Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1903

[p. 149]

Levensbericht van Moses Henriquez Pimentel.

Aan het verzoek, een kort levensbericht te geven van den man, wiens naam aan het hoofd van dit opstel vermeld wordt, zou ik stellig niet hebben kunnen voldoen, als het hier gegolden had de waardeering van een overleden letterkundige door een ander letterkundige.

Die bevoegdheid zou ik mijzelf allerminst toekennen; ik kon nu aan het verzoek voldoen, omdat de overledene zelf niet een eigenlijk letterkundige te noemen was en mijn geringe bevoegdheid op dit gebied hier daarom weinig ter zake doet. Ik voldoe aan het verzoek naar de maat mijner krachten, om uiting te geven aan mijn gevoel van sympathie voor iemand, die meer dan twintig jaren mij zulk een goed vriend is geweest en wiens gaven van verstand en hart ik zoowel in vergaderingen en bijeenkomsten, als in den huiselijken kring zoozeer heb leeren waardeeren.

Hij werd 2 Maart 1828 te 's-Gravenhage geboren uit het oud-adellijk huis der Spaansch-Portugeesche Pimentels. Hoewel Pimentel Israëliet was en zijn godsdienst steeds hoog heeft gehouden, stamde hij, althans van vaderszijde,

[p. 150]

niet van het oude Israël af; de eerste Israëlitische Pimentel toch was een Spanjaard, die van het Christendom tot het Jodendom was overgegaan, zooals dit vooral in vroeger eeuwen in Spanje meermalen gebeurde. Een Spaansche kardinaal Pimentel behoorde dan ook tot dezelfde familie.

Gewoon lager onderwijs heeft Pimentel niet op school genoten, zijn vader Samuel Henriquez Pimentel gaf hem het eerste onderricht; later bezocht hij de Teeken-Academie te 's-Gravenhage, en toen leerde hij onder de leiding van Prof. Rehuel Cohen Lobatto de wiskunde liefhebben, zoodat de teekenkunst op den achtergrond geraakte en hij dan ook reeds op den jeugdigen leeftijd van 19 jaar leeraar in de wiskunde werd aan die academie.

In 1857 verkreeg hij een acte van bekwaamheid tot het geven van onderwijs in de wiskunde volgens artikel 72 der wet op het Lager Onderwijs van 1857, aan welke acte bij de invoering der wet op het Middelbaar Onderwijs, bij wijze van overgangsmaatregel, de bevoegdheid toegekend werd tot het geven van onderwijs in de wiskunde op de Hoogere Burgerscholen.

Hij heeft dan ook over sommige vakken dier wetenschap eenige werkjes geschreven; als: Handleiding bij het onderwijs der wiskunde ten dienste van Industrie- en Teekenscholen; Verzameling van vraagstukken en toepassingen over de Hoogere Algebra (met name ten gebruike bij Lobatto's Lessen over de Hoogere Algebra); verder nog vertalingen van werkjes over Algebra, Differentiaalen Integraalrekening, enz. Hij was ook lid van het Wiskundig Genootschap onder de zinspreuk: ‘Een onvermoeide arbeid komt alles te boven’ te Amsterdam.

Hoewel hij het geven van privaatlessen nog een tijd voortzette, verliet hij het onderwijs als hoofdbezigheid,

[p. 151]

toen hij in 1859 aangesteld werd bij het ministerie van financiën, waar hij opklom tot adjunct-commies, en dit bleef tot hij in 1876 benoemd werd tot rijksontvanger eerst te Loenen a/d Vecht, om later naar Charlois te worden overgeplaatst, tot hij in 1881 zijn ontslag nam, om naar zijn geliefd 's-Gravenhage terug te keeren.

Die ontslagname had intusschen niet juist rust ten doel; rust had niets aantrekkelijks voor Pimentel's werkzamen aard; integendeel hij ging zich met meer kracht wijden aan een vak dat hem lief was geworden: de verzekering.

Men mag aannemen, dat tot die liefde veel is bijgedragen door den invloed van Lobatto, wiens dochter Rebecca hij in 1855 gehuwd had.

Nog tijdens zijn ontvangerschap had hij reeds de Verzekeringsbode opgericht, het eerste tijdschrift over dat vak in Nederland, en waarvan hij tot zijn dood hoofdredacteur is gebleven.

Reeds vroeger had hij een werkje over levensverzekering geschreven, namelijk Beknopte Handleiding tot de kennis der Levensverzekering, en had hij verschillende artikelen dat vak betreffende geleverd o.a. voor de Economist en voor het Statistisch en Staathuishoudkundig Jaarboek, met name ook het staatstoezicht op levensverzekering behandelende.

Later gaf hij met Mr. S.L. Boas Buitenlandsche rechtspraak in zake verzekering en Populaire Handleiding voor Renten- en Levensverzekeringen naar Tesdorf.

Na den dood van prof. F.J. Stamkart werd deze als Adviseur voor levensverzekering aan het departement van Binnenlandsche Zaken, opgevolgd door prof. dr. van Geer; toen deze als zoodanig zijn ontslag nam, werd hij opgevolgd door Pimentel, die ook in deze qualiteit dikwijls ge-

[p. 152]

legenheid heeft gehad, zijn bereidwilligheid te toonen, die zoo herhaaldelijk werd ingeroepen.

Spreken over verzekering was zijn lust en zijn leven; maar ook buiten zijn betrekking als adviseur en buiten zijn hoofdredacteurschap om deed hij meer dan spreken en schrijven; hij toch is de oprichter geweest van de Vereeniging voor Levensverzekering, waarvan hij Eerelid geweest is, en van welker vergaderingen hij ongaarne en zelden wegbleef.

Intusschen heeft zijn werkzaamheid zich niet bepaald tot wiskunde en verzekering; maar bewoog hij zich op velerlei gebied, onder meer schreef hij: Overzicht van Buckle's geschiedenis der beschaving; De invloed der vrouwen op de ontwikkeling der kennis naar H. Th. Buckle; (met J.R.T. Weevergeld) De stoomkracht door gaskracht verdreven; Iets over de bouwkunst onder de Hebreërs (naar aanleiding van twee voordrachten van Dr. L. Hertzveld te Brunswijk); een Nederlandsch-Engelsch woordenboek, enz.

Op geschied- en letterkundig gebied gaf hij o.a. Geschiedkundige aanteekeningen betreffende de Portugeesch-Israëliten in den Haag en hunne synagogen aldaar; Het antisemitisme; 't Joodsche volksleven in schetsen en beelden; Herdenking van T. Tal, opperrabijn te 's-Gravenhage, enz., terwijl hij tevens redacteur is geweest van het Weekblad voor alle standen, van de Damescourant, van de Delftlandsche courant, benevens medewerker van verschillende bladen en tijdschriften, als de Avondpost, de Wereldkroniek, het Leeskabinet, enz.

Deze veelzijdigheid bracht dan ook mede dat Pimentel van vele en velerlei genootschappen lid is geweest.

Behalve de reeds genoemde genootschappen zij in de eerste plaats genoemd de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden.

[p. 153]

Voorts kerkelijke en liefdadige instellingen, die ter bevordering van de openbare gezondheid en van algemeen nut in de stad zijner inwoning, waaraan hij een werkzaam aandeel nam. Bovendien zij vermeld, dat Pimentel was:

Correspondeerend lid van het Institute of Actuaries of Great Britain and Ireland;

lid van het Provinciaal Utrechtsch genootschap;

lid van het Zeeuwsch genootschap;

lid van het Provinciaal genootschap van proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam;

oprichter en eerelid van de Letterlievende vereeniging ‘Excelsior’ te Loenen a/d Vecht;

lid van het Historisch genootschap in Noord-Brabant;

Bestuurslid van de Hollandsche Maatschappij van fraaie kunsten en wetenschap;

lid van de Vereeniging voor Statistiek in Nederland;

Bestuurslid en Officier van de Vrijmetselaarsloge l'Union Royale te 's-Gravenhage.

De diensten, aan het Portugeesche en Italiaansche Gouvernement op statistisch gebied door Pimentel bewezen, werden erkend door zijne benoeming tot ridder in de orde van Santiago voor letteren, verdienste en wetenschap van Portugal (1872) en in de Kroonorde van Italië (1874); terwijl hij 30 Augustus 1891 door de Nederlandsche Regeering benoemd werd tot ridder in de orde van Oranje-Nassau.

Den 27^en Juni 1902 bezweek hij aan een langdurige ziekte, gedurende welke hij echter de pen niet neergelegd, maar zijn arbeid zooveel mogelijk voortgezet heeft.

Dat Pimentel zoo tot den einde toe heeft kunnen werken, had hij voor een groot deel te danken aan zijn tweede vrouw Flora Vas Dias, met wie hij in 1888 gehuwd was, en die niet alleen als gezellin zijn laatste

[p. 154]

levensjaren veraangenaamde en zijn lijden verzachtte, maar die hem tevens een samenwerkster was bij zijne bezigheden, die hem dikwijls zoo noodig zelfs wist te vervangen.

Kinderen heeft Pimentel niet nagelaten; een zoon, dien hij had van zijn eerste vrouw, was op den leeftijd van 21 jaar overleden.

Amsterdam, Juni 1903.

Corneille L. Landré.