Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1923

[p. 60]

Bijlage VIII. Verslag der commissie voor schoone letteren.

Tot de werkzaamheden van de Commissie voor Schoone Letteren behoorde in de eerste plaats het uitreiken van den tweeden ‘Haagsche Post-prijs’. De keuze was ditmaal niet gemakkelijk, daar de oogst van nieuwe belangrijke werken ook dit jaar niet groot was. Bemoeilijkt werd het werk der Commissie nog door het feit, dat onze auteurs totnogtoe niet, zooals in het buitenland het geval is, hun werken bij de Commissie insturen, zoodat de Commissie op eigen gelegenheid en langs verschillende wegen zich op de hoogte moet stellen van de gansche productie der jongere litteratoren.

Verschillende werken kwamen ditmaal in aanmerking, o.a. Herm. de Mans ‘Aardebanden’, Marie Schmitz' ‘Marietje’ e.a. Ten slotte vereenigden de stemmen der Commissie zich op het werk van Carry van Bruggen ‘Het huisje aan de Sloot’. Dit is zeker een der meest levende, een der meest talentvolle werken ook, die in de afgeloopen jaren zijn verschenen. In dit boek wordt het leven van een Joodsch meisje beschreven te midden van een klein zorgelijk levend gezin, in een afgelegen Hollandsch stadje. Een bepaald verhaal wordt niet gegeven, doch in een lange reeks korte hoofdstukken gaan de kleine gebeurtenissen en plechtigheden van het Joodsche gezinsleven aan ons voorbij.

Men kan het merkwaardige feit hier constateeren, dat de aandacht van onze schrijvers zich gedurende de laatste jaren in bijzondere mate op het kind heeft geconcentreerd. Niet minder dan vier bekende schrijvers hebben de herinneringen aan hun eerste levensjaren te boek gesteld; twee verhalen van kinderleven bereikten ons bovendien nog uit Vlaanderen nl. ‘Het dochterken van Rubens’ door Franz de Backer en ‘Prutske’ van Stijn Streuvels. - Het ligt niet op den weg der Commissie, voor dit verschijnsel een verklaring te zoeken, al willen wij hier even aanstippen, dat wij die verklaring ongetwijfeld moeten zoeken in de richting van den geestelijken vernieuwingsdrang, - den drang tot herijking van vele geestelijke waarden, - die na den oorlog is ontstaan. En het kind is de oorspronkelijke mensch, de mensch van vóór de beschaving, - in het kind treden de eeuwig-menschelijke aandriften, die door de latere opvoeding dikwijls tot onherkenbaarheid vervormd worden, telkens opnieuw in hun eigenlijkste gedaante te voorschijn. Tot dezen ‘oorspronkelijken’ mensch,

[p. 61]

tot het bestudeeren der primitiefste aandriften, schijnt de kunstenaar van dezen tijd zich in 't bijzonder aangetrokken te voelen.

Naast Jaapje door Jac. van Looy, dat ondertusschen de kroon blijft spannen door diepe en bezonken schoonheid, en waaraan de Mij. d. Ned. Letterkunde den driejaarlijkschen prijs heeft toegekend, zijn dus twee nieuwe boeken over kinderleven in bijna niet mindere mate de aandacht komen vragen: ‘Marietje’ van Marie Schmitz en het bovengenoemde werk. De verdienste dier beide boeken is, dat zij ieder een bepaalde zijde van dit kinderleven naar voren hebben gebracht. Marie Schmitz gaf een voortreffelijke uitbeelding van het gewone, weinig begaafde, maar liefdevolle en voluit levende kind, - Carry van Bruggen daarentegen gaf met merkwaardige zuiverheid het kindertype, dat men het fantastische kind zou kunnen noemen, de kunstenaarsnatuur in aanleg, wier eerste onbewuste werkingen zich op sprankelende en verrassende wijze openbaren. Het is een voortdurend genot voor den lezer, deze rijke kinderlijke fantasie aan 't werk te zien, en te zien, hoe zij de kleine alledaagsche gebeurtenissen omschept tot fonkelende visioenen, zonder dat het kind zich één oogenblik bewust wordt, dat het zelf zich deze tooverwereld bouwt over een grauwe en eentonige werkelijkheid heen.

De verbeeldingskracht en de gretige intelligentie, die in deze kinderziel aan 't werk is, en dit alles vertolkt in een lenigen en zuiveren stijl, verleenen uiteraard aan dit boek een bijzondere litteraire schoonheid. En om op deze schoonheid de aandacht te vestigen, besloot de Commissie, dit werk voor den tweeden ‘Haagsche Post-prijs’ voor te dragen.

De beslissing over den derden H.P.-pr. zal spoedig bekend gemaakt worden.