Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1918

[p. 53]

Bijlage III. Verslag van den secretaris.

Het jaarverslag moet ditmaal kort zijn en kan het ook zijn. Het zal niet noodig wezen tegenover U uit te weiden over de vele moeielijkheden die ook onze Maatschappij onder den zwaren druk der tijdsomstandigheden ondervond. Ondanks kolennood en verplichte bezuiniging op kunstlicht konden de vergaderingen geregeld gehouden worden, zonder al te groote ontberingen. Hoofdzakelijk danken wij dit aan de goede zorgen van het Bestuur van het ‘Nut’ en inzonderheid aan zijn concierge den Heer Wijting die met zijne echtgenoote alles in het werk heeft gesteld om ons te gerieven. Wij zijn hun daarvoor zeer erkentelijk. Het zal dan ook zeker Uwe instemming vinden, dat onze vorige Voorzitter de Heer Knappert in eene Bestuursvergadering in den zomer van 1917, toen zij hun 40-jarig jubileum aan het ‘Nut’ vierden, hun onder aanbieding van een geschenk betuigd heeft hoezeer hunne voortdurend goede zorgen voor onze Maatschappij gewaardeerd worden.

Wanneer het aldus dit jaar als eene bijzonderheid vermeld moet worden, dat alle vergaderingen geregeld konden plaats hebben, dient toch één uitzondering genoemd te worden. Want wat wel sedert menschenheugenis niet is voorgekomen, gebeurde ditmaal, dat nl. eene Maandvergadering der leden niet heeft kunnen doorgaan. Niet wegens de tijdsomstandigheden evenwel, maar door de ziekte van den Spreker den Heer Taco de Beer. Hij zou den 4^den Januari eene voordracht houden over het Shakespeare-Baconvraagstuk, maar moest weinige dagen vóór 4 Jan. berichten, dat hij ongesteld was geworden. Het was toen te laat om eene anderen Spreker voor dien dag te vinden en zoo moest in overleg met den Heer De Beer de vergadering uitgesteld worden. Sedert bleek de ongesteldheid van langeren duur dan eerst werd verwacht, zoodat van dit uitstel metterdaad een afstel is gekomen, ook al omdat de Spreker zijn voornemen te kennen gaf na zijn herstel de voordracht in zijne woonplaats zelve (Amsterdam) te houden.

De overige Maandvergaderingen zijn geregeld gehouden en werden vrij druk bezocht, althans door Leidsche leden. Het bezoek van niet te Leiden woonachtige leden werd door den beperkten treinenloop belemmerd. Wel werd op verzoek van eenigen hunner besloten terug te keeren tot het vóór eenige jaren ietwat later

[p. 54]

gesteld aanvangsuur van halfacht. Maar veel heeft dit toch niet kunnen baten. Dubbel te waardeeren is het zeker, dat sommigen ondanks alle bezwaren toch trouwe bezoekers zijn gebleven en ook op die wijze hunne belangstelling in de zaken onzer Maatschappij metterdaad betoonden.

Het Bestuur heeft er naar gestreefd de bijeenkomsten voor velen Uwer aantrekkelijk te maken door verschillende bevoegde Sprekers uit te noodigen over velerlei belangrijke onderwerpen eene voordracht te houden. Dat het ook dit jaar daarin is geslaagd en alle reden heeft om dankbaar te zijn jegens hen die bereid werden gevonden, moge blijken uit de volgende opsomming.

Den 5^den October sprak de Heer Dr. P. Valkhoff over Elie Luzac als criticus van La Mettrie, Rousseau en Montesquieu; den 2^den November de Heer Dr. P.J. Blok over ‘Rinesburgh’; den 7^den December gaf de Heer Mr. J.H. Abendanon een historisch overzicht van het recht in Spanje gedurende de Middeleeuwen. Op 1 Februari hield Pater B. Kruitwagen eene voordracht over den wonderbaren kruisenregen bij Maastricht en Aken in 1501. Den 1^sten Maart behandelde de Heer Dr. Leo van Puyvelde de vraag ‘Hoe de Belgische kunstenaars Holland zagen’. Den 5^den April hield de Heer Dr. C.G.N. de Vooys eene voordracht ‘In hoeverre bestaan er gegevens voor Middelnederlandsche taalgeografie?’ Den 3^den Mei sprak de Heer Dr. A. Eekhof over ‘De wijsgeer Arnoldus Geulincx te Leuven en te Leiden’.

Een eenigszins uitvoerig verslag omtrent die voordrachten, gelijk dit in vroeger jaren in het jaarverslag gedrukt werd en het ook dit jaar door mij was opgemaakt, moet tot mijn leedwezen, wegens strikt noodige bezuiniging op de drukkosten, achterwege blijven.

Die overal zoo onmatig gestegen drukkosten dwongen tot ingrijpende maatregelen, vooral voor de jaarlijksche bundels die tezamen niet meer mochten kosten dan uiterlijk 1500 gulden. De beide bundels werden tot één gemeenschappelijk deel ‘Handelingen en Levensberichten’ vereenigd, waarin door inkrimping van jaarverslagen en weglating van bijlagen zoozeer werd bezuinigd dat er voor de Levensberichten nog een betrekkelijk groot aantal bladzijden beschikbaar bleef. Deze zijn elf in getal en in menigerlei opzicht van belang, zoodat het daaraan besteed bedrag best verantwoord is en er alle reden bestaat om dankbaar te zijn aan de schrijvers die zoo welwillend waren de uitnoodiging van het Bestuur te aanvaarden. Ook tegenover hen is het echter dikwijls pijnlijk zoo uiterst zuinig te moeten zijn met de plaatsruimte. Dit zal thans niet beter, maar nog slechter worden. Want sedert het vorige najaar zijn alle prijzen alweder verhoogd. Het blijkt dus onmogelijk eene zelfde hoeveelheid kopij voor dat vastgestelde bedrag gedrukt te krijgen. Daarom heeft het Bestuur in overleg met de drukkerij nu moeten besluiten de sedert jaren reeds gebruikelijke drukwijze te veranderen. Door breeder druk-

[p. 55]

spiegel en minder interlinie zal nu een grooter aantal letters op elke bladzijde kunnen komen, zoodat een vel druks vrij wat meer kopij dan vroeger kan bevatten en aldus bij hoogeren prijs per vel toch de bundel volledig ongeveer evenveel zal kosten als in het afgeloopen jaar. Het is een noodmaatregel waarmede men voorloopig wel genoegen zal moeten nemen. Op den duur zou evenwel die groote bezuiniging tot nadeel moeten leiden. Al te sterke beperking voor de schrijvers der Levensberichten is niet vol te houden en op den duur is het toch ook niet raadzaam de Handelingen al te zeer te besnoeien en allerlei weg te laten waarin menigeen belangstelt of wat voor de toekomst, voor de geschiedenis der Maatschappij waarde zou kunnen hebben.

De hoop in Uwe vorige Vergadering uitgesproken, dat aan die moeielijkheid zou kunnen worden ontkomen door versterking onzer geldmiddelen, is slechts voor een gering deel verwezenlijkt. Negen leden hebben zich welwillend bereid verklaard hunne jaarlijksche bijdrage van 6 tot 10 gld. te verhoogen, maar waar het aantal van hen die vroeger of later hiertoe overgingen, thans in 't geheel niet meer dan 28 bedraagt, is het duidelijk dat hunne offervaardigheid, hoezeer ook dankbaar gewaardeerd, geen afdoenden steun in geldelijke bezwaren kan bieden. Daartoe zou hun aantal wel eenige malen verdubbeld mogen worden. Laten wij hopen dat eene niet al te ver verwijderde toekomst een dergelijk voordeel moge brengen!

Voor het tegenwoordige was er wel aanleiding dubbel dankbaar te zijn voor het voordeel dat werd genoten, doordat in Februari werd uitgekeerd het indertijd door wijlen ons medelid den Luitenant-Generaal P.M. Netscher aan de Maatschappij, onder last van vruchtgebruik, besproken legaat van 500 gld. Dit bedrag werd belegd en de renten zullen voortaan geregeld onder de inkomsten verantwoord kunnen worden.

Omtrent de leden der Maatschappij kan worden bericht, dat alle in Uwe vorige Vergadering nieuwbenoemde gewone leden, 32 in het geheel, hunne benoeming hebben aangenomen. Ook 2 der 3 nieuwbenoemde buitenlandsche leden, van wie de Heer Fel. Timmermans de rechten en verplichtingen der gewone leden aanvaard heeft. Met den derden den Heer H. Teirlinck te Linkebeek is het wegens de rampzalige tijdsomstandigheden nog niet gelukt correspondentie te krijgen.

Tegenover deze aanwinst van leden staat er groot verlies door het bedanken van eenige, gelukkig niet vele leden en door het overlijden van 14 gewone en 4 buitenlandsche leden. Zooeven reeds heeft de Voorzitter U hunne namen genoemd en herdacht hoezeer hun verlies te betreuren is.

Op dit oogenblik telt de Maatschappij 1 eerelid, 543 ‘gewone’ leden in Nederland, 7 in Nederl. Koloniën, 19 in het buitenland en 178 ‘buitenlandsche’ leden van welke 49 de rechten en verplichtingen der gewone leden aanvaard hebben. Het totaalcijfer is 748 tegen 733 in het vorige jaar.

[p. 56]

In het Bestuur namen HH. Dr. J.W. Muller en Ch. R. Bakhuizen van den Brink zitting in de plaats van wijlen den Heer Ch. A. van Ophuijsen en van den Heer Mr. J.H. Abendanon. De Heer L.D. Petit werd bereid gevonden wederom voor 3 jaren de belangen der Bibliotheek te behartigen. Ook bleef hij voortdurend bezig met zijn register op de gedrukte pamfletcatalogi, waarmede hij nu gevorderd is tot omstreeks het jaar 1660.

Tot Voorzitter der Maatschappij in plaats van den Heer Dr. L. Knappert die in October aftrad, benoemde de Maandvergadering van den 5^den Oct. den Heer Dr. K. Sneyders de Vogel. Hij aanvaardde de leiding met eene toespraak waarin hij den Heer Knappert hulde en dank betuigde voor het vele wat hij als Voorzitter had verricht ten bate van de Maatschappij.

Diezelfde Maandvergadering maakte de beide Vaste Commissiën weder voltallig door herbenoeming der aftredende leden HH. Dr. J.W. Muller en Dr. D.C. Hesseling en benoeming van den Heer Dr. R. van der Meulen Rz. in plaats van wijlen den Heer Dr. H. Kern in de Commissie voor Taal- en Letterkunde en door herbenoeming der beide aftredenden, HH. Mr. J.C. Overvoorde en Dr. A. Eekhof in de Commissie voor Geschied- en Oudheidkunde. In de volgende Maandvergadering, van 2 Nov., werd als lid van laatstgenoemde Commissie nog benoemd de Heer W.J.J.C. Bijleveld, in de plaats van den Heer G.J.W. Koolemans Beijnen die zijn ontslag als zoodanig had genomen. Allen hebben hunne benoeming aangenomen.

Voorts werd in de Maandvergaderingen van Nov. en Febr. hulde gebracht aan HH. T.H. de Beer en Dr. J. van der Bilt voor hunne merkwaardige geschenken, waarover zoo aanstonds de Bibliothecaris U nader zal inlichten, evenals over een geschenk onlangs ontvangen van den Heer W.F. Leemans.

Den 1^sten Maart heeft de Voorzitter onder algemeene instemming der Maandvergadering den Heer Dr. P.J. Blok gelukwenschen en hulde aangeboden bij de voltooiing van het 4^de en laatste deel zijner veelszins belangrijke ‘Geschiedenis eener Hollandsche stad’.

Een ander groot werk waarbij onze Maatschappij meer rechtstreeks betrokken is, kwam dit jaar tot stand, nl. de twee kloeke deelen ‘Leven en werken van Jacobus Bellamy’, vanwege de Maatschappij uitgegeven door Mej. Dr. J. Aleida Nijland. Door deze met de uiterste zorg, groote kennis en onvermoeide toewijding bewerkte uitgaaf heeft Mej. Nijland ons tot grooten dank verplicht. Zeker heeft zij volle recht om met tevredenheid op haren arbeid van vele jaren terug te zien en het zal haar eene streelende voldoening zijn aldus niet slechts een werk van blijvende waarde volvoerd te hebben, maar tevens een daad van piëteit verricht te hebben jegens de nagedachtenis van haren vader die de laatste jaren zijns levens voortdurend reeds met de voorbereiding van zulk eene uitgaaf bezig was.

Het boek is fraai uitgevoerd en rijkelijk geïllustreerd. In den

[p. 57]

handel kost het ƒ 12.50, maar voor de leden der Maatschappij is het voor den verminderden prijs van ƒ 7.50 verkrijgbaar gesteld. Van deze gunstige gelegenheid maakte tot nu toe een 30-tal leden gebruik.

In de vele jaren van voorbereiding en bewerking is het geheel vrij wat omvangrijker geworden dan aanvankelijk was geraamd, toen eene geldelijke bijdrage uit het Fonds er voor verleend werd. Het leek dus billijk thans, nu het werk verschenen is en bleek, ook door sedert veranderde omstandigheden, zoo veel duurder te zijn geworden, die toelage eenigszins te verhoogen. Een daartoe strekkend voorstel van de Maandvergadering van 1 Febr. zal hedenmiddag aan Uwe goedkeuring onderworpen worden.

Ingevolge besluit Uwer vorige Vergadering werd een bedrag van 100 gld. uit de renten van het Vaste Fonds uitgekeerd aan ‘Het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief’ te 's-Gravenhage. Onze Maatschappij werd daarvoor opgenomen onder de donateurs dier Vereeniging.

Aldus heeft de Maatschappij ook in dit jaar hare werkzaamheden niet zonder vrucht kunnen verrichten, ter bevordering (zooals het in art. 1 der Wet luidt) der Nederlandsche Taal- en Letter-, Geschied- en Oudheidkunde. Zij moet dit nog steeds doen met zeer bescheiden middelen en veel wat op haren weg zou liggen, moet zij voorshands nog ter zijde laten. Laten wij hopen dat dit spoedig beter moge gaan; dat elk lid naar de mate zijner vermogens mede moge werken tot vermeerdering van haren bloei.