Indische Letteren. Jaargang 24

[p. 2]

Rumphius in Massachusetts
In memoriam E.M. Beekman (1939-2008)
Peter van Zonneveld

Op 4 november 2008 overleed in zijn woonplaats Northhampton, Massachusetts, de 69-jarige E.M. (Monty) Beekman, emeritus-hoogleraar Germanic Languages aan de Universiteit van Amherst in Massachusetts. Hij was een groot kenner van de Indische literatuur en liet een imposant oeuvre na dat nog lang zijn betekenis zal blijven behouden. Namens de redactie en de redactieraad van Indische Letteren, die zijn dood als een groot verlies hebben ervaren, hierbij een kort ‘In memoriam’

Hij werd in 1939 in Amsterdam geboren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij van zijn ouders gescheiden. Als kind moest hij voedsel stelen om te overleven. Na deze moeizame periode werd het gezin herenigd. Toen zijn vader een betrekking kreeg in Indonesië en het gezin, waarin Monty allesbehalve gelukkig was, meeging, maakte hij kennis met een totaal andere wereld. De natuur van de tropen is hem altijd blijven fascineren. In 1957 vertrok hij naar de Verenigde Staten, waar hij een groot aantal verschillende baantjes had: in het leger, in de olie, achter de bar en op een laboratorium. Intussen studeerde hij Engels en Vergelijkende Literatuurwetenschap in Berkeley en Harvard, waar hij in 1968 zijn Ph.D behaalde. In datzelfde jaar ging hij doceren in Amherst, aan de Universiteit van Massachusetts, waar hij in 2003 afscheid nam.

Hij schreef twee romans, twee dichtbundels en een groot aantal studies over moderne Nederlandse en Indische literatuur. Tussen 1981 en 1988 verscheen in twaalf delen zijn Library of the Indies, waardoor men in het Engelse taalgebied kon kennismaken met de hoogtepunten van de Indische literatuur. In zijn monumentale studie Troubled Pleasures (1996) werden die hoogtepunten van alle kanten belicht en in een internationale context geplaatst. Hij bracht de overeenkomsten tussen de Indische letteren en die van het Amerikaanse zuiden in kaart, analyseerde de vernieuwende verteltechnieken die hier werden toegepast en wees nadrukkelijk op de Romantische traditie binnen de koloniale literatuur. De Nederlandse vertaling verscheen in 1998 onder de titel Paradijzen van weleer. Koloniale literatuur uit Nederlands-Indie 1600-1950. Maar zijn grootste prestatie moest toen nog komen.

[p. 3]

De laatste jaren van zijn leven richtte hij zich meer en meer op het werk van Georg Everhard Rumphius, de blinde ziener van Ambon, de natuuronderzoeker die in de zeventiende eeuw flora en fauna van de Molukken in kaart heeft gebracht.

E.M. Beekman.

Rumphius, geboren in 1627, stierf in 1702. Diens D' Amboinsche Rariteitkamer verscheen pas na zijn dood, in 1705. Het Amboinsche Kruidboek, dat zeven delen zou beslaan, zag eerst het licht tussen 1741 en 1755. Monty Beekman wilde dat Rumphius ook in de Engelstalige wereld de bekendheid zou krijgen die hij verdiende. Daarom begon hij met de vertaling van de Rariteitkamer, die hij in 1999 bij Yale University Press kon publiceren onder de titel The Ambonese Curiosity Cabinet. Het boek is internationale erkenning en waardering te beurt gevallen. In dat jaar verscheen ook een klein boekje van zijn hand dat mij dierbaar is. Het is de tekst van een lezing, het heet A Different Magic. What a Naturalist Taught a Novelist en het gaat over de inspirerende invloed van Rumphius op Maria Dermoût. Intussen was Beekman al begonnen met het heidense karwei om het complete Kruidboek eveneens in het Engels te vertalen. Ook dat is hem gelukt. Als voorproefje verscheen in 2003 het voorbeeldig uitgegeven boekje Rumphius' Orchids. Kort voor zijn dood kon het complete manuscript bij Yale University Press worden ingeleverd. The Ambonese Herbal zal binnen afzienbare tijd het licht zien.

Monty Beekman was een kleurrijke, eigenzinnige persoonlijkheid. Hij kon zich buitengewoon opwinden over wat hem niet beviel, en dat was veel. Hij beschikte over een enorme werkkracht en heeft op zijn vakgebied een prestatie geleverd die - dat kun je zonder overdrijving zeggen - ongeëvenaard zal blijven. Persoonlijk leerde ik hem kennen via Rob Nieuwenhuys, met wie hij goed bevriend was. De paar keren dat hij en zijn vrouw Faith mijn gasten waren, heb ik hem leren waarderen als een bevlogen en inspirerende man, dol op jazzmuziek en de natuur, koppig, eigenwijs, gedreven en hartelijk. De laatste jaren is hij, lijdend aan een ernstige ziekte, meer en meer zelf Rumphius geworden. Net als zijn grote voorganger zal hij de publicatie van zijn magnum opus niet meer beleven. Maar het mag een troost zijn om te weten dat hij gestorven is in het besef dat hij zijn levenswerk heeft voltooid.