezegd - heeft hij zijn krachten aan het Woordenboek gegeven. Al de liefde die hij voor eigen land en volk bezat heeft hij in dienst gesteld van zijn werk, en dat werk draagt daar op tallooze plaatsen het stempel van. Bij geen ander redacteur zal men zulk een schat van volkswoorden, -uitdrukkingen, -gezegden vinden als bij hem. Wie zijn werk leest, snuift telkens den kruidigen geur van de volkstaal, proeft haar sappigheid, en geniet, als de schrijver zelf, van haar geest. Zoo ergens, dan is het Woordenboek in de door Beets bewerkte deelen³ een genotvolle lectuur. Dat niettemin de degelijkheid van hetgeen hij maakte niet in het gedrang kwam, behoeft nau-

2 Uit dankbaarheid heeft Dr Boas zijn in 1937 verschenen boek Alcuin und Cato aan Beets opgedragen.

3 Zie een nauwkeurige omschrijving van zijn aandeel in het werk in de hierachter geplaatste bibliografie.

[p. 120]

welijks gezegd. Zijn artikelen zijn met groote kennis en met de uiterste zorg bewerkt, zoodat lezers met zeer uiteenloopende belangstelling er in kunnen vinden wat van hun gading is. Voor den dialectgeograaf bevat het werk van Beets nauwkeurige en betrouwbare gegevens, geen redacteur geeft ook zulke duidelijke en precieze definities van technische woorden, en vooral zijn kennis van zee- en scheepstermen is bewonderenswaardig. Bovendien had Beets een fijnontwikkeld gevoel voor de juiste waarde van een woord, wist hij de beteekenis er van zeer markant te omschrijven, het weer te geven met een benijdenswaardigen rijkdom van synoniemen. Hij vond zijn woorden - althans voor het schriftelijk gebruik - zeer gemakkelijk, wat soms het gevaar meebracht dat zijn stijl al te overvloedig en daardoor omslachtig werd; vooral in zijn ouderdom is hij aan dat gevaar niet altijd ontkomen.

Zijn intieme kennis van het Nederlandsch maakte hem tot een uitgezocht raadsman; vaak werd zijn oordeel gevraagd, bij voorbeeld wanneer bij de instructie eener strafzaak de juiste beteekenis, de precieze kracht van een woord of term moest worden vastgesteld. Hij had ook een fijn gevoel voor de zuiverheid zijner taal en wist een Germanisme spoedig te ontdekken. Daardoor is hij, nog in de laatste jaren van zijn leven, nuttig werkzaam geweest voor het in 1932 opgerichte Genootschap ‘Onze Taal’, waarbij hij tot zijn dood toe het meest actieve lid is geweest van den Raad van Deskundigen.

In den eersten tijd van zijn ‘woordenaars’-bestaan was Beets nog ongetrouwd, en woonde hij op kamers in de Kloksteeg. Bij Matthias de Vries werd hij herhaaldelijk ten eten gevraagd en hij verkeerde er ook in den huiselijken kring. Doch een grooten invloed heeft ‘de hoofdman’, wiens krachten toen reeds merkbaar afnamen, stellig niet meer op zijn ontwikkeling gehad. Beets' leven in die jaren zal in velerlei opzicht overeenkomst hebben gehad met dat van een student; hij had met een aantal vrienden een vaste eettafel, waaraan hij om zijn opgewekten aard, zijn zin voor gezelligheid en zijn fijne geestigheid zeker graag gezien was. De omgang met zijn mederedacteuren, Kluyver en Muller, was weldra zeer vertrouwelijk. In 1891 kwam De Vreese daar nog bij, een man van gansch andere geaardheid. Doch al spoedig bleek hoe goed die mannen elkaar, ondanks alle verschil, verstonden: er heerschte een ongedwongen en opgewekte toon onder hen. Toen hun wegen na eenigen tijd weer uiteenliepen, bleef hun vriendschap bestaan, en wie in later jaren twee van hen samen aantrof (gevieren zijn ze stellig niet vaak meer geweest),

[p. 121]

kon nog altijd dien toon van lichte scherts en vertrouwelijkheid beluisteren die een halve eeuw geleden al moet hebben geklonken.

In 1894, op den 9den Februari, trouwde Beets met mejuffrouw Helbertine Anna Cornelia Damsté. Dit huwelijk is kinderloos gebleven, doch, hoezeer Beets ook van kinderen hield, ik heb nooit uit zijn mond vernomen, noch ook indirect het gevoel gekregen, dat dit voor hem een teleurstelling was. Zijn vrouw en hij hebben tot zijn dood toe in de schoonste harmonie samen geleefd, samen gewerkt, samen lief en leed gedeeld. De toewijding, waarmee zij hem tot hulp was, hem verpleegde ook in de zich helaas telkens herhalende tijden van ziekte, kon niet grooter zijn dan de vereering die hij zijn leven lang heeft gevoeld voor haar die hij zich eenmaal als levensgezellin had gekozen. Het was verheffend te zien welk een gelukkigen invloed deze beide menschen op elkaar hadden, en hoe zij elkanders leven hebben opgetild ver boven het alledaagsche uit.

Beets' werkzaamheid in het maatschappelijk leven beperkte zich weldra niet meer tot het Woordenboek. In 1900 werd hij regent van het Heilige Geest- of Armewees- en Kinderhuis, een functie die hij nagenoeg tot aan zijn dood toe vervulde. Verscheiden jaren is hij voorzitter van dit regentencollege geweest, en zijn lange ervaring maakte dat aan zijn oordeel en adviezen hooge waarde werd gehecht. Dit zuiver maatschappelijke werk zal voor zijn godsdienstig gemoed een groote bevrediging zijn geweest: het kwam mij altijd voor, dat hij geloofde, dat hem, den kinderlooze, de taak was opgelegd voor de weezen een steun en stut te zijn. Van 1903 tot '22 was hij bovendien lid van de Gemeentecommissie (dat is de Kerkvoogdij) der Nederduitsch Hervormde Gemeente te Leiden; als zoodanig heeft hij vooral voor het archief belangrijk werk verricht. Ook in eenige tijdelijke commissies is hij werkzaam geweest. Zoo was hij in 1904 lid van een commissie voor den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond, wier taak aldus was omschreven: ‘te trachten goede Hollandsche uitdrukkingen te verzamelen voor benamingen van bouwkunstige deelen die sedert jaren bij ons in een vreemde taal gebezigd worden en bijna reeds burgerrecht hebben verkregen’. In 1925 heeft hij zitting gehad in de Interdepartementale Commissie die tot taak had een naamlijst samen te stellen van Gemeenten, Bewoonde Oorden en Huizengroepen in Nederland, en na zijn emeritaat, in het begin van 1934, stelde hij (ten verzoeke van, en volgens opdracht van de Rijkscommissie van Bijstand van het Woordenboek der Nederlandsche Taal),

[p. 122]

ten behoeve van een door den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen voorgenomen vereenvoudiging der spelling, een lijst van bastaardwoorden samen. Van die lijst is echter bij mijn weten nooit eenig gebruik gemaakt.

In verschillende literaire en wetenschappelijke instellingen is Beets in den loop der jaren tot lid benoemd: behalve in onze Maatschappij (in 1886) in het Provinciaal Utrechtsch Genootschap (eveneens in 1886), in ‘Kunst en Wetenschap’ te Rotterdam (in 1888), in het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap, in ‘Oud-Utrecht’ (in 1926). Bovendien werd hij in 1900 benoemd tot buitenlandsch eerelid van de Koninklijke Vlaamsche Academie, voor wier vergadering hij in 1908 een boeiende voordracht hield, getiteld ‘Volkswijsheid over het Weer’, waarin zijn liefde voor, en kennis van de folklore zeer duidelijk tot uiting komt.

Tweemaal is hem, als redacteur, van zijn collega's een bescheiden, maar hartelijke huldiging ten deel gevallen: in 1913, toen hij een kwart eeuw, en in 1928, toen hij veertig jaren van Woordenboeksdienst had vervuld. Eerst in 1932, kort voordat hij zijn werk zou neerleggen, heeft de Regeering hem onderscheiden, door hem te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

In 1922 werd Beets met de andere redacteuren benoemd tot rijksambtenaar. Bij alle voordeelen die deze benoeming bood had ze het nadeel dat hij daardoor gebonden was aan de wettelijke leeftijdsgrens, en die bereikte hij op 28 Juli 1925. Gelukkig stond de Regeering hem nog toe voorloopig te blijven doorwerken, doch met 1 Januari 1933 kreeg hij, ook omdat bij het Rijk moest worden bezuinigd, zijn ontslag. Toen hem in Mei 1932 dat bericht bereikte, overviel het hem als iets onverwachts en ongewenschts: ‘Onnoozel en wel, had ik er tot hiertoe niet aan ... gedacht, dat dit ontslag wel eens dreigen kon... maar het heeft mij niet verbaasd of verwonderd’, schreef hij aan zijn vriend Kluyver, toen den voorzitter van de Commissie van Bijstand. Zijn toestand werd van 1933 af in financieel opzicht moeilijk, doordat zijn pensioen, wegens het geringe aantal jaren in 's Rijks dienst, zoo gering was. Het is hard dat de man die zijn land zoo goede diensten had bewezen, in de laatste jaren van zijn leven geen onbezorgd bestaan heeft mogen hebben. ‘Bezorgd’ zou althans menigeen in zijn plaats zijn geweest, maar Beets heeft deze teleurstelling, evenals andere slagen van het lot, met groote berusting gedragen. ‘Gij weet óók’, schreef hij in die dagen, ‘dat ik weet dat

[p. 123]

de haren mijns hoofd alle geteld zijn, en dat ik wèl vóór-zorgen mag, maar niet bezorgd moet zijn’. Zijn oprechte vroomheid en zijn onwankelbaar vertrouwen in de Voorzienigheid gaven hem die gelijkmoedigheid in alle tegenheden des levens die zijn vrienden zoo in hem bewonderden.

De laatste jaren van zijn leven werd Beets herhaaldelijk door ernstige ziekten bezocht. In het eind van 1931 moest hij aan zijn oog worden geopereerd, dat geleidelijk aan door de staar was verduisterd. Dat geheele jaar 1931 had hij met mannenmoed en engelengeduld (en met de nooit aflatende hulp en steun van zijn vrouw) getracht de steeds grootere moeilijkheden bij zijn werk de baas te blijven. Toen de druk van het Woordenboek voor hem niet meer te onderscheiden was, liet hij zich de proeven van zijn werk voorlezen en gaf hij geheel uit het geheugen de noodige wijzigingen aan die de tekst behoefde. Die wilskracht was heldhaftig!

In 1933 doorstond hij een zeer ernstige bronchitis, en in 1935 moest hij tusschen Februari en Augustus vier operaties ondergaan. Nog eens behield zijn teer, doch blijkbaar zeer gezond gestel de overhand, en hij keerde genezen huiswaarts. Niemand heeft geweten, hoezeer hij sedert lichamelijk belemmerd werd en hoe hulpbehoevend hij was geworden. De groote toewijding van zijn vrouw en zijn eigen ongebroken geestkracht deden hem voor wie hem bezochten een ‘gewoon’ mensch lijken. Nog altijd was het een genot, een verfrissching, in zijn gezelschap te wezen. Door zijn sterk geheugen herinnerde hij zich ontelbare gebeurtenissen en ondervindingen uit zijn eigen lange leven; andere kende hij door overlevering. En dat alles wist hij weer te geven met een zeldzaam verhaaltalent. Hij herhaalde zich zelden en wist met gevatheid en een fijnen zin voor het humoristische het juiste oogenblik voor zijn anecdote te vinden. Daarbij kon hij óók goed luisteren, hij stelde zijn geest geheel open voor den ander, zonder eenige reserve, zonder ook een groot verschil in jaren te laten wegen. Zijn groote kennis op velerlei gebied kwam in het gesprek telkens aan het licht, doch als iets natuurlijks en geheel onopzetteliiks, want nooit trachtte hij met hetgeen hij wist te schitteren. Hij bezat den waren adel des geestes, die imponeerde zonder imposant te hoeven zijn, een innerlijke fijnheid die uitdrukking vond in de fijne trekken van zijn gezicht, in het zachte witte haar, in de mooie, expressieve handen niet het minst, die zulk een karakteristieken vorm hadden. Door de jaren was zijn gestalte sterk gebogen geworden en het loopen ging hem

[p. 124]

steeds zwaarder vallen. Doch binnenskamers vergat men dat, en leek hij bijna tot het laatst geen ‘afgeleefde grijsaard’.

Toen hij zijn levenswerk neer moest leggen, zocht en vond hij bezigheid in allerlei werk dat zijn liefde had. Hij ordende zijn papieren, publicaties en wetenschappelijke verzamelingen, die hij in den loop der jaren had aangelegd. Zijn aanteekeningen op de Camera Obscura⁴ vormden een uitvoerig kaartregister, hij had verzamelingen op het gebied der folklore, over spreekwoorden, over verschillende dialecten, over zeemanstaal en verder onder andere van vrouwelijke eigennamen op -ina. Uit die stof⁵ had hij in den loop van zijn leven telkens geput en ze, voor zoover het Woordenboekswerk het hem toestond, verwerkt. Gegevens over het Utrechtsch, het Katwijksch en het Texelsch dialect waren gedeeltelijk reeds uitgewerkt tot studies. Samen met mejuffrouw Dr van der Graft heeft hij eens een Palmpaasch-tentoonstelling georganiseerd die veel succes heeft geoogst.

Het meeste echter verscheen in den vorm van artikelen, waarvan de hierachter volgende bibliografie een volledig overzicht geeft. Menige etymologie is sedert zijn studie er over algemeen aanvaard, zoo die van stapelzot, van overscharig, van waarloos (alle verschenen in het Leidsche tijdschrift); interessant is zijn verklaring van sas, in den zin van sluis (vermeld in een opstel van Dr W. de Vries in Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 44, 196), en die van joosjesthee (als artikel in het Woordenboek, Dl. VII, 433). Een enkele studie kreeg terecht grootere vermaardheid: zijn beschouwing over verstek (Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 11, 33vlg., later op verzoek van Boneval Faure overgenomen in het Rechtsgeleerd Magazijn 11, 262vlg.). Belangrijk is stellig ook zijn verhandeling⁶ over de Middelnederlandsche uitdrukkingen in Valuwe(n) mennen, met Valuwen riden (vertalingen van het Fransche chevaucher Fauvel), die in de Middeleeuwen allegorische beeldspraak zijn van valschheid en bedrog, en die door hem in verband zijn gebracht met het vale paard in Openbaring (hoofdst. 6, vs. 8). Zijn belangstelling voor Leiden blijkt uit menig opstel in het Leidsch Jaarboekje en vooral uit een stuk, getiteld Het Heilige Geestof Armewees- en Kinderhuis, dat verschenen is in Het Huis Oud en Nieuw (1912).

Zoo zou nog veel van zijn werk een nadere bespreking verdienen, menige recensie ook van de talrijke die hij in het Museum en elders heeft doen verschijnen. Voor Deensche en Zweedsche taalkundige werken gold

4 Bij testament vermaakt aan de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde.

5 Thans door zijn beschikking eigendom van het Rijk, om door het Woordenboek te worden benut.

6 Verschenen in de Hand. Zesde Ned. Philol.-congres (1910), blz. 108 vlg. onder den titel ‘Over eene Middeleeuwsche Allegorie’.

[p. 125]

hij als een gezaghebbend criticus en zijn beoordeelingen van woordenboeken (ik denk onder andere aan die van Van Dale's Groot Woordenboek en van Hermann Paul's Deutsches Wörterbuch) zijn alleszins lezenswaard.

Al wat hij geleidelijk had bijeengebracht ten behoeve van het Woordenboek was tot een alfabet uitgedijd dat vele doozen vulde, en waarvan de Redactie reeds jaren had geprofiteerd. Zijn dagelijksche lectuur deed die verzameling nog aldoor groeien en ik ging zelden van hem heen zonder een stapeltje ‘Lesefrüchte’ voor ieder der redacteuren en voor de nog komende letters.

Toen hij na wekenlangen arbeid een overzicht had gekregen van hetgeen het resultaat was van zijn welbesteed leven, een resultaat waarmee menigeen ten volle tevreden had kunnen en mogen zijn, overviel hem, den blijmoedige, een gevoel van moedeloosheid en van onvrede met zichzelf. Hij begreep dat hij de kracht niet meer zou hebben zijn dialect-studies te voltooien, over zijn productie bij het Woordenboek was hij onvoldaan, en een gevoel van te kort te zijn geschoten maakte zich meer en meer van hem meester. Moeilijke maanden braken voor hem aan, en er scheen geen uitkomst te zijn. Totdat, als door een wonder, de neerslachtigheid week en de ziel geleidelijk aan ‘het oud vertrouwen’ hervond.

Nog altijd was zijn werkkracht niet ten einde; door de donkere maanden was het werk hem de beste afleiding geweest, en naarmate hij zijn evenwicht hervond, groeide zijn werklust weer. Behalve zijn medewerking voor het Genootschap ‘Onze Taal’, waarover ik hierboven reeds iets heb gezegd, verschafte hem in zijn laatste levensjaar het secretariaat van de redactie van het Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde nog geregelde bezigheid. Beets wist zich later niet precies meer te herinneren, wanneer hij met die functie was begonnen, doch waarschijnlijk is het zoovat in 1890 geweest. Al de sedert dien verschenen jaargangen, zesenveertig in getal, zijn door hem bezorgd, en slechts zeer weinigen weten - de voorzitter der Maatschappij heeft het verleden jaar zoo juist gezegd - hoeveel arbeid daarbij door hem (en door zijn trouwe medewerkster, zijn vrouw) is verricht. Immers hij beperkte zich niet tot het technische deel: de correctie en de besprekingen nier den drukker; terecht heeft de Redactie na zijn dood met dankbaarheid getuigd van zijn ‘waardevolle bijdragen... aan de medewerkers wier stukken hij als praeadviseur der redactie of tijdens den druk der afleveringen onder de oogen kreeg’ (Tijdschr. 57, 162). Dat werk bleef hij verrichten tot zijn laatste ziekte

[p. 126]

hem overviel; tot het einde toe is hij het Tijdschrift trouw gebleven. Hoe de Maatschappij hem daarvoor heeft gedankt, heb ik reeds aan het begin van dit stuk vermeld.

Van 1886 af lid onzer Maatschappij, was hij haar voorzitter in het jaar 1898-'99. ‘Niemand zou liever dan ik het leiden van Uwe bijeenkomst zien toevertrouwd aan waardiger, ervarener, krachtiger hand’, heeft hij zelf in zijn toespraak ter jaarvergadering van 1899 gezegd. Zeker was hij niet wat men een geboren leider noemt: in een groote vergadering liet hij zich zelden hoeren en hij had het praesidium dan ook niet dan ‘onder vriendelijken aandrang’ aanvaard. Doch zijn bescheiden aard onderschatte waarschijnlijk zijn krachten en gaf hem de bovengenoemde woorden in. Die neiging zich terug te trekken en spoedig de prestaties van een ander voor beter te houden dan de zijne heeft hij wellicht van zijn jeugd af gehad. Nicolaas Beets, die zeker een voortreffelijk vader is geweest en een verstandig opvoeder, is toch, zonder het te willen, tegenover dezen zoon in één opzicht te kort geschoten. Hij liet zich zoozeer gelden in den kring van zijn gezin, dat de kinderen niet dan met groot ontzag naar den beroemden vader opzagen. De moeder, die een liefhebbende, zachte vrouw was en zichzelf volstrekt niet telde, versterkte hem in die houding, en dat heeft gemaakt, dat bij den jongen Adriaan het besef van hetgeen hij waard was zich niet genoeg heeft ontwikkeld. In zijn jonge jaren, onder zijn vrienden, wist hij zich wel min of meer aan dien invloed te onttrekken en was hij tegenover zijn vader niet geheel zonder kritiek, maar naarmate hij ouder werd, groeide de eerbied weer aan, om in zijn ouderdom bijna tot een druk te worden. En toen de oude Beets door een jongere generatie werd verguisd, ontwikkelde zich in den zoon een houding van verzet en van verdediging, die hij niet meer zou verliezen.

Ook ten opzichte van andere levensuitingen liet Beets wel vaak zijn protest hooren. Zoo in het godsdienstige. Door aanleg en opvoeding was hij een Calvinist; dat hij het niet op een enge, stijle manier was, spreekt vanzelf: daarvoor behoedden hem evenzeer zijn aard en ontwikkeling. Doch bij alle aangeboren zachtmoedigheid gaf hij herhaaldelijk, in woord en daad, blijk van een zekere onverdraagzaamheid en liet hij zich soms niet vriendelijk uit over andere secten. Dat dit protest nooit tegen personen gekant was, kan menig ‘andersdenkende’ uit eigen ervaring met mij getuigen. Op het gebied der politiek was hij alleen een toeschouwer: nooit is hij - en daarin volgde hij zijn vader na - lid geweest van

[p. 127]

eenige politieke partij, wat in Nederland voor iemand met een zoo uitgesproken godsdienstige overtuiging een zeldzaamheid is. Doch zijn sympathie was zeker niet aan den kant van de ‘rooien’, en het εις κοιρανος εστω, dat hem meer dan eens over de lippen kwam, deed vragen of hij zelfs wel een overtuigd voorstander der democratie was. Tótdat de snelle groei der dictatoriale macht in Europa hem, als zoovelen, met schrik en weerzin vervulde. Toen schaarde hij zich onvoorwaardelijk aan den kant der individueele vrijheid, en ik heb hem sedert dien de zoojuist aangehaalde spreuk nooit meer hooren gebruiken.

Het enge nationalisme der totalitaire staten heeft Beets ook tegen de borst gestuit. Hij stond wijd open voor andere culturen in Europa, wat onder andere bleek uit zijn hierboven reeds genoemde liefde voor Engeland en Zweden. Met zijn vader deed hij in 1884 een reis naar Schotland, waar Nicolaas Beets in Edinburg een eeredoctoraat in ontvangst ging nemen. Vóór zijn huwelijk reeds en later eenige malen met zijn vrouw, bezocht hij Zweden, en hij had er goede vrienden. Bij den feestmaaltijd die in Juni 1928 te Londen gehouden werd na de voltooiing van Murray's New English Dictionary, leerde hij den hoofdredacteur van het Zweedsche Woordenboek, prof. Tuneld, kennen, en in het gastvrije huis op den Witten Singel werden vele Zweden ontvangen, waaronder Widmark, Wrangel en Psilander. Door de Hongaarsche studies van mevrouw Beets (die zij was begonnen nadat de boven reeds genoemde Dr Nagy met zijn vrouw bij hen had gelogeerd) kreeg het echtpaar ook in Hongarije veel relaties en sloot het onder andere innige vriendschap met den onlangs overleden Hongaarschen dichter Szalay. Kortom, zijn geest en zijn hart waren ontvankelijk voor velerlei invloed van over de grenzen, en bij al de uiterlijke rust was dit geleerdenbestaan vol van spanningen die het interessant en levenswaard maakten.

Beets had een open geest, die over het geheel zeer stellig positief gericht was: hij was geen opstandige. Ik zei hierboven dat hij op meer dan één punt protest liet hooren. Dit was het gevolg van een conservatisme dat het nieuwe niet voetstoots aanvaardde en van een zekere onafhankelijkheid van geest. Hij trachtte geenszins ‘op de hoogte van zijn tijd’ te zijn en was vrij van valsche schaamte. Altijd dorst hij voor zijn meening uit te komen en ouderwetsch te zijn vond hij geen schande. Zoo koos hij nog in zijn laatste jaren openlijk partij in den spellingstrijd en schaarde zich bij de groep-Höweler, wier blad Taal en Spelling hij geregeld las. Zoo kantte hij zich al vroeg tegen een eenzijdig pacifisme

[p. 128]

en toonde hij groote belangstelling voor de geschiedenis van het Réveil. Hij was er op gesteld oude gebruiken in eere te houden en hield van het decorum. Bij bijzondere gebeurtenissen en gedenkdagen in zijn eigen familie en die zijner vrouw maakte hij gewoonlijk een gedicht, dat altijd van een intieme vertrouwdheid met de eigen taal blijk gaf. Met de eigen taal èn met die zijner vaderen! Menig vers in Middelnederlandschen trant, in den stijl der Rederijkers, in dien van Roemer Visscher, van Huygens, van Cats is uit zijn vaardige pen gevloeid. De Haagsche Post nam herhaaldelijk een puntdicht van hem op, onder pseudoniem. Een ‘Spielerei’ zoo men wil; hijzelf beschouwde het niet als meer dan dat, al hekelde hij in ernst wat hij als een misstand zag. Doch zijn ontevredenheid met mensch en maatschappij zette zich nooit vast tot wrok; daarvoor was hij een te groot optimist, een te fijn humorist. Iemand zei eens tegen hem: ‘Ik geloof, Beets, dat je het wel prettig vindt, zoo'n beetje te pruttelen’, waarop hij met een lachend ‘ja’ antwoordde.

In het eind van November werd Beets overvallen door een aanval van bronchitis, de ziekte die hem zijn leven lang had bedreigd. Ditmaal zou hij, ondanks de pijnlijk nauwgezette en liefdevolle verzorging zijner vrouw, de overwinning niet meer behalen. De bronchitis ontaardde in longontsteking en verzwakte zienderoogen zijn schamele krachten. Hijzelf zag reeds spoedig in, dat het einde zou komen en met vromen inkeer bereidde hij zich voor op de scheiding. Zijn geest was helder en aldoor bezig. Nog den laatsten dag voor zijn heengaan las zijn vrouw hem voor: op zijn eigen verzoek het levensbericht van zijn vroegoren buurman Krabbe. Daarop viel hij in zichzelf terug en die om hem heen stonden, bemerkten dat hij in voortdurend gebed was. De daarna volgende doodsstrijd werd hem zooveel mogelijk verzacht; toen sliep hij voor altijd in. Een vruchtbaar, een goed, een gelukkig leven was ten einde.

J.H. van Lessen

[p. 129]

Lijst der geschriften (samengesteld door Dr. A.A. van Rijnbach)

A. In boekvorm:

1885	De ‘Disticha Catonis’ in het Middelnederlandsch. Proefschr. Utrecht. Groningen, 1885.
1886-1933.	Woordenboek der Nederlandsche Taal.
1886	Deel IV: Genaamd - Geniepig, onder leiding van Dr. A. Kluyver.
1888-1891	Deel IV: Gevolg - Gitzwart; Deel V: Glaasje - Goed, in samenwerking met Dr. J.W. Muller, onder leiding van Dr. A. Kluyver.
1891-1932	als mederedacteur: Deel V: Goedaardig - Harspleister; Deel VI: Harst - Izegrim (daarvan: Houden - Humeur, met medewerking van; Humeur - In, in samenwerking met Dr. J.A.N. Knuttel); Deel VIII, 1ste stuk: J - Keurmede; 2de stuk: Keurmeester - Kleur (daarvan: Klagen-Klauw, met medewerking van mej. Dr. J.H. van Lessen).
1933	Voltooiing van onvoltooide aflevering.
1899	Ter inleiding, in: Jac. Ahrenberg. ‘Onze Landsman’. Uit het Zweedsch vert. door Helbertine. Leiden, 1899.
1899	Bijdrage in: Leiden-Zuid-Afrika Album. Leiden, 1899, blz. 32.
1903	Voorrede in: Nic. Beets. Gedichten. Leiden, z.j.
1914	M. de Vries en L.A. te Winkel. Woordenlijst voor de spelling der Nederlandsche taal met aanwijzing der geslachten van naamwoorden en de vervoeging der werkwoorden. Zevende uitg. bezorgd door A. Beets. 's-Gravenh. en Leiden, z.j. 8^o.
1926	Botteroalie of lāmpoalie? Proeve van Utrechtsche Volkstaal in: J. van Ham en S. Hofker. Een Nieuwe Nederl. Spraakkunst. Groningen, 1926. 8^o. Deel II, blz. 20-22.
1927	Medewerking aan: Naamlijst van gemeenten, bewoonde oorden en huizengroepen in Nederland, samengest. door Ph. G. Rapp. 's-Gravenh., 1927.
1931	Voor Isidoor Teirlinck op zijn tachtigsten verjaardag, in: Is. Teirlinck-Album, 104.

B. Bijdragen in periodieken:

1881	[J.A. Fijnvandraat en A. Beets]. De lustrumfeesten van het Utrechtsche Studentencorps, in: Alg. Nederl. Stud.-Weekbl. Minerva, 28 Sept. 1881.
1882	Reinaert I, vs. 212, in: Tijdschr. II, 206.
1883	Reinaert I, vs. 1573-'74 en II, vs. 1956, in: Tijdschr. III, 221.
1884	Overijselsche plaatsnamen. Aanvullingslijst, in: Nomina Geographica Neerlandica, I, 143.
1884	Herinneringen aan de Edinburgsche festiviteiten, in: Alg. Ned. Stud.-Weekbl. Minerva, 15 en 23 Mei 1884.
1886	Die werelt es mit allen bedorven! in: Tijdschr. VI, 79.
1886	Een als pronomen demonstrativum, in: Tijdschr. VI, 94.
1888	Vroegere stadgenooten. Uit de ‘Heerenboekjes’ 1705-1765, in: Rotterd. Jaarb. voor 1888.
1889	Het Woordenboek 1864-1889, in: Alg. Ned. Stud.-Weekbl. Minerva, 14 jrg. 28 Nov. 1889. Extra-nummer bij gelegenheid van de 40-jarige ambtsvervulling van Prof. Dr. M. de Vries.
1890	Mathaak en Zicht, in: Internat. Arch. f. Ethnogr. III, 154.
1890	Rijck noch machtich en spaert die doot, in: Tijdschr. 9, 137.
1890	Weeuwenaarspijn, in: Tijdschr. 9, 138.
1890	Beden van Schrijver en Binder, in: Tijdschr. 9, 306.
1890	Eene plaats der Skeireins, in: Tijdschr. 10, 124.

[p. 130]

1890	Nathan der Weise, in: Leidsch Dagbl. 12 Dec. 1890.
1891	Gezwicht, in: Tijdschr. 10, 148.
1891	Koek en ei, in: Tijdschr. 10, 202, 304.
1891	Builen met hooi slaan, in: Tijdschr. 10, 293.
1891	Verstek, in: Tijdschr. 11, 33, 71, ook opgenomen in: Rechtsgeleerd Magazijn 11, 262; zie verder: Weekbl. van het Regt 24 Febr. 1892.
1892	Een brief van Jacob Grimm aan J.H. Bormans, in: Tijdschr. 11, 78.
1892	Rijmkalenders, in: Tijdschr. 11, 243.
1892	Toerewever-tortwevel, in: Tijdschr. 11, 257.
1892	Zetpil, in: Tijdschr. 11, 257.
1893	Tult, in: Tijdschr. 12, 24.
1893	Grande, in: Tijdschr. 12, 279.
1893	Dubbeld'u, dubbel'-u, in: Tijdschr. 13, 42.
1893	Van den os op den ezel dalen, in: Tijdschr. 13, 72.
1893	Fragment van een vocabularius, in: Tijdschr. 13, 77.
1893	Daar loopt wat van St. Anna onder, in: Taal en letteren 4, 60.
1894	Beekum; bêken, in: Tijdschr. 13, 233.
1895	Naschrift (bij A. Kluyver, Kalis en Caliban), in: Tijdschr. 14, 65.
1895	Stapelzot, in: Tijdschr. 14, 319.
1895	Naschrift (bij T.H. de Beer, Grootheidswaan), in: Noord en Zuid 19, 152.
1895	Het haar van den hond, in: Tijdschr. 15, 128.
1897	Mnl. Aper, in: Tijdschr. 16, 80.
1897	De mijl op zeven gaan, in: Tijdschr. 16, 251.
1897	Een deuntje den hals breken, in: Noord en Zuid 21, 80.
1897	Laarzenis, in: Noord en Zuid 21, 95.
1897	't Alleluia is geleid, in: Tijdschr. 16, 290.
1897	Slabberaen, in: Tijdschr. 16, 320.
1898	Eene veer van den mond blazen, in: Noord en Zuid 21, 478.
1898	Sjappetouwer, in: Tijdschr. 17, 193, 199.
1899	Toespraak ter opening van de Algemeene Vergadering van de Maatsch. d. Ned. Lett. te Leiden, 14 Juni 1899, in: Handelingen 1898-'99, 21.
1899	Klezoor (Klisoor), in: Tijdschr. 18, 159.
1900	Een deftigh werck, in: Tijdschr. 19, 230.
1900	Toertrapper, in: Tijdschr. 19, 243.
1900	Palmpaasch, in: Volkskunde 12, 229; 13, 52; 16, 117.
1902	Onvisch; omvisch, in: Tijdschr. 21, 318.
1902	Bladvulling (omgekeerde volgorde van denkbeelden), in: Tijdschr. 22, 160.
1903	Uit een Berlijnsch handschrift, in: Tijdschr. 22, 179.
1903	Sjappetouwer, in: Tijdschr. 22, 202.
1903	De morgenstond heeft goud in den mond, in: Taal en Letteren 13, 575.
1903	Het (Leidsche) drillen, in: Tijdschr. 22, 240.
1904	Ketelaar, in: Tijdschr. 23, 316.
1904	Het maken van wrijfsels, in: Tijdschr. voor boek- en bibl.wezen 2, 163.
1904	Aanteekeningen betreffende de Ramp van Leiden, in: Leidsch Jaarboekje 1905, 181.
1905	Een Deensch Kerkgezang (vertaling), in: Leidsch Predikbeurtenblad van 21 Jan. 1905.
1905	Menschenvet, in: De Navorscher 53, 156.
1905	Haringkaken, in: Taal en Letteren 15, 504; Naschrift: 16, 200.
1905	De ‘Palmpaasch’ in Zwitserland, in: Volkskunde 17, 146.
1905	Openbreken, in: Volkskunde 17, 183.
1905	Overscharig, in: Tijdschr. 24, 164.

[p. 131]

1905	Splitruiter, in: Tijdschr. 24, 167.
1905	Iets (aan) zijn oogen klagen, in: Tijdschr. 24, 243.
1905	Heimwee, in: Tijdschr. 24, 260.
1906	Waarloos, in: Tijdschr. 26, 25.
1906	Kaneelwater, in: Tijdschr. 26, 143.
1907	Basche (Nederl. basje, allebasje, albasten knikker), in: Korresp.bl. d. Ver. f. niederd. Sprachforsch. 27, 71.
1908	Tuckele, in: Tijdschr. 27, 31.
1908	Volkswijsheid over het weer, in: Versl. en Meded. d.K. Vlaamsche Acad. v. taal- en lett. 1908, 553.
1910	Over eene Middeleeuwsche Allegorie, in: Handelingen v.h. 6de Nederl. Philologen-congres, 108.
1910	Bladvulling (Bokje-sigaar), in: Tijdschr. 29, 320.
1912	Het Heiligegeest- of Armewees- en Kinderhuis te Leiden, in: Het huis, oud en nieuw, 1912, 1, 33 (ook afzonderlijk in den handel gebracht).
1913	Kinderspel ‘Klein Anna’, in: Volkskunde 24, 74.
1915	De Jordaan, in: 13de Jaarb. v.d. Ver. Amstelodamum, 173 (zie ook 1927).
1916	Zielverkooper = Ceelverkooper, in: Tijdschr. 35, 288.
1918	Woorden en uitdrukkingen uit Heerlen (L.), verzameld door W.A. Oudemans 1891-'92, in: Driemaand. bladen 18, 24.
1918	Verschieting, in: Tijdschr. 37, 160.
1918	Kampersteur, in: Tijdschr. 37, 222.
1918	Weeraan (weeran), in: Tijdschr. 37, 314.
1919	De drukkerstermen smout, smoutwerk enz., in: Tijdschr. 38, 21.
1919	Sperzieboon, in: Tijdschr. 38, 79.
1920	De straten met aarsbillen zaaien (strooien; bestrooien), in: Tijdschr. 39, 237.
1920	Het Noordzeekanaal, en de afsluiting en droogmaking van de Zuiderzee. Een plan uit 1667, in: Tijdschr. van het Kon. Ned. Aardr. Gen. 1921, 253.
1922	W.J. Suringar †, in: Leidsch Jaarb. 1921-'22, LXXII.
1922	De brandspuit van het Weeshuis, 1769-1921, in: Leidsch Jaarb. 1921-'22, 44.
1922	Dr. Zsigmond Nagy †, in: Neerlandia 26, 74.
1923	Levensbericht van Dr. Zsigmond Nagy, in: Hand. en Levensber. v.d. Mij der Ned. Lett. 1922-'23, 1.
1923	De ossekop bij Rivé (Cam. Obsc. van Hildebrand), in: Leidsch Jaarb. 1923-'24, 60.
1924	Stervensstonde (vertaling) in: Leidsch Predikbeurtenbl. 30, no. 5.
1925	Voorwoord, in: Neerlandia 29, 62.
1926	Gaauwdiefs gramatica, in: Tijdschr. 45, 187.
1926	Viator [ps. van A. Beets], Een teeken des tijds, in: Leidsch Predikbeurtenblad 32, no. 30.
1926	Eenige mededeelingen uit het Dagboek van Nic. Beets als student (1833-'36), in: Hand. v.d. Mij d. Ned. Lett. 1925-'26, 42.
1926	De Vlaamsche leugen, in: Neerlandia 30, 200.
1926	Een dagbroer, in: Panorama 14, no. 22 (1 Dec. 1926); zie ook: Eigen Volk 2, 28.
1927	Nic. Beets op het tooneel [t.w. in: De Opstandige, door J. van Ammers-Küller], in: Leidsch Dagbl. 1 Maart 1927, 2de blad.
1927	De Utrechtsche Volkstaal (Stadstaal), in: Tijdschr. 46, 210.
1927	De Jordaan, in: Amstelodamum, Maandbl. 14, 21 en 99.
1927	Nic. Beets over de celstraf, in: Haagsch Maandbl. 8, 652.
1928	Utrechtsche Volkswoorden en Volksgezegden, in: Driemaand. bladen 22, 1 en 73.
1928	Aan- en opteekeningen uit de prov. Utrecht, in: Driemaand. bladen 22, 95.

[p. 132]

1928	Geluktelegram. Een schoone zaak, maar een ongelukkig woord, in: N. Rott. Cour. 18 Oct. 1928, Av. B. (zie ook 19 Oct. Av. D.).
1928	Leven en bedrijf aan boord van een Katwijksche visschersschuit in 1790, in: Leidsch Jaarb. 1927-'28, 1.
1928	Smakkelaarsbrug, in: Maandbl. van ‘Oud-Utrecht’ 3, 16.
1928	Zich veriiezen - zich afleiden - daarstellen, in: Neerlandia 32, 193.
1928	De vorm (uitspraak) van den plaatsnaam Enschede buiten Twente, in: Nom. Geogr. Neerl. 7, 95.
1929	Nooit scha! = Geen grond! in: Tijdschr. 48, 39.
1929	De molen de ‘Bijgeval’, in: Maandbl. van ‘Oud-Utrecht’ 4, 74.
1929	Het to blictri-raadsel, in: Tijdschr. 49, 126.
1930	Sleutelbus (sleutelbos); sleutelschieten, in: Eigen Volk 2, 134.
1930	Toppa! = geen grond! in: Tijdschr. 49, 319.
1930	‘Duitjen-op’ spelen, in: Eigen Volk II, 233. Jutjes-dag, in: Maandbl. van ‘Oud-Utrecht’ 5, 108.
1930	In Memoriam Dr. G.J. Boekenoogen, in: Leidsch Dagbl. 28 Aug. 1930, 1e bl.
1931	Butterlogge, in: Eigen Volk 3, 10; Naschrift, Ald. 48.
1931	Bilderdijk in Leiden, in: Leidsch Dagbl. 15 Mei 1931, 6de bl.
1931	Ouwe Sunderklaas, in: Texelsche Cour. 19 Dec. 1931, 1e blad.
1931	Ceen, in: Tijdschr. 50, 45.
1932	Een vaantje in 't gelag, in: Tijdschr. 51, 122.
1932	Rome-Bijbelverspreider, in: De Protestant 21 Juli 1932.
1932	Deensch familiebezoek in Leiden in Mei 1836, in: Leidsch Jaarb. 1932-'33, 51; Handel. en Levensber. v.d. Mij d. Ned. Lett. 1932-'33, 64.
1932	De Maatstaf van het Woordenboek [Over de Germanismen], in: Onze Taal, 1, no. 4.
1933	Koppen snellen, in: Tijdschr. 53, 19. - Koppen vellen (naschrift), Ald. 256.
1933	Proeys [geslachtsnaam voorheen te Utrecht], in: Maandbl. van ‘Oud-Utrecht’ 8, 9.
1933	Canterbury, in: N. Rott. Cour. 28 Sept. 1933, Av. E.
1933	Het Heilige Geest- of Armewees- en Kinderhuis aan de Hoogl. Kerkgr. te Leiden, in: Buiten, 1933, 627.
1934	De Gesloten Steen, in: Maandbl. van ‘Oud-Utrecht’ 9, 11.
1934	Utrecht in een Oudhoogduitsch gedicht, in: Maandbl. van ‘Oud-Utrecht’ 9, 42.
1936	Bieten, in: Tijdschr. 55, 168. - Naschrift, Ald. 300.
1936	Gellecone, in: Tijdschr. 55, 297.
1936	Het Woordenboek en de spelling, in: Taal en spelling 1936, no. 5.
1936	‘Strijk en Zet’ in heiliedjes, in: Nieuwe Taalgids 30, 350.
1936	Veldiep, in: Tijdschr. 56, 56. - Naschrift, Ald. 268.
1936	C. Bake, in: Jaarboek v.d. Mij d. Ned. Lett. 1935-'36, 81.
1937	De overblijfselen van Groot-Poelgeest vóór honderd jaar, in: Leidsch Jaarb. 1936-'37, 41.
1937	Oosterhof, in: Leidsch Jaarb. 1936-'37, 59.
1937	Kweesten. Met een naschrift van J.H. van Lessen, in: Tijdschr. 57, 165.
1937	Bundling, in: Neophilologus 23, 211.

C. Aankondigingen.

1896	J.H. van Dale. Groot Woordenb. d. Ned. taal. 4de dr. d.H. Kuiper Jr. en A. Opprel. 's-Gravenh. en Leiden, afl. 1, in: Museum 4, 119.
1896	J.H. Gallée, Woordenboek v.h. Geld.-Overijss. dialect. 's-Gravenh. 1895, in: Ned. Spect. 1896, 46.

[p. 133]

1896	W. Draayer, Woordenb. van het Deventersch dialect. 's-Gravenh. 1896, in: Ned. Spect. 1896, 182.
1898	E. Wrangel. Sveriges litterära förbindelser med Holland, Särdeles under 1600-talet. Lund 1897, in: Museum 5, 327.
1899	W. de Vreese. Gallicismen in het Zuidnederlandsch. Gent 1899, in: Museum 8, 11.
1900	F.A. Stoett. Nederl. spreekwoorden, spreekwijzen enz. 1e afl. Zutfen 1900, in: Museum 8, 144.
1904	D.H.G. Bellaard. Gert van der Schuren's Teuthonista of Duytschlender. 's-Hertogenb. 1904, in: Museum 11, 377.
1905	G. Brandt's Leven van Vondel, door E. Verwys. 2de dr. door J. Hoeksma. Amsterd. 1905, in: Museum 13, 93.
1906	V. Ludvigsen. Hollandske Laestykker. Köbenh. 1906, in: Neerlandia 10, 301; 11, 19.
1907	H. Smout. Het Antwerpsch dialect. Gent 1905, in: Museum 14, 130.
1907	V. Dahlerup. Gesch. der dänischen Sprache. Ulm 1905, in: Museum 14, 170.
1907	A.C. Meijer. Wandelingen op Nederl. taalgebied. Antwerpen 1904, in: Museum 14, 253.
1909	E. Habel. Der Deutsche Cornutus. Berlin 1908, in: Museum 16, 348.
1910	C.C. van der Graft. Palmpaasch. Een folkl. studie. Dordr. 1910, in: Neerlandia 14, 81.
1911	Vondel's Lucifer in het Hongaarsch vertaald [door Zs. Nagy], in: Neerlandia 15, 165; 18, 54.
1911	A. Kock. Om spåkets förändring. Göteborg 1908, in: Museum 18, 121.
1911	P. Leendertz Jr. Het leven van Vondel. Amsterd. 1910, in: Museum 18, 293.
1913-1931	Danske Viser fra Adelsviseböger og Flyveblade. 1530-1630. I-VII. Udg. af H. Grüner Nielsen. Köbenhavn 1912-1931, in: Museum 20, 176; 21, 332; 22, 234; 27, 176; 30, 295; 35, 299; 38, 44 en 236.
1914	Van Dale's Groot woordenb. d. Ned. taal. 5de dr. 's-Gravenh. en Leiden 1914, in: Museum 21, 256; 22, 189; 23, 144.
1916	Van Dale's Handwoordenb. d. Ned. taal. 's-Gravenh. en Leiden 1915, in: Museum 23, 147. - 2de dr. 1917, in: Museum 25, 248. - 4de dr., in: Museum 34, 63.
1919	R.C. Boer, Korte Deensche spraakkunst. Haarl. 1918, in: Museum 26, 158 (zie ook: 1932).
1919	A. Nilsson. Fru Nordenflychts religiösa diktning. Lund 1918, in: Museum 27, 55.
1921	A. Långfors. l'Histoire de Fauvain. Paris 1914, in: Museum 28, 197.
1922	Jacob Cats. Keur uit zijn verhalende gedichten door Joh. Vorrink. Amsterd. 1920, in: Museum 29, 216.
1922	Samlaren. Ny följd. Årgang 1. Uppsala 1921, in: Museum 29, 273. Årgang 2, in: Museum 31, 100.
1923	H. Paul. Deutsches Wörterbuch. 3te Aufl. Halle 1921, in: Museum 30, 233.
1924	Van Dale's Groot Woordenb. d. Ned. taal. 6de dr. 's-Gravenh. en Leiden 1923-'24, in: Museum 31, 90; 33, 8.
1924	De ‘Camera Obscura’ met aanteekeningen [van J.M. Acket], in: Nieuwe Taalgids 18, 1.
1924	J. Verdam. Uit de geschiedenis der Ned. taal. 4de dr. d.F.A. Stoett. Zutphen 1923, in: Museum 31, 294.
1925	Vertalingen uit Hollandsche dichters [Szalay Károly, Holland Költökböl müfordítások. Budapest 1925], in: Neerlandia 29, 187.
1926	Festskrift tilegnet Førstebibliothekar A. Kjaer av Venner. Christiania 1924, in: Museum 33, 185.

[p. 134]

1926	W. de Vries. Het oneigene. Groningen [1926], in: Museum 33, 295.
1928	Nomina Geograph. Neerl. Dl. VI. Leiden 1928, in: Tijdschr. v.h.K. Ned. Aardr. Gen. 2e Ser. 45, 1031.
1929	H. Schreiber. Die niederlandische Sprache im deutschen Urteil. Heidelb. 1929, in: Museum 36, 299.
1929	Jan Walch (Boekenwurm). Uit de levensgeschiedenis van woorden. Zutphen 1928, in: Museum 36, 301.
1929	T. Popma. Byron en het Byronisme in de Nederl. letterk. Amsterd. 1928, in: Museum 37, 63.
1930	A. Kluyver. Verspreide opstellen. Groningen 1929, in: Museum 37, 177.
1930	A. Hallema. Het Klaarkampster weeshuis te Franeker 1597-1897. Leiden z.j., in: Museum 38, 22.
1931	N. Lindqvist. Bjärka-Säby ortnamn. Stockholm 1926, in: Museum 38, 129.
1931	M. Muusses og L.L. Hammerich. Hollandsk grammatik. Københ. og Oslo 1930, in: Museum 38, 234.
1931	R.C. Boer. Korte Deensche spraakk. 2de dr. d.P.M. den Hoed. Haarl. 1930, in: Museum 38, 235.
1932	K. Meisen. Nikolauskult und Nikolausbrauch im Abendland. Düsseld. 1931, in: Museum 40, 44.
1933	Hildebrand, Camera Obscura. Uitg. met inl. en aant. van G. Dekker. Pretoria en Kaapstad 1932, in: Nieuwe Taalgids 27, 36.
1933	Ch. F. Haje. Taalschut, Leiden 1932, in: Museum 40, 124.
1934	H. Paul. Deutsches Wörterbuch. 4te Aufl. von K. Euling. Halle 1933-'35, in: Museum 41, 304; 43, 37 en 203.
1934	N. Svanberg. Verner von Heidenstam och Gustaf Fröding. Stockholm z.j., in: Museum 42, 42.
1936	Ch. F. Haje. Taalschut bij het onderwijs. Leiden 1935, in: Museum 43, 276.
1936	M. Boas. De Cato van Adam de Suel. Leiden 1935, in: Museum 44, 40; Tijdschr. 55, 317.