Indische Letteren. Jaargang 17

[p. 145]

[Nummer 4]

Signalering: nieuw handboek Europa Buitengaats
Reggie Baay

Onlangs verscheen bij uitgeverij Bert Bakker Europa Buitengaats. Koloniale en postkoloniale literaturen in Europese talen, onder redactie van Theo D'haen. En het is een opmerkelijke uitgave. Zo opmerkelijk dat - bij wijze van uitzondering - er hier in ons tijdschrift enige aandacht aan besteed wordt in de vorm van een signalering. De gehele Indisch-Nederlandse literatuur van de VOC-tijd tot heden wordt er ook in behandeld. Hiermee wordt Rob Nieuwenhuys' Oost-Indische spiegel (3e druk 1978) niet overbodig, maar wel aangevuld en up to date gemaakt. De nieuwe vakkennis en -inzichten van de laatste decennia zijn erin verwerkt. Bert Paasman behandelt ‘De Indisch-Nederlandse literatuur uit de VOC-tijd’ (65 pagina's), Gerard Termorshuizen ‘De Indisch-Nederlandse letterkunde van de negentiende eeuw’ (35 pagina's) en Peter van Zonneveld ‘De Indische literatuur van de twintigste eeuw’ (27 pagina's).

Europa Buitengaats geeft bovendien invulling aan een opvatting die bij de oprichtingsvergadering van de Werkgroep Indisch-Nederlandse Letterkunde in 1985 al werd geuit: de Indisch-Nederlandse literatuur zou ook moeten worden bezien in het bredere kader van de anderstalige koloniale en postkoloniale literaturen.

Bijna vijf eeuwen lang overheersten verschillende Europese mogendheden immers de wereld: Portugal, Spanje, Frankrijk, Engeland, Nederland en België bijvoorbeeld vestigden tussen de vijftiende en de twintigste eeuw grote overzeese rijken. Rijken die voor auteurs uit de ‘oude wereld’ aanleiding waren tot het schrijven van soms ‘grote’ literatuur. Denk aan Defoes Robinson Crusoe, Multatuli's Max Havelaar, Conrads Heart of Darkness en Camões' Os Luskades.

Niet alleen de ‘kolonisatoren’ schreven, vaak verhieven de mogendheden hun taal tot standaardtaal en ontwikkelde zich gaandeweg een literatuur van gekoloniseerden (maar geschreven in de taal van de ‘overheerser’). Het werk van populaire hedendaagse schrijvers als Derek Walcott, Etienne van Heerden, Salman Rushdie en Maryse Condé zijn voorbeelden van de bloei en het belang van deze postkoloniale literaturen.

[p. 146]

In twee kloeke delen biedt Europa Buitengaats nu een overkoepelend overzicht van de literaire tradities zoals die in de verschillende ‘overzeese rijken’ zijn ontstaan. Op een overzichtelijke manier krijgen we en beeld van de Engelstalige koloniale en postkoloniale literatuur (India, Zuid-Afrika, Canada, Australië), de Franstalige (Noord, Afrika, de Caraïben, Canada), de Spaanstalige (Zuid-Amerika), Portugeestalige (Brazilië), de ‘Amerikaanse’ (Amerikaans-Indiaans, Chicano, Aziatisch-Amerikaans) en tot slot de Nederlandstalige koloniale en postkoloniale literatuur zoals die is ontstaan in Kongo, Zuid-Afrika, Suriname en de Antillen en natuurlijk in het voormalig Nederlands-Indië.

In de beide delen wordt niet alleen uitvoerig ingegaan op de belangrijkste werken die deze literaturen hebben opgeleverd, tevens worden verbindingen gelegd tussen de verschillende literaturen door de behandeling van gemeenschappelijke thema's als de verhouding tussen de kolonisator en de gekoloniseerden, de fascinatie voor de onbekende, kleurrijke wereld en de, veelal moeizame, zoektocht naar de eigen identiteit.

Europa Buitengaats is daarmee niet alleen een (zeer) informatief, maar ook boeiend en verrassend boek geworden.

Theo D'haen (red.). Europa buitengaats. Koloniale en postkoloniale literaturen in Europese talen. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker, 2002. ISBN 90-351-2397-2.