Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1866

[p. 88]

III. Onuitgegeven fragment der Middelnederlandsche vertaling van den Roman der vier heemskinderen¹. Medegedeeld door Dr. W. Bisschop.

In onze bibliotheek bevindt zich onder N^o. 43 [zie Cat. II, bl. 477] een afschrift van een achttal fragmenten van bovengenoemden Roman, waarvan de eerste vier ons voor vele jaren door Hoffmann von Fallersleben geschonken en door hem gecopieerd zijn; de laatste vier zijn van de hand van Bilderdijk.

Deze laatste, te zamen 1403 verzen bedragende, zijn door Bilderdijk in het eerste deel zijner Nieuwe Taal- en Dichtkundige Verscheidenheden uitgegeven. Later opnieuw, met de eerste drie, door Hoffmann zelf in het vijfde deel der Horae Belgicae. Het vierde fragment evenwel is door hem niet opgenomen; de reden hiervan is mij onbekend, daar hij er in zijne uitgave niets van meldt. Ik heb ge-

1 Uit het afschrift, berustende op de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde.

[p. 89]

meend hun, die zich met onze middelnederlandsche letterkunde bezig houden, geen ondienst te doen, door hier ter plaatse de 200 nog onuitgegeven verzen mede te deelen. Over den Roman der Vier Heemskinderen zelf zal het wel niet noodig zijn uit te weiden. Hij is aan allen, die in de Middelnederlandsche Letterkunde belang stellen, genoeg bekend. Daarenboven kan ieder, die er iets naders van wil weten, het tweede deel van Jonckbloet's Geschiedenis der Middelnederlandsche Dichtkunst of Alberdingk Thijm's Karolingische Verhalen raadplegen.

Ende bedroeve u ende sinte Amant.
Mettien heeft Ogier vernomen,
Dat hi te Roelant es comen.
Te scerne sprac hi ende seide:
Roelant, u groete beagelede
Dede Renout wel groten scamp
Alhier in desen selven camp,
Daer gine staect met groeten gere,
Metten scarpen vanden spere,
Dat hijs niet mochte verslumen,
Hine moeste van Beyarde tumen.
Dit sprac Ogier een degen fiin:
Here, spardeti^{Vs. 13} u ors Volentijn?
Doe sprac Roelant een grave fier:
Swich, verwaten warstu Ogier!
Du mocht mi so vele spreken,
Op di salic den lachter wreken,
Die mi Renout die wigant
Heeft ghedaen alte ant.

Vs. 13 spardeti. Dit woord is door Hoffman met rooden inkt geschreven. Waarschijnlijk had hij het dus in het HS. niet duidelijk kunnen lezen. Dezelfde opmerking geldt de andere woorden in dit fragment die cursief gedrukt zijn.

[p. 90]

20.

Doe sprac Ogier, die eelt lofsam:

 

Grave Roelant, nu sidi gram.

 

Mi wondert sere bi allen saken,

 

Hoe Renout Roelande dorste ghenaken.

 

Alse geve mi God pardoen!

25.

Adde Roelant gheweest in Vauceloen,

 

Het levede noch menich fransoys.

 

Doe balch hem Roelant opten dannoys.

 

Doe kerdem die heren sekerlike

 

Alle gadre in Vrankrike,

30.

Dat doet ons dit liet verstaen,

 

Ende Renout voer te Montalbaen

 

Weder tote sinen rike.

 

Doe ontfinckene houscheleke

 

Ver Clarissie ende haer vader

35.

Ende sine vriende al gader.

 

Hier latic van Renoude bliven

 

Ende willu van Roelande scriven,

 

Hoe hi gherede sine vaert

 

^{Vs. 39}

40.

Binnen dien voer Malagijs

 

Ende Ritsaert een riddre wijs

 

Te Bordelo in dat voreest

 

Daer hi der herte wiste meest,

 

Ende voeren spelen ende iaghen

45.

Want sijs . . . . . . . . . . . . .

 

Alse Roelant . . . . . . . . . . .

 

Van sinte iac . . . . . . . . . .

 

Do ghemotti . . . . . . . . . . .

 

Ritsaert sinen neve . . . . . . .^{Vs. 45-49.}

50.

Haymon van Dordoene kint,

Vs. 39 ontbreekt in HS.

Vs. 45-49. Het laatste gedeelte ontbreekt in het HS.

[p. 91]

 

Daer hi iagede met ghenint

 

Op een groet ors van spronge,

 

Ende adde te dien selven stonden

 

Een ever gheporret, aldaer hi lach.

55.

Als dat die grave Roelant sach,

 

Dat Ritsaert die riddre stout

 

Allene iagede in dat wout -

 

Malaghijs sach hi niet,

 

Ende Ritsaert dat coene diet

60.

Ne wiste niet, dattene Roelant sach -

 

Nu moghedi horen, wes hi plach!

 

Die coene entie starke Roelant

 

Noepte sijn ors te ant

 

Astelike met snelre vaert,

65.

Ende ghemoete saen Ritsaert,

 

Biden togle hine aneprant.

 

Doe sprac hem die grave Roelant:

 

Entrouwen! Ritsaert, ghi moet met mi

 

Ter Vrankrike vor den coninc vri.

70.

Doe antworde Ritsaert te ant:

 

Entrouwen! in sal niet, Roelant.

 

Wat so mi daer na ghesciet,

 

Vor Karle sone comic niet;

 

Want addi mi, so waric doet

75.

Biden here die mi gheboet!

 

Doe trac Ritsaert een eelt stout

 

Sine scerpe swert met ghewout;

 

Ende Roelant, dat wet wale,

 

Trac vander side Durendale.

80.

Dus sullen hem die wigande

 

Recht onderstaen alse viande,

[p. 92]

 

Ende vochten een lange pose.

 

Deen dede den andren groete nose.

 

Doe sprac Roelant herde saen:

85.

Wildi u noch geven gevaen,

 

So voeric u vastelike

 

Vor Karle den coninc van Vrankrike;^{Vs. 86, 87.}

 

Gine moget u verweren niet

 

Wat so u daerna ghesciet.

90.

Ne wildi u niet op geven,

 

So salic u hier nemen dleven.

 

Alse Ritsaert dat ghesach,

 

Dat Roelant hem niet sparen mach,

 

Sprac hi: soete neve Roelant,

95.

Gerne gevic mi op te ant

 

. . . . . . . mi in Vrankrike

 

. . . . . . . wort sekerlike

 

Doe sprac Roelant een riddre fier:

 

Op mijn ghelede nemic u hier.

100.

Aldus voer die grave Ritsaert

 

Met Roelant te Vrankrike waert.

 

Dese redene ende dese wort

 

Heeft Malaghys wel ghehort,

 

Ende liep so sere, tes hi vernam,

105.

Dat hi te Montalbaen quam

 

Ten Renouts vaeste casteel.

 

Daer vant hi siere man een deel.

 

Malaghijs sprac te Renoude saen

 

Hier nes nu geen langer staen,

110.

Want biden goeden sinte Bernaerde

 

Roelant heeft gevaen Ritsaerde

 

Ende voerdene wouch siere straten.

Vs. 86, 87. In het HS. staat: So weric vastelike Karle enz. De lezing in den text is volgens de gissing van Prof. de Vries.

[p. 93]

 

Renout sprac: hi salne hier laten.

 

Doe macti een groet ghescal

115.

Ende riep ten wapene overal.

 

Doe gingen hem die heelde stout

 

Alle wapinen met ghewout.

 

Ghewapent sijn si metter vaert

 

Bede Renout ende Adelaert.

120.

Men sadelde Beyarde saen

 

Ende Renout die heelt wel gedaen

 

Spranc alte ant int gereide.

 

Sonder enege langer beyde

 

Slouch hi met sporen den goeden wrene.

125.

Nu volget mi al gemene!

 

Na Roelant reet hi sere.

 

So lange reet die coene here

 

Dat hi versach Roelant den grave.

 

Een grote mile was hiere ave.

130.

Saen heeftene verreden Renout

 

Ende sprac: Roelant degen stout,

 

Edele grave, riddre fier,

 

Dese proye laeti hier.

 

Roelant antwerde mettien

135.

Renout, danne sal niet gescien.

 

Doe riep Renout metter vaert:

 

Ghi liechter omme, quaet bostaer t!

 

Ghi sult mi minen broeder geven,

 

Of gi sult hier laten dleven.

140.

Ja, sprac die grave Roelant,

 

Ne hebbic Durendale in miin ant,

 

Daer ic mede slouch Ferugute

 

Voer Nasers inden crite?

 

Mettien hief Renout sijn swert;

145.

Daer tusschen so spranc Adelaert:

[p. 94]

 

Renout, dat u God verde van scanden!

 

Laet staen u striden iegen Roelande,

 

Wi sijn alte na neven.

 

Hi sal ons wel Ritsaert geven.

150.

Roelant antwerde: wats ghesciet,

 

Adelaert, bi Gode inne sal niet!

 

Ritsaert die eelt wel ghedaen

 

Moet emmer voer den coninc gaen.

 

Ic hebt bi sinte Denise gesworen,

155.

Sprac die grave ute vercoren.

 

Wat so mi daerna ghesciet

 

Mine eet ne brekic niet,

 

Sprac Roelant die grave saen.

 

Karle salickene geven gevaen;

160.

Mer in latene niet ontliven

 

Inne salre eer doet omme bliven.

 

Doe sprac Ritsaert ende seide:

 

Laet mi varen op Roelants geleide.

 

Renout antwerde: wats gesciet,

165.

Ritsaert, gine vaerter niet.

 

Roelant antwerde gereet:

 

Hi sal, eest u lief of leet.

 

Doe sprac Renout, een eelt fier:

 

Gi sult liegen, vul poutenier.

170.

Dat swert trac hi uten scoe

 

Ende wilde Roelant met nide toe,

 

Ende Roelant, dat weet wale,

 

Trac vander side Durendale.

 

Ic wane, dat manlic andren daer

175.

Verslegen adde overwaer,

 

Ne waer Malagijs ende Adellaert,

 

Die coene was ende onvervaert.

 

Laet staen, seiti, Renout,

[p. 95]

 

Edel grave van Merwout!

180.

Ic wille wel, dat Ritsaert

 

Vare te Vrankrike waert

 

Met Roelant onsen neve,

 

Indien dat hine niet begeve

 

Ende hine dan neme op sijn gelede.

185.

Doe sprac Renout ende seide:

 

Laten wi Ritsaerde nu

 

Varen in Vrankrike, dat seggic u,

 

Alse geve mi God pardoen!

 

Die coninc salne angen doen.

190.

Doe antwerde Roelant:

 

Hine sal niet, bi sinte Amant!

 

Wat saken mi daer na ghesciet,

 

Kaerle sal Ritsaert angen niet.

 

Danne salet oec, sprac Malaghijs,

195.

Ic sal vor Roelant te Parijs.

 

Doe sprac Renout die wigant:

 

Nu voertene op u gelede, Roelant.

 

Stillekine sprac Renout die wise:

 

Ic bevele u God van paradise

200.

Ende Malaghijs minen oem,

 

Dat hi miins broeders neme goem.