Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1901

[p. 118]

Bijlage VI.

Verslag van de Commissie voor Taal- en Letterkunde.

De Commissie voor Taal- en Letterkunde heeft in het afgeloopen jaar tienmaal vergaderd onder voorzitterschap van Dr. A. Beets.

Op die vergaderingen behartigde de Commissie in de eerste plaats de belangen van het door de Maatschappij uitgegeven Tijdschrift en werd beslist over het al of niet plaatsen van aangeboden bijdragen. Thans is het 19^de deel van het Tijdschrift volledig, terwijl de 1^ste aflevering van het 20^ste deel eerstdaags zal verschijnen.

Vervolgens werd beraadslaagd over de uitvoering of over de voorbereiding van andere uitgaven vanwege de Maatschappij. Hieromtrent kunnen wij u het volgende berichten.

De druk der Nederlandsche vertaling van het werk van Wrangel ‘Sveriges litterära förbindelser med Holland’ vorderde geregeld, zoodat het boek weldra zal kunnen verschijnen. Het verheugt ons hieraan de mededeeling te kunnen verbinden dat Prof. Wrangel heeft willen voldoen aan ons verzoek om al wat hij sedert het verschijnen van zijn werk ter aanvulling had aangeteekend te onzer beschikking te stellen, zoodat het werk vermeerderd is met uitvoerige aanteekeningen achter elk hoofdstuk en nog vele andere aanvullingen, waardoor de waarde der Nederlandsche uitgave dus aanmerkelijk wordt verhoogd.

Van den Spiegel der Sonden is de prozatekst afge-

[p. 119]

drukt, terwijl het geheele werk binnen eenige maanden voltooid zal zijn. De nog ontbrekende slotaflevering der Spelen van Cornelis Everaert zal, naar wij hopen, vóór de volgende jaarvergadering kunnen verschijnen.

Wat verder het voorbereiden van nieuwe uitgaven betreft, onze werkzaamheid in dezen was niet vruchteloos.

Het mocht ons gelukken Dr. H.C. Rogge bereid te vinden de zeer belangrijke Briefwisseling van Maria van Reigersberch, die onvolledig en onnauwkeurig is uitgegeven, voor de Mij. der Nederl. Letterkunde te bewerken. Verschillende nieuwe brieven worden aan deze uitgave toegevoegd. Evenzoo stemde Dr. C.G.N. de Vooys er in toe dat de uitgave der door hem verzamelde middeleeuwsche Marialegenden geschiedt vanwege onze Maatschappij. Ongetwijfeld zullen deze beide uitgaven velen welkom zijn.

Voorts overwogen wij de mogelijkheid om herdrukken te geven van eene reeks der merkwaardigste volksboeken, een plan dat ook bij den uitgever der Maatschappij zooveel bijval vond, dat hij den druk op zich wil nemen zonder subsidie van de Maatschappij. Aan de voorbereiding dezer uitgave zijn echter vrij wat moeite en kosten verbonden, door het opsporen van de verschillende zeldzame drukken in binnen- en buitenland en het afschrijven van den oudsten druk, zoodat onze Commissie ter bestrijding dier kosten een krediet heeft aangevraagd. Wij besloten te beginnen met het uitgeven eener reeks van 6 of 8 volksboeken, in de hoop dat die later zal kunnen worden voortgezet. Reeds verklaarden de heeren Dr. E.T. Kuiper en P. Leendertz Jr. zich bereid aan deze uitgave mede te werken, terwijl ons voornemen is nog eenige andere personen buiten de Commissie tot medewerking uit te noodigen.

[p. 120]

Evenals in vorige jaren werden de vergaderingen der Commissie besloten met mededeelingen en vragen van wetenschappelijken aard. Dr. Boekenoogen sprak over Yankee en de vermeende afleiding van dien naam van een verkleinvorm van den mansnaam Jan. Dr. Muller handelde over de woorden (haring)jager en jurk, en deed mededeeling van een paar brieven van Maria van Reigersberch in zijn bezit. Dr. Kluyver deelde den oorsprong mede van de in de 16^de eeuw in Hamburg en Lubeck voorkomende benaming schoband voor ‘beulsknecht’ en van het Zigeunerwoord tschubiakkro (zouthandelaar), en opperde eene gissing ter verklaring van hocuspocus. Dr. Kern sprak over Skr. taru (boom) en het synonieme dāru en daarmede verwante woorden in de andere Indogermaansche talen, en gaf de etymologie van het gewestelijke woord kachtel (veulen). Dr. Verdam handelde over de al of niet versterkende kracht van het voorvoegsel on-, besprak eenige onjuist verklaarde plaatsen bij Mnl. schrijvers en toonde aan dat er uit de taal der rechtsbronnen veel belangrijks te leeren valt ook voor de kennis der dichterlijke taal in de middeleeuwen. Verder sprak hij over het in het Mnl. gevonden woord don (leem) en deelde mede dat de uitdrukking een bok schieten reeds in de 15^de eeuw voorkomt (in de beteekenis ‘een verlies lijden’; Belg. Mus. X, 88). Dr. Beets handelde over de beteekenis en het gebruik van den visschersterm onvisch (of omvisch), waarvan hij op grond van verkregen inlichtingen uit verschillende visschersplaatsen de beteekenis vaststelt als: ‘visch wier vangst bijzaak is, extravisch’. De meeste dezer mededeelingen zijn tot bijdragen voor het Tijdschrift verwerkt of zullen elders worden gedrukt.

[p. 121]

Aanhangsel.
Verslag van de vergadering op Dinsdag 11 Juni, des avonds te 8 uren.

De presentielijst werd geteekend door de volgende gewone leden der Maatschappij: A. Beets, J.A. Nijland, C.C. Uhlenbeck, J. Verdam, A. Kluyver, J.W. Muller, H. Kern, D.C. Hesseling, J.J. Salverda de Grave, A.E.H. Swaen, W. Draaijer, Th. Nolen, Louis D. Petit, S.A. Naber, P.D. Chantepie de la Saussaye, H.G. Hagen, F.G. Kramp, Johanna A. Wolters, Johanna W.A. Naber, G.J. Boekenoogen (Secretaris der Commissie), en door de buitenlandsche leden: Ruth Putnam en E. Wrangel.

De Voorzitter, Dr. A. Beets, heet de aanwezigen welkom en verleent daarna het woord aan Mej. Dr. J.A. Nijland, tot het houden harer voordracht over Bellamy als criticus.

Bellamy's volstrekte waarde en blijvende beteekenis voor de Nederlandsche woordkunst ligt in zijne gezonde critiek, niet in wat hij heeft gedicht. Zijne sterk subjectieve lyrische gedichten hebben slechts betrekkelijke kunstwaarde, wat Bellamy, blijkens een paar uitingen, zelf schijnt gevoeld te hebben. Indien hij, na zijne korte, snelle ontwikkeling in acht jaar tijds van bakkersknecht tot predikant, niet zoo spoedig was gestorven, dan zou hij misschien ook grooter dichter zijn geworden.

Spr. schildert, daartoe ook gebruik makende van onuitgegeven brieven in het bezit van het Zeeuwsch Genootschap, Bellamy's critische ontwikkeling. Zij toont aan dat zijne critiek is gezond, waar en degelijk, en dat deze groote beteekenis heeft voor de historische ontwik-

[p. 122]

keling van het Nederlandsch voelen en begrijpen van woordkunst als kunst, draagster van de volksidee. Op het einde der 18^de eeuw werkten Van Alphen en Bellamy beiden aan de verheffing van de in dien tijd weinig oorspronkelijke Nederlandsche woordkunst. Van Alphen theoretisch bespiegelend, onder Duitschen invloed, Bellamy oorspronkelijk Nederlandsch practisch. Zijne historische ontwikkeling blijkt uit zijne briefwisseling met tijdschrift- en genootschapsbesturen (zijne eerste kunstrechters, tegenover wie hij weldra zelfstandig oordeelt), zijne critische arbeid en kunstaanleg uit den door hem opgerichten Poëtischen Spectator, welke veel doet denken aan Busken Huet en de Nieuwe Gids-beweging van 1880.

Na eene vraag van den heer Naber, die door Spr. wordt beantwoord, verkrijgt de heer Dr. C.C. Uhlenbeck het woord voor zijne bijdrage over het Béowulf-epos als geschiedbron.

Spr. toont aan dat de historische gedeelten van het gedicht in hoofdzaak op Deensche en Zuid-Zweedsche overlevering berusten en tracht de vraag te beantwoorden hoe die traditie in Engeland is bekend geworden. Daarop gaat hij na wat wij uit den Béowulf omtrent de geschiedenis van Denemarken kunnen leeren, waarbij hij vooral nadruk legt op de omstandigheid dat de berichten van het Anglische epos ten deele door Saxo Grammaticus en de oude saga-litteratuur worden bevestigd. Ten slotte behandelt Spr. die gedeelten van den Béowulf welke betrekking hebben op de Zweedsche geschiedenis.

Van de gelegenheid tot gedachtenwisseling maakt de heer Chantepie de la Saussaye gebruik, die verschillende problemen welke nog onopgelost blijven ter sprake brengt. Daarna geeft de heer Wrangel eenige inlichtingen omtrent

[p. 123]

den huidigen stand der onderzoekingen te dezer zake in Scandinavië.

Vervolgens deelt de Voorzitter aan de vergadering mede dat een exemplaar van de zoo juist gereed gekomen Nederlandsche vertaling van het werk van den heer Wrangel Sveriges litterära förbindelser med Holland aanwezig is en brengt hulde aan den heer Wrangel, die ter vergadering tegenwoordig is. Hieraan voegt de heer Verdam een woord van dank toe aan de vertaalster van het boek Mevr. Beets-Damsté.

Niets meer aan de orde zijnde wordt de vergadering door den Voorzitter gesloten.