Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1862

VIII.

Omtrent de Beantwoording van de in 1860 uitgeschrevene Prijsvraag van Dr. R.T. Bakhuizen van den Brink verkiest de Vergadering even zoo het door den Bestuurder Prins gemaakte uittreksel uit de vijf beoordeelingen te hooren met het Praeadvies van het Bestuur. Professor Prins leest daarop het volgende:

Op de tweede Letterkundige Prijsvraag, in 1860 uitgeschreven door de Maatschappij, waarbij gevraagd werd:

Eene historisch-philologische en, zoo het mogelijk is, genetische beschouwing van de komische typen onzer volksliteratuur,

is ingekomen één antwoord, geteekend met de spreuk van Montaigne:

Chaque nation a quelques noms, qui se prennent, je ne sçai comment, en mauvaise part.

[p. 84]

Tot beoordeelaars waren benoemd de Heeren J. van Lennep, Jonckbloet, Potgieter, Alberdingk Thym en van Vloten. Nadat echter de Heeren Potgieter en Alberdingk Thym den wensch hadden te kennen gegeven, om van de taak der beoordeeling verschoond te worden, zijn daartoe in hunne plaats door het Bestuur uitgenoodigd de Heeren van Iterson en Schotel, die haar met de overigen bereidvaardig volbragt hebben en daardoor aanspraak maken op onzen dank.

De uitslag van hun naauwgezet onderzoek luidt, volgens de door hen ingeleverde stukken, niet gunstig voor den arbeid des Schrijvers. Allen roemen zij de vlijt, door hem besteed aan het bijéénverzamelen der door hem bedoelde karaktertypen, de groote belezenheid in onze komische literatuur, waarvan die verzameling getuigt, en het nog grooter geduld, waarmede hij in eene breede reeks van citaten rekenschap geeft van het gevondene. Hij wordt geacht hierdoor tot de beantwoording der vraag eene belangrijke bijdrage geleverd te hebben, die, ofschoon de verzameling niet volledig is, verdienen zou, aangevuld, en hier en daar verbeterd, in de Werken der Maatschappij of elders uitgegeven te worden. Één der beoordeelaars vindt daarin zelfs vrijmoedigheid, om voor de bekrooning te stemmen. Maar de overigen verklaren zich bepaaldelijk daar tegen, omdat de vraag in haar belangrijkst gedeelte door dit stuk, hoe verdienstelijk het overigens ook zijn moge, niet beantwoord is. Zij bedoelen daarmede niet enkel dit, dat de Schrijver zich vooraf geen

[p. 85]

helder begrip gevormd heeft van de taak, die hij ondernam, dat het hem, ten gevolge daarvan, ontbroken heeft aan de gave van behoorlijke onderscheiding en schifting, en dat ook de historische en philologische verklaring van sommige typen gebleven is beneden de eischen, die men hem doen mogt, maar vooral ook dit, wat ook de eerstgenoemde niet ontkent, maar vergoelijkt - dat de aanwijzing achterwege gebleven is van de wijzigingen, die de bedoelde voorstellingen in den loop der tijden aangenomen hebben, en van het verband, waarin de wijzigingen staan met de ontwikkeling van ons volkskarakter en onze beschaving. Aan de aanwijzing hiervan zijn zeker groote bezwaren verbonden; maar zij is zelfs niet beproefd geworden en, desniettemin, tot beantwoording der uitgeschreven vraag volstrekt onmisbaar. Voorts berispt men vrij eenparig het gebrek aan methode, dat in deze verhandeling heerscht, en reeds terstond openbaar wordt uit een uitvoerig stuk van 32 bladzijden, waarmede zij geopend wordt. Dat stuk, op zich zelf misschien niet onbelangrijk, staat met het te behandelen onderwerp niet regtstreeks in verband en zou als bijlage kunnen worden toegevoegd aan al het overige, maar kan geenszins voor eene gepaste Inleiding doorgaan en stelt zelfs het geduld der lezers onaangenaam op de proef. Van de twee Hoofdstukken, waaruit overigens het geheel bestaat, behelst het eerste, 150 bladzijden groot, naar het opschrift ‘typen met voornamen van mannen,’ afgedeeld in 7 §§, die de namen ‘Jan,’

[p. 86]

‘Hans,’ ‘Hein,’ ‘Piet,’ ‘Klaas,’ ‘Thomas’ en ‘Gerrit’ aan het hoofd dragen, benevens een aanhangsel, terwijl het tweede, zonder nadere verdeeling, in 10 bladzijden over vrouwennamen handelt. Zoo ontbreekt een ordelijk plan en ontvangt men hier enkel een glossarium, zonder meer. Te meer bevreemdt dit gemis van een' geleidelijken gang, daar de nadere verklaring, aan de Prijsvraag toegevoegd, een' geregelde leiddraad schijnt aan de hand te geven en althans alle onzekerheid opheft omtrent hare eigenlijke bedoeling. De opsomming der typen, die hier gevonden wordt, lijdt bovendien aan dorheid en droogheid en aan eene omslagtigheid, die vermoeit, terwijl eindelijk de stijl, soms slordig en over 't algemeen karakterloos, alle natuurlijke losheid mist.

Het is voornamelijk op deze gronden, door den één' meer dan door den ander ontwikkeld en met voorbeelden gestaafd, dat de groote meerderheid der beoordeelaars aan dit ingezonden antwoord alle aanspraak op den uitgeloofden eereprijs ontzegt.

Het Bestuur, van deze beoordeelingen kennis genomen en de gronden, daarin aangevoerd, overwogen hebbende, praeadviseert Uwe vergadering, om, daarmede conform, de Verhandeling, behoudens hare verdiensten, als onvoldoende ter zijde te leggen en het naambriefje ongeopend te verbranden.

J.J. Prins,

namens het Bestuur.

[p. 87]

De Vergadering vereenigt zich éénstemmig met de voorgelezene conclusiën, waarna de Voorzitter de Heeren, voor zoo ver tegenwoordig, uit naam van de Maatschappij den welmeenenden dank betuigt voor de genomene moeite van het beoordeelen van die Prijs-verhandelingen en van het opstellen der uittreksels. De beide verzegelde naambriefjes worden ten slotte ongeopend verbrand.