Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1849

[p. 72]

Levensberigt van Gerrit Joan Meijer⁽¹⁾.

Gerrit Joan Meijer, geboren te Kleef, den 15 Augustus 1781, werd reeds in zijne vroegste jeugd door eenen bij zijne ouders⁽²⁾ inwonenden Leeraar, den Heer buchel, in de Hoogduitsche, Fransche en Engelsche talen, alsmede in de Geschieden Aardrijkskunde onderwezen, en door den Prediker in het Augustijner Klooster, Asmus, in de Wiskunde, terwijl hij in de privaatschool van den Oud-Rector Schneider Grieksch en Latijn leerde. Later bezocht hij het Gymnasium, destijds bestuurd door den Rector Maas en den Conrector Wachter. Maar te midden dezer voorbereidende oefeningen kwam er eene droevige omkeering in zijn lot door huisselijke wederwaardigheden. Het zeer aanzienlijk vermogen zijner moeder ging te loor; zijn vader zag zich eindelijk genoodzaakt, naar Batavia, zijne vroegere woonplaats, terug te keeren, en overleed er ook eenige jaren daarna. Zoo bleef dan zijne moeder met hare jongere kinderen⁽³⁾ nog een' tijd lang te Kleef wonen, flaauwelijk ondersteund door eenige nabestaanden en vrienden.

Meijer's verdere opvoeding werd nu toevertrouwd aan den Heer A.H. Romp, Genees- en Heelmeester te Kleef, in wiens huis hij zes jaren lang verkeerde, en die hem smaak voor de Geneeskunde inboezemde. Nog bleef hij op het Gymnasium, maar oefende zich tevens, onder de leiding van de Heeren Romp, Rademacher en Arntz, in de Natuur-, Kruid- en Ontleedkunde; ontving ook lessen in het praktische gedeelte, en had vervolgens ruime gelegenheid, zoo wel in het Fransche

(1) Grootendeels ontleend uit de eigenhandige levensschets des overledenen.

(2) Zijn vader Jan Jakob Meijer, geboren te Colombo op Ceylon, vestigde zich, na volbragte studiën in de Godgeleerdheid aan de Hoogeschool te Leiden, te Batavia, alwaar hij eenigen tijd de predikdienst vervulde, tot dat hij in het huwelijk trad met Vrouwe Christiana Bastiana Schreuder, (Weduwe van J.G.D. Hasselaer, haren neef, dochter van Jonkheer Jan Schreuder, Raad Ordinaris van Neêrlands Indië en Resident aan de Oostkust, en van Jonkvrouwe E.A. Hasselaer). Met haar behuwde hij een zeer aanzienlijk vermogen, bedankte voor de predikdienst op Batavia, keerde naar Holland, woonde eenigen tijd te Leiden, doch vestigde zich daarna te Kleef.

(3) De oudste zoon, L.W. Meijer, was zijnen vader naar Batavia gevolgd; klom van het eene ambt tot het andere op; werd later, onder den Gouverneur-Generaal Daendels, tot Secretaris bij dezen benoemd; en overleed aldaar in 1833.

[p. 73]

hospitaal, als in de praktijk van die kundige mannen, om eenige ondervinding te verzamelen. Dan bij gebrek aan ondersteuning, moest hij de hoop laten varen, om te eeniger tijd zijne studiën in de Geneeskunde aan eene Hoogeschool voort te zetten, en vond zich verpligt eene andere loopbaan te kiezen. In die keuze werd hij daarenboven door nog andere wederwaardigheden zoodanig overhaast, dat hij zich in eens genoodzaakt zag, voor zich zelven te moeten zorgen; en het gereedste middel, dat zich destijds daartoe aanbood, was eene plaats als afzonderlijk huisonderwijzer. - Zulk eene plaats aanvaardde hij reeds in het jaar 1801, zelf slechts 20 jaren oud zijnde, bij den Heer Mr. C. van der Voordt Pieck, te Nymegen, een' man van edele denkwijze, die hem met veel kieschheid en onderscheiding behandelde en in de gelegenheid stelde om ook voor zijne eigene verdere ontwikkeling zorg te dragen⁽⁴⁾. - In December van het jaar 1804 verruilde hij deze zijne betrekking met eene soortgelijke bij den Heer M.C. van der Oudermeulen⁽⁵⁾, te Amsterdam; in welke stad hij alles vond, wat hem nog ontbrak, om den grond tot zijne toekomstige bestemming te leggen. De vele uren, die hem van de vervulling zijner beroepsbezigheden overbleven, besteedde hij nu aan de beoefening van oude en nieuwere letterkunde. Hij geraakte in kennis met twee beroemde en hoogstverdienstelijke Vaderlandsche Geleerden, de Heeren Hieron. de Bosch en H.C. Cras, in wier vriendelijken omgang en onder wier raad en leiding hij nu datgene konde inhalen, wat hem aan eigenlijke Academie-geleerdheid ontbrak. Als beminnaar der Wijsbegeerte van Kant, kwam hij vervolgens in aanraking met drie andere beroemde Geleerden, door welke hij, ook op andere paden van wetenschap, de noodige leiding ontving, te weten met den Oud-Hoogleeraar P. van Hemert, met Dr. J.R. Deiman en Mr. J. Kinker. Deze Heeren moedigden hem toen aan, om in een letterkundig Genootschap ook eens eene spreekbeurt te vervullen. Hij volgde dezen raad, en las in de Maatschappij Felix Meritis eene Verhandeling over

(4) ‘De geleerdheid,’ zegt Meijer in zijn handschrift: ‘de grondige wereld- en menschenkennis van den Heer Pieck waren mij zeer bevorderlijk; in zijne aanzienlijke boekerij vond ik een ruim voedsel voor mijnen geest; terwijl ik, door kennis en omgang met den Rector Schonck, met den Conrector Enklaar, en met den schranderen Wis- en Aardrijkskundigen von Mühlen, mijne kundigheden kon uitbreiden.’

(5) ‘De weldaden,’ (zoo schreef Meijer in 1834), ‘waarmede ik door de achtingwaardige en edele familie van der Oudermeulen van den beginne af, en ook nog tot heden toe door mijne toenmalige kweekelingen overladen ben, kan, mag en zal ik nooit vergeten. In bijzonderheden daarover te treden is hier de plaats niet, en hunne bekende kieschheid zoude mij zulks ook niet veroorloven.’

[p. 74]

William Shakespeare⁽⁶⁾. - Van nu af werd hem allengskens de toegang geopend tot de meeste geleerde en letterkundige Genootschappen en Maatschappijën der hoofdstad, en geraakte hij daardoor in kennis met vele Geleerden en Letterkundigen, inzonderheid met J.F. Helmers en H.H. Klijn, aan welke beide mannen hij weldra door die innige vriendschap verbonden werd, die nooit door iets verbroken, zelfs nimmer verflaauwd is, en waarvan de herinnering hem in zijne laatste levensjaren nog de aangenaamste gewaarwording opleverde. Door den omgang met deze en andere dichters, en onder leiding van Kinker, en later van Bilderdijk, bepaalden zich zijne letteroefeningen langs hoe meer tot het vak van Vaderlandsche Taalkunde en Geschiedenis. Als voorbereiding daartoe, en tevens om, naar vermogen, de meesterstukken der uitheemsche Letterkunde aan zijne landgenooten nader bekend te doen worden, droeg hij, op verzoek van vrienden, achtervolgens Verhandelingen voor over dezen of genen uitheemschen Letterkundige van den eersten rang, en hield, onder vele andere, eene Redevoering over de vorderingen der Aardrijkskunde, welke Helmers, ten blijke zijner goedkeuring, met een slotvers versierde. Geen wonder derhalve, dat hij, ten gepasten tijde, mede eene Lofrede op dezen veel geliefden dichter en vriend te boek stelde. Bovendien verscheen, gedurende dit tijdvak van zijn verblijf te Amsterdam, zijne destijds met lof vermelde vertaling der Romeinsche nachten, en later nog eene redevoering over den invloed der zeevaart op de Nederlandsche taal⁽⁷⁾.

Bij de oprigting der Hoogescholen en Athenaea in België werd aan Meijer, op aanbeveling van de Heeren Cras, Bilderdijk en Kinker en door bemiddeling van den Heer A.R. Falck, de leerstoel van Nederduitsche taal- en letterkunde aan het Athenaeum te Brussel opgedragen; werwaarts hij met zijne bejaarde moeder en echtgenoote⁽⁸⁾ ten jare 1818 vertrok, om er dadelijk den eersten Mei zijnen post te aanvaarden. Het bleek hem weldra, dat dit Athenaeum niets

(6) Ten jare 1808; welke Verhandeling van Hemert in het X Stuk zijner Lektuur voor het ontbijt en de theetafel heeft opgenomen.

(7) De lettervruchten van Meijer, omtrent dezen tijd geleverd, zijn, of op naam, of zonder naam, meestal uitgegeven in onderscheidene maanden tijdschriften. De met zijnen naam verschenen stukken zijn de volgende: Redevoering over Friedrich von Schiller, (1809); Verhandeling over den Portugeschen dichter Luis de Camoëns en deszelfs heldendicht: Os Lusiadas, (1810); Redevoering over de vorderingen der Aardrijkskunde; met een slotvers van J.F. Helmers, (1812); (welk slotvers te vinden is in het tweede deel van Helmers nagelaten Gedichten, bl. 105.); - Over Francesco Petrarca, als Italiaansch dichter, (1813); Lofrede op Jan Frederik Helmers, (1814); - Romeinsche nachten, bij het graf der Scipio's. Uit het Italiaansch vertaald, met aanteekeningen, 2 deelen, 8^o., te Amsterdam, bij H. Gartman, (1815); - Over den Spaanschen Geschiedschrijver D. Juan Bautista Muñoz, (1816); - Verhandeling over Miguel de Cervantes Saavedra, (1817); - Redevoering over den invloed der zeevaart op de Nederlandsche taal, (1818).

(8) Kort te voren had hij zich in den echt begeven met Catharina Smit, van Amsterdam; uit welken echt hem drie dochters geboren werden, welke thans met hare moeder den overledenen diep betreuren.

[p. 75]

anders was dan eene zeer middelmatige Latijnsche school, en dat het zijne taak werd om, door middel van de Fransche taal, aan de meestal verfranschte Belgen de allereerste beginselen onzer moedertaal te onderwijzen. Hoe smartelijk hem ook deze bevinding in het eerst trof, hij begreep echter, dat het nu zijn pligt was, om mede te werken, ten einde die eerste verbroedering aangenaam te maken, en hij teeg aan het werk met ijver en lust, om het onderwijs ia onze moedertaal door geheel België op een' gelijken en goeden voet te brengen. Met dat oogmerk schreef hij onderscheiden stukken over de Nederlandsche taal, die weldra op de meeste scholen gebruikt werden, wel vier- en vijfmalen herdrukt zijn, en gewis ook veel nut zullen gesticht hebben⁽⁹⁾. Zoo bragt hij te Brussel in dien post vier genoegelijke jaren door, tot dat hij, ten gevolge van het gevraagd en bekomen ontslag van den Hoogleeraar A. ten Broecke Hoekstra, in 1822 benoemd werd tot gewoon Hoogleeraar aan de Hoogeschool te Leuven voor het vak van Nederduitsche Letterkunde en Welsprekendheid en Vaderlandsche Geschiedenis; welken post hij aanvaardde met het houden eener Nederduitsche Redevoering⁽¹⁰⁾. - Eenigen tijd te voren had hem ook de Senaat der Hoogeschool te Luik het diploma als Phil. Theor. Mag. et Litt. Human. Doctor, honoris causâ, toegezonden.

In dezen eervollen stand was hij, acht jaren lang, naar pligt en vermogen werkzaam, en genoot er zoowel de achting en vriendschap zijner ambtgenooten, als ook de liefde en genegenheid zijner leerlingen. - Om ook nog, buiten zijnen werkkring, verder nuttig te zijn, had hij te Leuven in 1824 een Departement der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen opgerigt, hetwelk hij, tot aan de omwenteling in 1830, altijd als Voorzitter heeft bestuurd, en dat, in het laatste jaar, 132 leden telde, waaronder, Meijer medegerekend, slechts vier Protestanten waren. - In hetzelfde jaar had hij tevens eene Spaar- en Hulpbank tot stand gebragt, welke spoedig aan uitgebreidheid won, reeds heilzame gevolgen vertoonde en nog

(9) Hij gaf destijds de volgende stukken in het licht:
In 1819: Eerste Nederduitsch leesboek, ten gebruike van het openbaar onderwijs in de Zuidelijke Provinciën. Brussel, bij A. Stapleaux. (Voor de vijfde maal herdrukt in 1828).
Redevoering over de verpligting der Noord-Nederlanders, die in België gevestigd zijn, om, door duidelijkheid en zuiverheid van taal, een goed voorbeeld te geven.
Les verbes irréguliers hollandais, tant simples que composés; avec une explication française. Brux. chez Ad. Stapleaux. (Voor de derde maal herdrukt in Junij 1830).
In 1820: Grammaire hollandaise; à l'usage de l'instruction publique. Brux. chez Ad. Stapleaux. (Voor de vijfde maal op de pers, toen het oproer (1830) uitbrak).
In 1821: Tweede Nederduitsch leesboek, ten gebruike van het openbaar onderwijs in de Zuidelijke Provinciën. Brussel, bij Ad. Stapleaux. (Voor de vierde maal herdrukt in 1829).

(10) Redevoering over de beoefening der Nederlandsche taal, het beste middel ter bevordering van ware Vaderlandsliefde, (1822), te vinden in de Annalen der Hoogeschool van Leuven.

[p. 76]

betere vruchten beloofde, toen ook zij door het oproer werd vernietigd.

In 1825, bij de oprigting van het Collegium Philosophicum, werd hij ook in dat Gesticht belast met de voordragt der Nederduitsche Letterkunde en Vaderlandsche Geschiedenis, tot dat in het begin van 1828 de Heer L.G. Visscher, als buitengewoon Hoogleeraar, ter zijner hulpe, voor die taak benoemd werd.

Toen, kort na de Fransche omwenteling in Julij 1830, den 24 Augustus Brussel aan het muiten sloeg, en den volgenden dag te Leuven het oproer uitbarstte, had ook Meijer, met vele andere Noord-Nederlanders, daarvan het ergste te duchten. Door eenen zamenloop van verontrustende gebeurtenissen duurde het nog tot den 8 Maart 1831, alvorens hij met de zijnen Leuven verlaten konde; kwam den 12 dier maand behouden te Amsterdam aan, doch ontving eerst den 4 Mei zijne achtergelaten goederen.

Intusschen waren bij Koninklijk Besluit de uit België gevlugte Hoogleeraren bij de Noord-Nederlandsche Hoogescholen, en dientengevolge Meijer bij die van Groningen toegevoegd; in welke stad hij zich in het begin van Junij vestigde, en waar hem het voordragen der Vaderlandsche Geschiedenis werd afgestaan. - Hier was het, dat hij zich, wat de Oud-Nederlandsche Letterkunde betreft, inzonderheid door de uitgave van het ‘Leven van Jezus,’ een geschrift uit de dertiende eeuw, zeer verdienstelijk maakte, en ook door het uitgeven van andere stukken vele blijken gaf van zijne zucht voor de beoefening der taalkennis⁽¹¹⁾. Deze zijne zucht werd dan ook op den regten prijs gesteld door onderscheidene Genootschappen en Maatschappijën van letterkundigen aard, die hem achtervolgens met het lidmaatschap vereerden⁽¹²⁾.

Onze Meijer bleef tot weinige dagen vóór zijn verscheiden in zijne betrekking werkzaam. In 67-jarigen ouderdom werd hij, na eene ziekte van slechts acht dagen, den 22 November 1848, door den dood ontrukt aan zijne dierste betrekkingen,

(11) Tijdens zijn verblijf te Groningen kwamen de volgende werken in het licht:
Het Leven van Jezus. Een Nederlandsch handschrift uit de 13^de eeuw. Met taalkundige aanteekeningen, voor het eerst uitgegeven. Groningen, bij J. Oomkens, (1835).
Nalezing op Het Leven van Jezus; Verslag van den Roman van Walewein; en Fragmenten. Gron. bij denzelfd. (1838).
Oude Nederlandsche Spreuken en Spreekwoorden; met taalkundige aanteekeningen uitgegeven. Gron. bij denzelfd. (1836).
Novellen van L.L. Blicher. Uit het Deensch vertaald. Gron. bij denzelfd. (1839).
Duveke, treurspel van Samsoë. Uit het Deensch vertaald. Gron. bij W. van Boekeren, (1840).
Verslag van twee oude handschriften. (In het zesde deel van de Werken der tweede klasse van het K.N. Instituut, in 1839 uitgegeven).
Collatie van twee Fragmenten van twee verlorene handschriften van J. van Maerlant, enz. (1837). - (In de nieuwe Werken van de Maatschappij der Nederl. Letterk. te Leiden, 5^de deel).
De zeven Boetpsalmen, en andere stukken, berijmd in de eerste helft der 14^de eeuw. Met aanteekeningen uitgegeven, (1837). - (In de nieuwe Werken van de Maatschappij der Nederl. Letterk. te Leiden, 5^de deel).

(12) In 1820 werd Meijer tot lid benoemd van de Koninklijke Maatschappij van Rhetorica, te Gend; - 1822, tot lid der Maatschappij van Nederl. taal- en letterkunde, te Gend; - in hetzelfde jaar tot lid der Maatschappij van Nederl. Letterkunde te Leiden; - 1824, tot lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap; - 1828, tot Corresponderend lid der 2^de klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut; - en 1833, tot lid van het Genootschap Pro excolendo Jure Patrio, te Groningen. - Daarenboven ontving hij ook diploma's als honorair lid der Maatschappij Felix Meritis, en van het Koninklijk Genootschap Concordia te Brussel.

[p. 77]

aan de Hoogeschool en aan het Vaderland. - Hij was een braaf man, een liefhebbend huisselijk-gezellig echtgenoot en vader, een voor de belangen van het onderwijs ijverend leeraar, een heusch en vriendschappelijk ambtgenoot, een opregt voorstander van regt en billijkheid.

Groningen,

16 Augustus 1849.

F.C. de Greuve.