Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1891

[p. 50]

Bijlage II.

Verslag van den Secretaris.

M. H!

Naar de Wet brengt de Secretaris op de Jaarlijksche Vergadering verslag uit van den Staat der Maatschappij, van hare voornaamste Handelingen en Lotgevallen. Gij begrijpt reeds, welk gewichtig feit heden allereerst behoort vermeld te worden.

Z.M. Koning Willem III, jarenlang Beschermheer onzer Maatschappij, is overleden. Toen de tijding van het afsterven van Z.M. hier te Leiden aankwam, gevoelde het Bestuur zich terstond gedrongen een brief van rouwbeklag te zenden aan H.M. de Koningin-Regentes en aan H.M. de Koningin. Namens de Maatschappij ging dus naar het Loo een schrijven van dezen inhoud:

Aan Hare Majesteit de Koningin-Weduwe der Nederlanden.

Mevrouw!

De Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden is diep getroffen door het overlijden van haren door-

[p. 51]

luchtigen Beschermheer, Zijne Majesteit onzen geërbiedigden Koning.

Zij gevoelt ten volle welk een zware slag aan Nederland is toegebracht door den dood van den laatsten mannelijken telg uit dat Huis van Oranje waaraan het zijne onafhankelijkheid dankt, waarbij het in zijne bangste uren altijd steun heeft gezocht en gevonden, en onder welks bestuur het eeuwen gelukkig is geweest.

Maar zij is tevens doordrongen van dankbaarheid hiervoor, dat aan het Vaderland uit dat doorluchtig Huis eene jeugdige Koningin is overgebleven, door gansch het Volk hartelijk bemind, en dat de zorg voor de jonge Vorstin en voor de zaken van Staat in de naaste toekomst zal berusten in de handen van Uwe Majesteit, wier liefde en belangstelling Nederland gevoelt en met warme genegenheid en vereering beantwoordt.

Terwijl de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde zich veroorlooft Uwe Majesteit hare eerbiedige en oprechte hulde te brengen, spreekt zij den wensch uit, dat Uwer Majesteit de kracht moge worden geschonken om den droeven slag te verduren, en het vertrouwen, dat de liefde van geheel het Volk voor Uwe Majesteit en Haar dierbaar kind, onze Koningin, Uwe Majesteit bij de zware taak, die haar wacht, ten steun zal zijn.

Met den diepsten eerbied

van Uwe Majesteit de getrouwe onderdanen

het Bestuur van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde

(get.) S.J. FOCKEMA ANDREAE, Voorzitter.

(id.) W.P. WOLTERS, Secretaris.

Het is voor het Bestuur hoogst aangenaam te mogen mededeelen, dat het H.M. de Koningin-Regentes heeft behaagd, daarop aldus te laten antwoorden:

[p. 52]

‘Koninklijk Paleis 't Loo, 27 November 1890.
Ingevolge de bevelen van Hare Majesteit de Koningin-Regentes, heeft de Adjudant van dienst bij Hoogstdezelve de eer, aan de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden Harer Majesteits warme dankbetuiging over te brengen, ook namens Harer Majesteits Koninklijke dochter, Koningin Wilhelmina, voor de, door de Maatschappij aan de Koningin-Regentes aangeboden vaderlandslievende, waardeerende en deelnemende gevoelens, in het groote verlies door Hunne Majesteiten en het Nederlandsche volk geleden.
De Adjudant van dienst vereert zich, aan het Bestuur der Maatschappij de betuiging zijner hoogachting aan te bieden.’

De Adjudant van dienst voornoemd
(get.) J.A. ROËLL.

Het Bestuur mag zeker vertrouwen aan zijne verplichting tegenover de Maatschappij te hebben beantwoord, gelijk dan ook het verkregen antwoord tot bewijs kan verstrekken van de koninklijke goedkeuring.

Gij hebt reeds opgemerkt, M.H., dat de gewone jaarlijksche verwisseling op het voorzittersgestoelte heeft plaats gehad. De Heer Dr. C.P. Tiele droeg die waardigheid over aan den Heer Mr. S.J. Fockema Andreae, die in de maandelijksche Vergadering van October tot voorzitter werd benoemd.

In diezelfde bijeenkomst trad Dr. A. Kluyver als bestuurslid op, en hij was tevens de eerste in de rij der sprekers van dezen winter. In zijne voordracht over het woord Vreugde week hij af van verschillende ge-

[p. 53]

voelens, te dien aanzien uitgesproken, en ontwikkelde de redenen, die hem daartoe hadden geleid.

De Heer Mr. R. van Boneval Faure gaf in de Vergadering van November eenige ‘Opmerkingen en Vragen betreffende onze rechtstaal’ ten beste. Zij waren sedert langen tijd door hem bijéénverzameld, en behelsden niet veel minder dan eene aanklacht tegen allerlei taalbmisruik en taalbederf. De spreker stelde tevens voor eene gemengde commissie te benoemen van juristen en letterkundigen, opdat dezen met elkander zouden kunnen overleggen op welke wijze daarin verbetering kon worden gebracht. Dit voorstel vond algemeene instemming, hoewel men zich de bezwaren niet ontveinsde; het is dus niet onmogelijk, dat op eene volgende jaarlijksche Vergadering zal kunnen medegedeeld worden wat het Bestuur voor deze gewichtige zaak heeft kunnen doen.

In December mochten wij Dr. R. Fruin hooren over ‘Jhr. Aernout van Dorp, den raadsman van Prins Willem I’. Wat wij aangaande dien juist niet algemeen bekenden, maar door den Prins bijzonder gewaardeerden staatsman vernamen, strekte vooral om het zeer ongunstige oordeel, door eenige schrijvers in den laatsten tijd over hem geveld, te wijzigen. De onpartijdigheid van den geschiedvorscher legde onbewimpeld de gebreken van Jhr. van Dorp naast zijne verdiensten, waarbij het bleek, dat volgens een billijken maatstaf de laatste inderdaad de eerste verre overtroffen.

Vroeg in het jaar 1891 reeds, op den 2^den Januari, hield onze Voorzitter ons een avond bezîg over: ‘Alledaagsche spreekwijzen, aan de Rechtstaal en het Recht ontleend.’ Verrassend was het inderdaad te vernemen, dat niet weinig uitdrukkingen, die onder alle rangen en

[p. 54]

standen worden gebruikt, uit de Rechtstaal van vroeger en later dagen afkomstig zijn, of uit oude rechtsgebruiken zijn te verklaren.

Dr. J.W. Muller sprak in de vergadering van Februari over ‘de betrekking tusschen spreektaal en schrijftaal in het Nederlandsch’. Over het verschil tusschen die twee is reeds lang geklaagd; de spreker wenschte vooral op de oorzaken van dat verschil de aandacht te vestigen. Hij meende dat het bij ons grooter is dan bij onze naburen, de Franschen en de Duitschers. De oorzaak ligt zijns inziens in de geschiedenis van het ontstaan onzer schrijftaal in de 16^de eeuw uit de spreektaal niet van één gewest, maar van verscheidene, Holland, Braband, Vlaanderen.

Op de maandelijksche Vergadering van Maart voerde de Heer Dr. J.J. Hartman het woord over: ‘Classiek Realisme’. Voornamelijk aan Homerus en Lysias ontleende hij de voorbeelden om aan te toonen, dat de Ouden geene sentimentaliteit kenden, en dat ook hunne philanthropie zich slechts tot hunne naaste omgeving uitstrekte. Zij hielden van de natuur, indien de natuur hen welbehagelijk aandeed, en zij noemden den oorlog wel een onvermijdelijk kwaad, maar achtten het toch zeer begrijpelijk, dat ter wille van Helena de Trojaansche oorlog gevoerd werd. In geheel de classieke kunstwereld komt het realisme op den voorgrond.

Dr. W.N. du Rieu bracht in de Maandelijksche Vergadering van April den roem van ons Vaderland in den vreemde ter sprake. Het werk van een Fransch schrijver, getiteld: ‘Histoire du desséchement des lacs et marais en France’ par le C^te de Dienne, gaf hem daartoe aanleiding. De vermaarde Leeghwater en andere Hollanders worden daarin als ingenieurs en aannemers genoemd

[p. 55]

en geprezen. De voornaamste bedoeling van den spreker was op het werk van den Franschen schrijver de aandacht der Vergadering te vestigen.

Op die maandelijksche bijeenkomsten, die voor de belangstellende leden te Leiden waarlijk niet onvruchtbaar waren, werden soms ook nog andere zaken behandeld. Van een enkel geval, waarvan al de leden der Maatschappij kennis kregen, mag de Secretaris in zijn verslag niet zwijgen. Toen het Bestuur kennis had gekregen van het voornemen van Dr. J.A. Worp om een uitgave te bezorgen van Al de Gedichten van Constantijn Huygens, droeg het aan den Bibliothecaris op te zorgen, dat genoemd werk in onze Bibliotheek niet ontbreken zou. Die zaak kwam echter in de Maandelijksche Vergadering van 2 Januari weder ter sprake en de uitslag der beraadslaging, door eene aanbeveling van Dr. J.G.R. Acquoy voorbereid, is U allen bekend. Aan het Bestuur werd opgedragen door eene bijzondere kennisgeving al de leden der Maatschappij op die beraamde uitgave der Gedichten van Huygens opmerkzaam te maken. Aan medewerking van onze Maatschappij, nl. van de Maandelijksche Vergadering, heeft het dus deze litterarische onderneming niet ontbroken, al schijnt zij te zullen mislukken.

Voorts verwierf zich ons medelid, de Heer F. Smit Kleine een bijzonder recht op onze erkentelijkheid. Bij de Rückertfeesten te Schweinfurt, welke hij, de gelukkige vertaler van menig vers van den Duitschen dichter, ging bijwonen, vertegenwoordigde hij onze Maatschappij. Uit de ontvangen verslagen dier feestviering bleek het, hoe waardig hij de taak, welke hij op zich genomen had, heeft vervuld. Het Bestuur heeft dus ook niet nagelaten tot genoemden heer een woord van oprechte dankbaarheid te richten.

[p. 56]

Er blijft den Secretaris, bijna aan het einde van zijn verslag gekomen, nog een weemoedige plicht ter vervulling over. Telken jare moet ook de doodenlijst worden voorgelezen. In October ontviel ons reeds Dr. Th. J.H. Borret, te Bergen bij Alkmaar; hem volgden de Heeren Mr. H.C. Verniers van der Loeff te 's-Gravenhage, Dr. C. Ekama te Haarlem, B.W. Wttewaall van Wickenburg te Utrecht, H. de Veer te Amsterdam, Mr. L.A.J.W. Baron Sloet van de Beele te Arnhem, Mr. J.G. de Sain te Maastricht, Mr. J.L.G. Gregory te 's-Gravenhage, S. van Deventer ook aldaar, Mr. C.M.J. Willeumier te Amsterdam, C.W. van der Pot te Rotterdam, Dr. Mr. H. Hartogh Heys van Zouteveen te Assen.

Ook uit de naamlijst onzer buitenlandsche leden moesten verscheidene namen verdwijnen.

Het Bestuur beijvert zich om van de overleden binnenlandsche leden Levensschetsen te verkrijgen voor den volgenden bundel Levensberichten, waarvan reeds eenige vellen zijn gedrukt.

Wij betreuren die dooden, wij betreuren ook, dat er geweest zijn, die voor het aangeboden lidmaatschap meenden te moeten bedanken, of die, na eenigen tijd tot onzen kring behoord te hebben, zich daaraan hebben onttrokken.

Het Tijdschrift, Tweede Serie, verschijnt geregeld, en de toenemende waardeering, welke er ook in het Buitenland aan ten deel valt, is zeker voor de Redactie en de Schrijvers geen geringe voldoening.

Vergunt nu nog, M.H., uw Secretaris zijn dank uit te spreken voor de aandacht, aan zijn Verslag geschonken, en de beste wenschen voor den bloei onzer Maatschappij daarbij te voegen.

W.P. WOLTERS.