Indische Letteren. Jaargang 10

[p. 187]

Uitslag enquête Indische Letteren

In juni 1992 keek onze werkgroep op een symposium in het Museum voor Volkenkunde te Leiden terug op zes jaar Indische Letteren. Uit één van de lezingen kwam toen de suggestie naar voren om de meningen van onze lezers over de inhoud van het tijdschrift eens te peilen door middel van een enquête. Die enquête werd in juli 1994 gehouden. Met deze vragenlijst wilde de redactie behalve de meningen van de lezers over Indische Letteren, ook het lezers-oordeel over onze lezingen en symposia inventariseren. Het vragenformulier werd uiteindelijk door 135 lezers ingevuld teruggestuurd. Op een abonnee-bestand van 740 is dit een percentage van bijna 20%. In hoeverre de ingezonden meningen en opmerkingen representatief zijn voor alle lezers, is niet na te gaan. Een dergelijke representativiteit pretendeert de redactie dan ook niet. Eerder beschouwen we de binnengekomen antwoorden als behartenswaardige op- en aanmerkingen en suggesties.

Indische Letteren heeft een gevarieerd lezersbestand met uiteenlopende wensen. We zullen vooral die meningen weergeven die door verschillende personen gedeeld worden.

Leeftijd en afkomst

Van de deelnemers aan de enquête is de helft ouder dan zestig en van Indische komaf, of heeft een aantal jaren in Indië/Indonesië gewoond en gewerkt. Het ligt voor de hand dat deze groep door haar voorgeschiedenis dikwijls een andersoortige belangstelling heeft dan de veel kleinere groep respondenten die studeert (in de leeftijdsgroep van 20-30 jaar) en die Indië/Indonesië alleen uit de boeken kent, of hooguit door een vakantie. Variatie in het aanbod van lezingen en artikelen zal dan ook ons doel blijven. Dat het de ouderen, met een grote ervaringskennis, soms stoort dat de jongeren het Maleis/Indonesisch verkeerd uitspreken, hoeft ons niet te verbazen.

Onder- en overbelicht

Op de vraag welke onderwerpen in ons tijdschrift tot nu toe onderbelicht bleven, kwam een grote verscheidenheid aan antwoorden. Zeventien lezers pleitten voor artikelen over de oudere en huidige Indonesische literatuur. Zuiver Indonesische onderwerpen, of dat nu literatuur, taal of geschiedenis betreft, zullen in Indische Letteren echter nu en in de toekomst niet aan de orde komen, tenzij er een duidelijke link (wederzijdse invloed etc.) te leggen valt met het Nederlands-Indische literaire leven (zie bijvoorbeeld de gepubliceerde artikelen over Soewarsih Djojopoespito, R.A. Kartini en Pramoedya Ananta Toer). Een andere wens waar de redactie in principe niet aan zal voldoen is het opnemen van boekbesprekingen. Voor recensies bestaan er al zoveel podia (dag- en weekbladen, radio- en t.v.-programma's, wetenschappelijke vaktijdschriften), dat het de redactie alleen zinvol voorkomt in uitzonderingsgevallen een besprekingsartikel op te nemen en geen gewone recensies. Korte aankondigingen van belangwekkende boeken die buiten de commerciele uitgevers om gepubliceerd worden, zullen we opnemen indien er voldoende ruimte beschikbaar is.

[p. 188]

Verschillende lezers gaven aan graag eens iets te lezen over de volgende Indische onderwerpen: de literatuur na 1945 en de literatuur van de ‘tweede generatie’ (13); de journalistiek (6); het leven in de buitengewesten (met name Sumatra) (6); de zending en missie (3); de triviale literatuur en misdaadauteurs (3); koloniale visies (pro en contra) in de literatuur (3), en de poezie van dichters als G.J. Resink, Jan Prins en Willem Brandt (3).

Uit de grote variëteit aan onderwerpen die steeds door een enkeling werden aangedragen geven we enkele voorbeelden: de boekhandel en uitgeverij; het leven buiten de Japanse kampen; het plantersleven (‘Een lekker rot thema:’, suggereerde een respondent, ‘de houding van de Nederlandse planter t.o.v. de koelie's!’); kranten uit de periode 1940-1942; bestuurlijke correspondentie; kinderen in de Indische romans; politionele acties en repatriëring in de literatuur; Indische lectuur 1920-1940; stedenthema's Batavia/Jakarta, Surabaya etc); weeskinderen en hun opvang; memoires en biografieën 1890-1940. Specifieke Indische auteurs waarvoor men meer aandacht vraagt, zijn onder anderen Jef Last, W.A. van Rees, Johan Fabricius, Hella Haasse en Beb Vuijk.

Overbelicht vond men in het tijdschrift weinig onderwerpen. ‘Geen enkel onderwerp over Nederlands-Indië/Indonesie kan overbelicht zijn’, schreef iemand resoluut. Een enkeling las naar zijn of haar mening te veel reisverslagen en te veel over de VOC-periode in Indische Letteren.

Leesbaarheid

De vraag naar de leesbaarheid van de artikelen werd door 89 lezers met de kwalificatie ‘goed’ beantwoord, door 39 lezers met ‘voldoende’, door 3 met ‘matig’ en door 1 met ‘onvoldoende’. 14 respondenten vulden de vraag niet in. Van de 42 lezers die niet met ‘goed’ antwoordden, vonden ongeveer gelijke aantallen de artikelen te oppervlakkig en te populair, of daarentegen te wetenschappelijk of te saai. Ook hier blijkt dus dat er verschillende lezerswensen zijn waaraan alleen door voldoende varieteit voldaan kan worden.

Verbeteringen

Suggesties voor verbeteringen van het tijdschrift waren: meer themanummers maken en meer biografische informatie over de behandelde auteurs vermelden. De redactie streeft er naar ten minste één themanummer per jaargang uit te geven. Relevante biografische gegevens van Indische auteurs zijn uiteraard welkom. Een echte liefhebber van ons tijdschrift zag graag haakjes aangebracht in de rugzijde van Indische Letteren, ‘zodat de jaargangen gemakkelijk in een ringband kunnen worden opgeborgen’.

Lezingendagen

Uit de antwoorden op de vraag naar het bijwonen van de lezingendagen bleek dat een vrij grote groep van de respondenten (ca. 30%) de bijeenkomsten nooit bezoekt. Als redenen worden niet alleen de leeftijd en de immobiliteit genoemd, maar ook de afstand van de woonplaats tot Leiden en het feit dat de lezingen meestal op een werkdag plaatsvinden. Om aan deze laatste bezwaren tegemoet te komen, zijn we al begonnen zo nu en dan een bijeenkomst op zaterdag te organiseren en vooralsnog sporadisch in een andere plaats (een andere locatie

[p. 189]

brengt meestal fikse kosten met zich mee). De reacties op deze voorzichtige wijzigingen in het beleid zijn tot nu toe gunstig. Voor de grootste groep respondenten (ca. 40%) geldt dat zij regelmatig, ofwel zo nu en dan de lezingen bijwoont. Enkele suggesties om de opkomst te verbeteren waren behalve de al genoemde wensen aangaande tijdstip en locatie: verhoging van de kwaliteit van de lezingen door vooral ervaren sprekers uit te nodigen, de verkoop van boeken tijdens de lezingendagen te stimuleren en de lezingen te combineren met andere activiteiten. De redactie zal uiteraard met deze wensen rekening houden, maar pleit er nadrukkelijk voor ook beginners-in-het-vak (meestal pas afgestudeerden) gelegenheid te bieden hun onderzoek te presenteren. Het gaat tenslotte om de groep die de continuiteit in de bestudering van de Indische letteren zal moeten waarborgen. Bovendien, iedere ervaren spreker was eens een beginneling.

Kwaliteit

Over de kwaliteit van de lezingen is overigens de meerderheid tevreden: ruim de helft van de respondenten vindt de lezingen goed, de overigen vinden ze voldoende, slechts een enkeling vindt ze matig of onvoldoende. Het verbeteren van de voordracht, het strakker handhaven van het tijdschema en het stimuleren van de discussie worden genoemd als middelen ter verhoging van de kwaliteit van de lezingendagen. Een lezer stelt voor eens een workshop te organiseren zodat in kleinere groepjes over een bepaald onderwerp gediscussieerd kan worden. Er zijn talrijke suggesties gedaan voor onderwerpen van lezingen, die begrijpelijkerwijs grotendeels overeenkomen met de onderwerpen die hiervoor als onderbelicht zijn aangegeven. Enkele nieuwe suggesties zijn: literatuur over goena-goena; beeldende kunsten en dans; orale literatuur en vertellers; Indische mensen in de Verenigde Staten; expeditieverslagen; literatuur over Ceylon, Formosa, Surat, Cochin; medische geschiedenis; onderwijsgeschiedenis/schoolboeken; voorts is er een opvallende voorkeur voor sociaal-historische en politieke onderwerpen. Hoewel de redactie deze laatste onderwerpen zeker niet wil uitsluiten, moeten de voorstellers zich realiseren dat ons studieobject de literatuur is, in de meest brede zin van het woord, en dat strikt historische onderwerpen, zonder band met de literatuur, in principe buiten onze doelstelling vallen. Tenslotte pleitten enkele respondenten voor samenwerking met andere organisaties die zich met koloniale literatuur- en cultuurgeschiedenis bezighouden en voor vergelijking van de Indisch-Nederlandse literatuur met Frans-, Engels-, Spaans- en Portugeestalige koloniale en postkoloniale literaturen. In dit verband zij er nog op gewezen dat er hechte banden bestaan tussen de redactie van Indische Letteren en de universitaire Werkgroep Koloniale en Postkoloniale Literaturen.

De redactie zal met de antwoorden op deze enquête zeker haar voordeel kunnen doen en bedankt de respondenten voor hun medewerking. Wij hopen dat onze lezers ook buiten een enquête om van zich blijven laten horen: door kritiek of instemming kenbaar te maken en suggesties te doen om de doelstelling van onze werkgroep en het tijdschrift (‘de studie te bevorderen van de literatuur van en over Nederlands-Indie’) nog beter te realiseren.

LD/BP