|
| |
M. Nettlau
Nie wieder Diktatur
Over de mogelijkheid, de dictatuur binnen het raam der richtingen en organisaties, die streven naar het socialisme, uit te schakelen.
Nie Wieder Diktatur
Die heutigen grossen Diktaturen, leistungsunfähig, ihre Länder ruinierend, aber durch beispiellose Gewaltanwendung, Raubbau im Innern und Importe und Auleihen von aussen sich aufrechterhaltend und sogar kontagiös weiterverbreitend, werden durch keine Partei und Organisation ausreichend bekämpft, weil ja im Grunde jede das Autoritätsprinzip anerkennende Partei ihre eigene Diktatur sich als Ziel setzt.
Wie kann also die Diktatur bekämpft werden? Nur wie sie es im menschlichen Geistesleben und auf vielen anderen Gebieten wurde, indem eigene Leistungen ihr Recht auf eigene Existenz durchzusetzeu verstehen. Wie kann dies gefärdert und verwirklicht werden? Vielleicht durch den ehrlichen Zusammenschluss aller Feinde der Diktatur und Freunde der freien menschlichen Entwicklung. Die näheren Umstände, Hindernisse und Möglichkeiten werden in diesen Artikeln besprochen.
?
Plus de Dictature
Qui combattra l'extension des dictatures, puisque tous les partis organisés, les socialistes aussi, reconnaissant la domination des majorités sur les minorités, sont enx-mêmes des dictateurs?
En ne reconnaissant pas ce principe funeste, le progrès en science et en art, en vie morale et mille autres domaines a pourtant brisé les dictatures du passé et créé la vie moderne, appuyé surtout par les bienfaits de la technique, basés sur la science indépendente de toute domination. Par des raisons discutées ici le progrès fut beaucoup plus lent sur le terrain politique et social. Il devra s'élever là aussi sur la hauteur atteinte dans ses autres manifestations ou l'avenir ne sera que la guerre continuelle entre les dictatures.
Comment les élements anti-dictatoriaux pourront être inspirés à coopérer pour un grand: Plus de dictature!, sera l'objet d'un article prochain.
?
No more Dictatorship
Dictatorship as in Russia and in Italy, inefficient, incoherent, materially kept up by the workers of foreign countries (imports, loans) is an infectious evil, spreading, as no party and organisation, also the socialist ones, will and can seriously combat it, all recognizing majority rule and being thus themselves dictators at the heart.
Only by refusing to recognise such rule progress has been made, as all the history of human progress in science and art shows. From reasons discussed here such progress was much slower on the political and social field, but these domains must also come in line or the future will be a continious wrangle between dictatorships and their victims, tyranny and oppression.
How the anti-dictatorial elements might be roused to co-operate in the sense of: no more dictatorship! another article will try to explain.
Het is sedert langen tijd ook den meest welwillenden sociologischen toeschouwer duidelijk, dat het meest gebruikelijke voorwendsel der dictatuur, dat een dergelijke toestand slechts zou dienen om een zeer beperkt program door te voeren, en dat zij beperkt zou blijven in tijd en plaats, om later plaats te maken voor een vrije ontwikkeling, enz. drogredenen zijn, bewuste misleiding of zelfmisleiding.
De ervaring toont ons veeleer, dat iedere dictatuur uit hoofde van haar wezen tot steeds grootere gezagsvolkomenheid wordt gedreven, dat ze tot Selbstzweck wordt, nooit kan inzien, dat haar einde is aangebroken, reeds omdat ze, niet bij machte iets tot stand te brengen, nooit een doel bereikt, en omdat ze, als een besmettelijke ziekte, de kiemen der dictatuur rondom zich verspreidt, omdat ze, om al deze redenen, zich zoekt te verscherpen, te vereeuwigen en algemeener te worden, tot welk streven ze door haar wezen zelf wordt gedreven.
Dit blijkt als we de zuivere vormen van dictatuur in Sowjet-Rusland en in Italië beschouwen. In plaats van de klaarblijkelijk doelbewuste doorvoering van een àl het vroegere in de schaduw stellend, weloverwogen, plan zien we in deze beide landen sedert lange jaren een aanhoudende programwisseling, die steeds weer gewelddadig wordt doorgevoerd. Ieder fiasco tracht men door een ander middel te verbloemen tot ook hier weer de mislukking aan het licht komt, dit alles ten koste van een geweldigen roofbouw aan de geaccumuleerde waarden uit het verleden, aan natuurschatten en producten van menschelijke arbeidskracht, op de gemartelde levende bevolking en op de arbeidsproducten van de andere landen ter wereld, die door directen invoer en door geldbeleggingen voortdurend in de dictatuurgebieden binnenstroomen, die zonder deze kunstmatige voorziening reeds lang aan
| |
| |
den volledigen economischen ondergang zouden zijn prijsgegeven.
Trots deze onmacht verwerpen dergelijke dictaturen, die in zoo sterke mate door werkkracht en soberheid der producenten van andere landen boven water worden gehouden, de geestelijke medewerking van hun eigen land en die der geheele menschheid, daar ze met een steeds onbeschaamder tentoongestelde openhartigheid iedere discussie en critiek onderdrukken in hun eigen land, of zeggen te verachten, wanneer deze buiten hun machtssfeer opkomt. Wij kennen de geschiedenis van de vervolging van elke oppositie in Rusland, eerst van alle radicale stroomingen, later onder de verschillende richtingen onder de socialisten, en in de laatste jaren eveneens onder de verschillende stroomingen in de aan de macht zijnde partij zelve, en we kennen tevens de uitroeiing van ieder levensteeken van een onafhankelijke richting door middel van elke denkbare marteling, als physieke gewelddadigheden, slaan, wonden, moord en brand, op grond van het ministeriëel besluit van den 5den November 1926 in Italië, gedurende de kleine twee jaren, dat die besluiten in werking zijn getreden, en we kennen eveneens de enorme eigendunk en de uitingen van spot van het fascisme in al zijn schakeeringen tegenover iedere stem van menschelijkheid, die het niet door zijn machtsmiddelen heeft kunnen doen verstommen, en die het nooit zal kunnen smoren.
Terwijl nu individueel ieder denkend mensch verontwaardigd is over de herleving van regeeringssystemen van Tamerlaus en Caligusas in deze ongelukkige landen, merkt hij daarenboven nog, dat deze dictaturen eenvoudig overal een gewelddadiger en bruter worden van den politieken strijd hebben teweeg gebracht, waarvan het einde nog niet te zien is. Dit geldt zoowel voor de regeeringen en de bestuurders als voor de georganiseerde arbeiders en voor de mentaliteit van de massaas in het algemeen, met enkele geringe uitzonderingen, die door hun vroegere intensieve doordrenking met vrijheidlievende humane idealen nog voor deze verwording bewaard zijn gebleven, en die veel betere elementen om hen heen, waaronder ook vele jongeren, voor de algemeene vergiftiging wisten te bewaren. Voor de rest wordt het principe (on- | |
| |
vermijdelijk zoolang er onafhankelijke, dus elkaar bestrijdende staten zijn) tot wedijver (concurrentie) tot vergelding (retaliatie) en tot schadeloosstelling (compensatie) van alle kwaad meer algemeen - een verbeterd kanon en vervolmaakt bommenwerpend vliegtuig, een nog doodelijker gifgas snellen van land tot land, waar men ze slechts weet na te bootsen en te overtreffen, zoodat ze zich, snel als de parijsche mode, steeds meer verbreiden. Waarbij zich dan de tarievenstrijd, het verbod van immigratie, en verdere verboden van allerlei aard, nationale haat en gevoeligheden, en een intensiever worden van alle autoriteit aansluiten. Niet een waagt het, zich daaraan te onttrekken, waardoor hij zijn zwakte zou toonen, en door de andere wolven als hun eerste prooi zou worden verscheurd. Nergens bespeuren we een symptoom van het goede, van het menschelijke, hoewel ook nu de oprechte menschen niet ontbreken. Hun voorbeeld vindt geen weerklank.
Groote socialistische partijen en vakvereenigings-organisaties nemen het initiatief tot het goede niet, en kunnen dit ook, uit hoofde van hun wezen, minder dan ooit te voren. Want of ze het openlijk proclameeren, zooals de communisten, of dat ze, als de sociaal-democraten, als meerderheid, alleen of in samenwerking met burgerlijke groepen de heerschende macht worden in staat en gemeente, hun doel is overal hetzelfde: de dictatuur. Iedere democratie aanvaardt de dictatuur van de meerderheid en verdedigt zoo bij tijden slechts een recht van vrije meeningsuiting voor de minderheid, dat de meerderheid tot niets verplicht, of wel ze tracht door een evenredige vertegenwoordiging twee absoluut tegenstrijdige en onverzoenlijke tegenstellingen, de wil van de meerderheid en de verlangens en belangen van de minderheid op een armzalige wijze te verzoenen - een onmogelijke taak.
De partijen zijn dus dictators of wel ze willen het worden, en het bolsjewisme is hun in wezen evenmin vreemd als het fascisme. Deze verdedigen slechts een meer onvoorwaardelijk grijpen naar de macht, een meer rücksichtlos gebruik dier macht dan de democratische en zelfs dan de vroegere absolutistische regeeringen.
De tegenwoordige oostenrijksche sociaal-democratische partij b.v., de organisatie, wier leiders zich het onbeschaamdst van allen ten koste van de laatste krachten van het toch al geruineerde, ongelukkige land trachten uit te leven, is daar, waar ze in de minderheid is, in het oostenrijksche parlement, de meest ‘democratische’ van alle partijen, en ze is tevens daar, waar ze in de meerderheid is, in Weenen, (zoowel in de stad als in den staat) en in iedere andere gemeente en organisatie, de partij der meest absolute dictatuur.
Iedere andere socialistische partij, en iedere partij in het algemeen, zou hetzelfde doen. Daarom ontbreekt aan alle partijen en organisaties de innerlijke wil, de moreele kracht, op te treden tegen den eeredienst van het absolute gezag, zooals we dat zien in het tegenwoordige Italië en Rusland, en Lenin en Mussolini zijn het stille ideaal, de stille liefde van iederen partijganger, zooals Rothschild, of Cecil Rhodes, of Morgan het ideaal waren en zijn van iederen, ook den kleinsten kapitalist.
Hoe kan hierin verandering komen? Ze moet wel voortvloeien uit het initiatief van alle krachten, die in de goede richting werken, hoe verschillend, zwak en verbrokkeld deze ook mogen zijn. Ze zou echter ook geweldig kunnen worden versterkt, door het inzicht, dat, daar een dictatuur zoo ondeugdelijk en schadelijk is, en waar de dictatuur van verschillende richtingen op hetzelfde oogenblik slechts kan leiden tot een vreeselijke wederzijdsche uitmoording, de juiste houding is, geen enkele dictatuur meer te billijken en mogelijk te maken.
Dit standpunt zal ik hier trachten uiteen te zetten, doch eerst zal ik trachten den strijd tegen de dictatuur tot op heden na te gaan, en ervaringen en veroveringen aan te toonen die ons meest waardevolle bezit zijn, en waaraan de strijd tegen de dictatuur in het algemeen zal moeten aansluiten, om levenskrachtig te zijn.
Hiertoe behoort de geheele geschiedenis van het anarchisme, vanaf de weinige eenzame voorloopers, tot de talrijke groepen, zooals die vanaf de 60er jaren tot op heden in een onafgebroken continuïteit voor ons ligt, en zooals ze vol hoop de verdere ontwikkeling tegemoet gaat.
De vertegenwoordigers van deze richting onderscheiden zich daardoor van de bewonderaars en verdedigers van de vrijheid in het
| |
| |
algemeen, dat ze niet alleen niet overheerscht willen worden, maar evenmin zelve wenschen te heerschen, omdat heerschappij of overmacht, ook in de schijnbaar onbaatzuchtigste gedaante, alle gevaren van de dictatuur in zich omvat, en vroeger of later ontaardt. Daarom zijn voor hen tyrannie en oligarchie en democratie evenzeer dictatuur, en zij stellen zich een samenleving voor zonder gewelddadig opgedrongen bevelen van een dergelijke dictatuur, een toestand, dien men gewoonlijk anarchie heeft genoemd, en die ook a-kratie, uti-kratie, uk-archie, ater-kratie, gezagsloosheid, souvereiniteit van het individu enz. wordt genoemd, en die ook als vrijheidlievend, als anti-autoritair socialisme bekend is.
Maar met een zoo consequente samenvatting van de verwerping van het autoriteitsbeginsel is het gebied van de uitwerking van deze idee in de verste verte niet uitgeput. Waarheen we zien, vinden we de praktische ontkenning van het autoriteitsbegrip, de menschheid heeft zich werkelijk niet geestelijk en materiëel ontwikkeld door middel van wetten en verboden, door galg en rad en folteringen en brandstapels, maar veeleer ondanks deze machtsmiddelen. Sedert de 17de eeuw hebben bij voorbeeld de engelsche quakers zoo hardnekkig en ten koste van zooveel offers tegenstand geboden aan bepaalde staatswetten, dat de staat het moest opgeven, de doorvoering dier wetten af te dwingen, en zelfs gedurende den wereldoorlog was deze tegenstand de grondslag der dienstweigering door vele conscious objectors, welke voor de quakers op grond van deze oude traditie, zonder uitzondering werd gehandhaafd, terwijl niet weinige anderen eerst, evenals de quakers in vroeger eeuwen, hiervoor groote offers moesten brengen.
Want de onderwerping juist van de schijnbaar radicaalste richtingen, van democraten en autoritaire socialisten, aan het beginsel der meerderheid maakt dergelijke protesten zeldzaam en buitengewoon moeilijk. Maar het zich-niet-onderwerpen wint veld.
Er zijn ook gebieden, waarop vroegere tijden verdraagzamer waren dan de tegenwoordige, anders hadden de verschillende talen en dialecten in Europa zich zeker niet kunnen handhaven. Eerst de nationalistische dictaturen verdiepten den afgrond tusschen de heerschende officiëele taal en de onderdrukte taal, of de taal der minderheid.
Het uiteengevallen oude Oostenrijk kende geen officiëele taal, en omvatte een bevolking, die acht verschillende talen sprak, het tegenwoordige Tschecho-slowakije kent een officiëele taal, benevens een als schrijftaal niet zeer gezien oud dialect van die taal (het slowaksch) naast vier talen, die tegenover de officiëele taal als minderwaardig gelden (duitsch, magyaarsch, poolsch en rutheensch). Voor den oorlog had men in Mähren door het zoogenaamde nationale kadaster, door lijsten van hen, die bij de slavische en die bij de duitsche kultuurinstellingen geinteresseerd waren, en die als gelijkberechtigd golden, het samenleven in streken met verschillende talen vreedzaam geregeld, nu staan de duitsch-sprekende in vele opzichten rechteloos tegenover de tschechische officiëele taal. Kroatië had een oude autonomie op politiek, taalkundig en cultureel gebied, die door Hongarije werd geëerbiedigd, nu, na tienjarige inlijving bij het taalkundig identieke, maar cultureel zoo verschillende Servië, verlangt het terug naar de autonomie van vroegere tijden. In het duitsch-sprekende deel van Zuid-Tirol, ten zuiden van den Sabern tot aan den Brenner, heerschte er tusschen duitsch-sprekenden, Ladiners, en de enkele Italianen uit deze streek een redelijke vrede en de eischen van Italië bleven beperkt tot het italiaansch-sprekende deel van Tirol ten zuiden van den Sabern. Tegenwoordig worden de meer dan 200 duizend duitsch-sprekenden hier veroordeeld Italianen te worden. Dit alles wekt een tegenstand, waardoor het beginsel der meerderheid wordt ondergraven.
Vroeger reeds eischten consequente federalisten het recht op, zich af te scheiden, waarvoor de zuidelijke staten in Amerika echter tevergeefs hebben moeten strijden, en dat, hoezeer ook in de laatste tien jaren als zelfbeschikkingsrecht theoretisch geprezen, nu eens aan de naties werd toegekend, dan weer, als in Ierland, bij de duitsch-sprekenden in Bohemen, in Mähren en Silezië werd geweigerd. Al deze vragen moeten beantwoord worden, en het geweten der menschheid kan niet langer vrede vinden bij een afgedwongen oplossing.
Maar verlaten wij dit actueele gebied, en beschouwen wij het eenmaal zoo sterk aan de
| |
| |
orde zijnde gebied der religieuze dictaturen zooals ze door de kerkelijke hiërarchie, de concilies, en de pausen werden in het leven geroepen en die in de 16de en 17de eeuw in de godsdienstoorlogen tot uiting kwamen en werden versterkt. Zeer zeker werden toen, evenals heden bij de nationale oorlogen, ook andere belangenconflicten tusschen de verschillende staten uitgevochten onder het mom van godsdienstoorlogen; evenmin als nu kon toen een duurzame vrede tot stand komen, omdat het bestaan van den staat op zichzelf dezen onmogelijk maakt, maar ten slotte werden toch alle mogelijke vragen inzake de wederkeerige verdraagzaamheid der verschillende godsdiensten tot een oplossing gebracht, en waar dit niet gebeurde, waren de gevolgen verschrikkelijk, zooals bijvoorbeeld de door de contra-reformatie van de 17de eeuw in het leven geroepen reactie in Oostenrijk, of verhoudingen, die nog in het leven van dezen tijd op den voorgrond treden, als het gepriviligeerde clericalisme in Mexico, enz. De achttiende eeuw, de tijd van Voltaire en Diderot, van Lessing en Goethe, heeft deze vraagstukken in den zin van een wereld-burgerlijke verlichtheid opgelost, zonder dat echter de calvinistische landen zooals Engeland en Amerika, zich bij deze menschelijke oplossing aansloten, waardoor de religieuze factor daar in leven bleef en zooals ze de opkomst van het kapitalisme van de 16de eeuw en zijn verdere ontwikkeling in de 17de eeuw in die landen had begeleid en geïnspireerd, ook het imperialisme en nationalisme van de 20ste eeuw inspireerde.
In elk geval werden er sedert de 17de eeuw genoeg geestelijke dictaturen gebroken, en ditmaal ook op calvinistisch terrein in Engeland en Holland, door het schitterend opkomen van alle takken van wetenschap, eerst in algemeene omtrekken, en door enkele geniale ontdekkingen of hypothesen, later in cirkelgangen van geleidelijk toenemende nauwkeurigheid, tot op heden, nu letterlijk ieder wetenschappelijk gebied een verdieping doormaakt of te wachten heeft.
Van Aristoteles, den griekschen geleerde, het ptolemaeische wereldsysteem van alchemie, van scholastiek, van theologische, filosofische fantasiën, van gekunstelde poëzie, van de verdichte reisverhalen en de uitsluitend bijbelsche gezichtskring en van de byzantijnsche philologische pedanterie van vele eeuwen tot de tegenwoordige wetenschap, - welk een enorme geestelijke energie, moed en offervaardige werkkracht zijn er niet voor van noode geweest om op elk gebied de woestenij van fabel en abstractie door geconstateerde en gecontroleerde feiten te vervangen, welke feiten dikwerf werden verklaard door hypothesen die de waarheid benaderen!
Dit was en is een door alle eeuwen zich uitstrekkende reeks van verzetpogingen tegen een bolwerk van tal van vormen van dictatuur.
De beslissende zege werd wel verkregen door de verbinding van de wetenschap met haar praktische toepassing, de techniek dus, met haar reëele prestaties, object lessons, waaraan de menschheid haar moderne leven te danken heeft. Deze resultaten zijn zoo groot, dat de praktische toepassing aan de geestelijke ontwikkeling is vooraf gegaan, en een steeds toenemende disharmonie in de ontwikkeling heeft teweeg gebracht.
Zoo kwam in plaats der gezellen en meesters, die hun handwerk volkomen beheerschten, die een afgesloten, tot op zekere hoogte homogeene gemeenschap vormden, de organisatie van den bezitter van de machine, wien de machine even vreemd was als de arbeid, waarbij hij niet geïnteresseerd was, en een honderd jaar later, in den tegenwoordigen tijd, neemt het trustkapitaal de plaats in van den enkelen kapitalist, terwijl de arbeider, persoonlijk eenigszins beschermd door zijn organisaties, nog steeds onverschillig en vijandig tegenover zijn werk staat. Ook de technische takken van wetenschap worden steeds meer aan het kapitaal dienstbaar gemaakt, en verliezen tegenwoordig hun geestelijke vrijheid, de chemicus, in de 19de eeuw de schepper van geheele takken van industrie, wordt in de 20ste eeuw weer de giftmenger voor de machtigen, die gifgassen bereidt, zooals Exili in de 17de eeuw, die diensten bewees aan Brinvilliers, Montespan, en andere grooten van dien tijd.
Ondanks dit alles presteert de wetenschap oneindig veel, en haar ontaarding, de bovengenoemde gifmengerij, de zoogenaamde katholieke wetenschap, het in Noord-Amerika bloeiende protestante fundamentalisme, de tendentieuze geschiedenis, enz. is niet meer bij machte de geestelijke vrije arbeid van
| |
| |
velen te verhinderen en de godsdienst is een traditioneel gehandhaafd, verouderd artikel, dat voor het geestelijke leven van den denkenden mensch geen waarde meer heeft. De dictatuur van de conventioneele moraal, de kunstschablone is eveneens op groote schaal vernietigd, terwijl een nieuwe dictatuur van mode, van sport, van reclame opkomt, samenhangend met de toenemende karakterloosheid van verschillende takken van wetenschap, die op betaling en bestelling of op wensch werkende werktuigen der kapitalisten zijn geworden.
Waarom is dit zoo? Waarom verloopt de schitterende opbloei van de 18de en 19de eeuw meest in een doodsch moeras? Het komt me voor, dat de oorzaak deze is, dat de geweldige verdedigingstaak van het proletariaat, dat door de machine in zijn bestaan wordt bedreigd, langen tijd al zijn kracht heeft geabsorbeerd, zoodat het zich niet heeft toegelegd op een verdere ontwikkeling van het socialisme, gegrond op de moderne wetenschap. Daardoor is het mogelijk geworden. dat het socialisme zich meest buiten het proletariaat heeft gevormd, in abstracte vormen, zonder voldoende maatschappelijke ervaring van de initiatiefnemers. Tevens knoopte het aan bij bestaande politieke democratische bewegingen en aspiraties (de republiek als doel in Frankrijk, de uitbouw van het kiesrecht in Engeland). Mede werd het, door het groote lijden van het proletariaat. in een sfeer van medelijden en verontwaardiging gebracht.
Dit alles, en nog andere factoren, verhinderen een spontane ontwikkeling op grond van experimenten in anti-autoritairen zin. welke ontwikkeling zich slechts onder bijzonder gunstige plaatselijke en persoonlijke verhoudingen voltrok. Over het geheel genomen werd het socialisme democratisch, dat wil dus zeggen, strevend naar dictatuur, gehecht-rakend aan den eigen staat, internationaal versplinterd. Onder deze omstandigheden is zijn verwerping van bolsjewisme en fascisme volkomen platonisch, innerlijk is het ermee verwant.
Daarom acht ik de verhindering van de dictatuur niet alleen in het uitsluitend belang van het anarchisme maar voor het levensbelang van elk socialisme een zaak van het hoogste belang. Want als voor het socialisme slechts deze beide mogelijkheden openstonden: de eigen dictatuur, of zijn onderwerping aan, resp. het dulden van, of een bloedigen onophoudelijken strijd op leven en dood tegen een andere socialistische dictatuur, dan zou het er treurig mee gesteld zijn. Er is een derde mogelijkheid, die me schijnt te liggen in het verbond van allen, die vol goeden moed openlijk de leuze proclameeren: Nie wieder Dictatur.
In het volgende hierover meer.
B.Z. AM MITTAG
20 JULI 1928
|
|
Auteursrechtelijk beschermd