De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

Te laat,
door Caphew.
(Vervolg en slot van blz. 112.)

Lotte durft geen gesprek beginnen, bevreesd door haar zenuwachtigheid alles te bederven. Toch maakt zij er zich een verwijt van dat zij haar zusjes zaak niet beter bepleit. Zij kan toch een beroep doen op zijn edelmoedigheid, zijn meerder verstand. Zij heeft een voorgevoel dat het weinig zal baten. Waarom heeft zij hem niet eerder gewezen op zijn plicht, zijn meisje op te voeden? - Omdat zij laf was, niet durfde. Zij voelt zich altijd wat gedwongen tegenover haar aanstaanden zwager, hoe broederlijk hij haar ook tegemoetkomt. Van het eerste oogenblik af, dat zij Henk leerden kennen, heeft zij Nel de gemakkelijkheid benijd, waarmee die hem plaagde en voor den gek hield, zonder eenig respect voor de autoriteit, waarmee hij spreekt, alsof hij de wijsheid in pacht heeft.

Zij geeft zich gauwer gewonnen, weet met minder juistheid haar meening te verdedigen. Daarom aarzelt zij ook nu... Maar... het geldt Nel's geluk! Nel doet nu wel of zij het zich niet aantrekt, maar straks zal het berouw komen en dan is het kwaad niet meer te herstellen.

‘Henk...’ zij wacht even, verschrikt door den klank van haar eigen stem.

‘Charlotte?’ vraagt hij beleefd, maar ongenaakbaar.

‘Charlotte!’ het verkilt haar, zij verliest weer allen moed. ‘Charlotte’ inplaats van het vertrouwelijke Lot, of Tot, of Lottie, meisjesnaampjes, die hij Nel al gauw heeft nagepraat, al dreef hij er eerst den spot mee.

‘Henk, wil je mij vergeven, dat ik mij aan een indiscretie schuldig maak, maar ik kan niet anders. Jullie beider geluk... Zie je, ik kan het niet verdragen, dat jullie door een of ander misverstand elkaar verkeerd begrijpt en dat er een noodlottige verwijdering ontstaat...’

Zij hokt, verlangend dat Henk wat zal zeggen, om het haar gemakkelijk te maken.

Henk blijft zwijgend haar aanstaren.

Dan gaat zij voort: ‘Je moet niet denken, dat ik blind ben voor de fouten van Nel, al ben ik haar zuster. Ik wil wel gelooven, dat zij ongelijk heeft, maar... val haar niet te hard. - Jij hebt toch ook schuld! Al eerder hadt je haar gedrag moeten afkeuren. Je hadt haar hooren te leiden. Zij is nog zoo jong, je kunt haar heelemaal veranderen. Je wilde haar gebreken nooit zien, en nu kan zij het niet helpen als zij...’ Nel hapert weer, het is zoo lastig de juiste woorden te kiezen... ‘als zij niet is, zooals je je haar voorstelde...’

Ditmaal blijft Lotte totaal steken. Wat zal zij er ook verder aan toevoegen? Zij vreest eigenlijk al, dat zij olie in het vuur heeft geworpen. Waarom kan zij zich ook zoo slecht uitdrukken? Zij weet nooit weer te geven wat zij bedoelt en wacht nu angstig op de uitwerking van haar woorden. Zou Henk boos zijn over de ongevraagde inmenging? De uitdrukking van zijn gelaat blijft raadselachtig, maar zijn stem klinkt zacht en vriendelijk als tegen een kind; er trilt zelfs iets als medelijden in als hij begint.

‘Ik neem je niets kwalijk, Lotte, je meent het goed en jou schuld is het niet, dat ik mij vergist heb, en dat ik zoolang mijn oogen gesloten hield....

‘Ja,’ vervolgt hij, als Lotte wil protesteeren, ‘ik was wel verblind! Ik wilde niet zien wat ieder moest opvallen, dat Nelly niet de vrouw voor mij was. Ik dacht er niet over na dat zij eigenlijk een porseleinen popje is en geen vrouw! Ik nam mij voor haar te vertroetelen, haar op de handen te dragen... ik vergat, dat dit niet genoeg is, dat mijn innigste liefde haar niet zal kunnen hoeden voor leed en teleurstelling. De tijd zal eens komen, dat zij zich beklaagt het offer harer vrije, zorgelooze jeugd te hebben gebracht aan een onbemiddeld man, die haar in ruil, behalve zijn groote liefde, slechts een leven van beslommeringen kan geven, kommer en ergernis, zwoegen en slaven!

‘Gelukkig is het nog niet te laat! Geen band bindt ons nog. Zij kan nog terug en zal mij spoedig genoeg vergeten Zij gevoelt niet diep en zal nooit rijp zijn voor een groote liefde. Zij zal in haar leven allicht mannen ontmoeten, die

[p. 119]

haar alles kunnen geven, waaraan zij behoefte heeft, weelde en comfort.... in den dagelijkschen strijd om het bestaan zou zij ondergaan.

‘Ik kan niet van haar eischen, wat men aan een sterke vrouw mag vragen, het zou wreed en onrechtvaardig zijn. Eens getrouwd, zou ik haar misschien niet meer sparen - alle mannen zijn min of meer egoïsten in het dagelijksch leven.

‘Ik ben blij dat ik plotseling ontwaakt ben! Het voorkomt een ongelukkig huwelijk. Als Nelly het nu nog niet wil begrijpen, zal jij haar troosten, en eens zal zij dankbaar toegeven, dat ik gelijk had. Voor háár is nog een gelukkig leven weggelegd!’

‘Geloof je?’ Het is een wanhoopskreet! Maar Lotte gevoelt dat alles haar ontzinkt. Zij weet niet meer wat zij moet gelooven. Dat alles, wat hij daar vertelt, schijnt zoo logisch, zoo overtuigend. Zij kent ze immers, de huwelijken, in liefde aangevangen en voortgesleept in bitterheid, omdat... ja omdat! Hij ontleedt het daar met een scherp ontleedmes. Er valt niet aan te twijfelen, en toch...

Is Nelly dan zoo zelfzuchtig, dat zij rijkdom en gemak verkiest boven de liefde van een man als Henk?

Heeft zij zich dan geheel in het karakter van haar zusje bedrogen, toen zij dacht dat Nel in staat was tot toewijding en zelfverloochening, wanneer zij liefhad?

Het is waar, tot nu toe heeft zij het niet bewezen, maar het was nog niet noodig. Naturen als Nel worden, in den zonneschijn gekoesterd, week en slap, maar in den storm ontwikkelen zij zich in volle kracht. Neen, Nel zal niet ondergaan als de zwakken: Henk vergist zich, nu even sterk overdrijvend in zijn nieuwe opvatting als hij vroeger zijn geluk te helder kleurde.

Maar nog is zij er om te kampen voor Nel's geluk.

‘Neen, Henk, je hebt ongelijk. Je bedriegt jezelf. Je denkt dat jij je opoffert, en het is slechts je beleedigde trots, die spreekt. Je vergeeft het Nel niet, dat zij zoo weinig deed om je liefde waardig te zijn. Maar Nel is een kind. Nog kan je alles van haar maken, als je haar anders aanpakt. Als je haar liefhebt, verlaat je haar nu niet. Je staat aan een keerpunt. Ga nu tot haar, beproef eens ernstig met haar te redeneeren en je zult zien dat ik gelijk heb. En gelukt het je met veel geduld niet in haar het echt vrouwelijke te ontwikkelen, dan kan je nog altijd den stap doen, die mij nu overhaast en te driftig voorkomt.’

Lotte is verbaasd over haar eigen welsprekendheid. Zij heeft zich opgewonden, in haar groot verlangen, het naderend onheil af te wenden, en toch, zij voelt het... het zal niet baten.

Het zit reeds te diep bij Henk! Hij schudt het hoofd.

‘Je meent het goed, Lottie, ik dank je ervoor, maar ik ben het niet met je eens: Nelly had zelf moeten gevoelen wat er ontbrak aan hare liefde. Ik geloof niet dat zij mij werkelijk liefheeft. Zij voelt zich veilig bij mij. Zij vindt het prettig, dat ik voor haar zorg. Verplichtingen tegenover mij kent ze niet.

‘Zij heeft, wed ik, geen oogenblik aan de toekomst gedacht. Zij lacht en zingt en denkt, geloof ik, dat het altijd zoo kan blijven. Of neen, zij denkt niet... Het is beter dat wij nú breken, vóór het te laat is. Wij kunnen wel weer mooie beloften doen, lijmen en oplappen... ik kan niet vergeten! Onze twist vandaag heeft voor mij een ernstiger beteekenis dan een eenvoudig kibbelpartijtje. En als Nel het wel zoo beschouwt, is dit alweer een bewijs van het oneindig groot verschil in onze opvattingen. Ik kàn het niet bijleggen, al wilde ik. Ik houd nog evenveel van Nel, maar ik voorzie van onze vereeniging niets dan ellende. Zeg jij het haar. Je zult beter je woorden wegen. Jullie vrouwen verstaat elkaar beter...’

Lottie lacht pijnlijk. Straks verklaarde hij, Nel beter te begrijpen dan zij, en nu spreekt hij zichzelf weer tegen! Grappig, als het met zoo treurig was!

Eén ding is haar echter duidelijk: Aan verzoening valt niet meer te denken, en zij is te fier om voor haar zuster langer te smeeken om een geluk dat deze verbeurd heeft.

Waardig herneemt zij: ‘Het spijt mij, Henk, dat ik niet aan je wensch kan voldoen. Ik meen, dat deze zaak te kiesch is om door een derde te worden behandeld. Nog is Nel je verloofde, zij heeft het recht te eischen, dat je haar persoonlijk je veeten verklaart, zooals je haar eens je liefde bekende. Dit moet gij samen uitmaken, zonder tusschenpersoon!’

Henk's besluit is onherroepelijk!

Zelden beslist hij spoedig, gewoonlijk weifelt hij, uitstellende, niet zeker van de juistheid zijner inzichten.

Maar is hij eenmaal tot een overtuiging gekomen, dan is hij er niet af te brengen; koppig zal hij zijn wil doorzetten, al moet het hem zijn geluk, zijn leven kosten.

Nel staat achter in den tuin bij den pereboom, dien zij een extra-bad geeft.

Henk herinnert zich hoe dikwijls zij elkaar stoeiend naliepen met de spuit, die zij Lottie ontrukten - twee speelsche kinderen!

Hij de ernstige, pessimistische man, is weer jong en vroolijk geworden door het frissche, opgewekte leven, uitstralend van Nel.

Is het daaraan te wijten, dat hij zich zoo weinig gelegen liet liggen aan haar zieleleven? Genietend van dien jongen, zorgeloozen levenslust, was hij bang haar blanke stemming te verduisteren?

Zelfzucht dus! Maar hij boet ervoor, hij offert zich nu op. Hij doet afstand van dat beminnelijke kind, van haar zilveren lach, haar vleiende stem, haar dartelen overmoed.

Hij moet weer alleen door het leven gaan, betreurend wat hij heeft verloren...

Waarom staat Nel nog steeds bij dien pereboom? Heeft die nu nog niet genoeg water gehad? Vervelend, dat zij niet opkijkt! Hij moet het haar nu toch zeggen, maar hoe?

Had Lottie het maar liever gedaan!

Een schaterlach jubelt hem in de ooren... een koude waterstraal treft zijn hals. Hij kruipt ineen... daarna wil hij driftig opbruisen... dit is te erg, hij is geen schooljongen!... Een paar zachte armen slingeren zich om zijn nek.

‘Wraak is zoet,’ fluistert een sirenestem. ‘Ben je nòg boos, stoute man? Wat sta je daar toch stijf! Ben je van steen? Moet ik nu heusch vergiffenis vragen?’

Twee schelmsche blauwe oogen zoeken ondeugend de zijne, en toch glinstert er een traan in die kijkers. Hij keert het hoofd af, hij wil niet toegeven, maar voelt zich zwak. Hij was zoo ingenomen met zijn wijsheid, en wordt nu weer verward in rozenketens.

Hij tracht zich vrij te maken en laat zich op een stoel neervallen. Zij zet zich op de leuning en vleit het blonde kopje tegen zijn schouder.

‘Nog altijd kwaad om dien biefstuk?’ Het stemmetje klinkt al minder overmoedig, als hij ontevreden vóór zich blijft turen.

‘Je bent een kind,’ mompelt hij korzelig. ‘Je begrijpt niets, je vermoedt niets, je weet niets...’

Verbaasd kijkt zij hem aan met groote oogen, met geweld. haar tranen inhoudend.

Zij is niet gewoon aan dien toon; zij wilde vrede sluiten, en dit lijkt veel op een oorlogsverklaring. Toch beseft zij nog niet wat moet komen. Zij ontvangt de beknorring gedwee, reeds in afwachting van de verzoening, die haar dit leed zal vergoeden.

En toch, zij beeft over al haar leden.

‘Je bent een kind,’ herhaalt Henk meedoogenloos, en dan in één adem door: ‘Je blijft hangen aan die ééne kibbelarij, een kinderachtigheid die ik je zou vergeven, als het dat alleen maar was. Voor mij ligt het dieper dan in het al of niet slikken van een biefstuk. Dien biefstuk, ik ver-

[p. 120]

zocht je, ik smeekte je hem te eten. Je bedankte er voor. Het is niet de eerste keer dat je een verzoek van mij weigert. Je volgt steeds je eigen hoofd. Ik heb volstrekt geen invloed op je. Mijn liefde vermag niets. Je hebt mij niet lief!’

Doodsbleek staat zij naast hem, trillend van het hoofd tot de voeten; zij wil hem den mond sluiten, maar droog als een les, die hij opzegt, volgen nu de woorden: ‘Neen, je hebt mij niet lief! Je verbeeldt het je misschien. Als je mij liefhadt, zou je gedurende onze verloving aan jezelf hebben gewerkt. Je was een kind, je bleef een kind. Als wij morgen trouwden, konden wij een huishouding van Jan Steen voeren. Heb je ooit een voet in de keuken gezet? Heb je ooit een naald in de hand genomen? Je amuseert je liever met sport en muziek en flauwiteiten. O, het is geen verwijt, het is alleen om je te bewijzen hoe weinig je voor mij overhebt. We kunnen elkaar niet gelukkig maken, want we passen niet bij elkaar. Je was mijn zonnetje - maar...’

Hij houdt in. Vreemd, nu hij het scheidingswoord moet spreken, wankelt hij. Hij voelt

een natuurwetenschappelijke curiositeit.
Een slang met twee koppen, die onlangs in den staat New-York gevonden, en levend overgebracht is naar het Museum van het Centraal-Park.

zich minder zeker dan te voren. Hij ziet een bleek gezichtje, hij verwacht dat zij zal komen met beloften, met tranen.

Haar handje, dat vertrouwelijk in de zijne lag, is ijskoud geworden. Zij trekt dit nu terug.

‘Dus is het beter dat wij onze verloving verbreken?’

Zij is het, die nu het meest zelfbeheersching toont. Moede schuift zij den ring van haar vinger en reikt hem dien. ‘Daar! Je hebt je vrijheid terug, het ga je goed.’

Haastig keert zij zich om en laat hem alleen in den grooten tuin, die hem nu zoo leeg toeschijnt als het geheele leven.

Hij durft niet meer denken, hij weet dat alles voorbij is en sluit de oogen, nog niet begrijpend dat hij zijn eigen geluk heeft verwoest - zijn eigen geluk en dat van haar, die hij het liefst heeft.

Het is of hij het niet zelf heeft beleefd. Nog kan hij terug... zal hij haar roepen?

En dan?...

Hij snelt naar binnen; de huiskamer is verlaten, het geheele huis is stil en uitgestorven. Dan verwijdert hij zich door de lange gang. De huisdeur valt dicht. Met driftige stappen meet hij de straat, niet omkijkend, in het bewustzijn dat dit stuk leven achter hem ligt, een gesloten boek, waarin hij niet weer wil bladeren.

Als hij had omgekeken, zou hij op een bovenverdieping een bedroefd meisjesgezichtje hebben ontwaard. Het staart hem na tot hij geheel is verdwenen, altijd nog verwachtend dat hij zal keeren.

Nu weet zij dat alles uit is, en haar lippen fluisteren een weemoedig ‘voorbij’.

Maar zij zal niet spoedig vergeten het mooie geluk, dat zij als een kind heeft verspeeld en nu voor immer verloor.

Hij twijfelde aan hare liefde; het is haar eigen schuld. Te lang heeft zij zorgeloos geleefd, spottend met goeden raad, genietend het zonnig heden.

Zij wist het dat zij egoïst was. Minder kind dan zij dachten, nam zij zich voor zich te beteren, maar zij stelde uit, eindeloos stelde zij uit, en nu is het te laat.

Zij had hem zoo lief, zij wilde een modelvrouwtje voor hem zijn. Alles wat zij vervelend en saai vond, zou zij leeren ter wille van Henk.

Zij heeft hem nooit over haar voornemens gesproken. Het zou een verrassing zijn. En voor Lotte wilde zij het geheim van haar groote liefde niet ontwijden.

Zij lachte in stilte, als Lotte haar beknorde. Het zou immers alles anders worden; even moest zij nog genieten vóór zij zich in de zorgen stak.

Zij zag er wel eens tegen op haar kinderbestaantje te verwisselen met de deftige verantwoordelijkheid van huisvrouw. Maar voor Henk had zij alles over. Zij zou zelfs haar onafhankelijken geest voor hem buigen.

Vandaag voor het laatst! Is het niet wanhopig, dat zij juist nu... Ja, zij wou niet toegeven, zij vond dien biefstuk zoo afschuwelijk en Henk heeft het eerst lachend behandeld... plotseling is hij uitgevallen.

Haar oude trots kwam boven, zij boudeerde zooals zoo dikwijls, dan vond hij het aardig, nu was het niets erger, zij zou nooit gedacht hebben dat dit het einde moest zijn.

Zij wilde niet buigen, zij bleef koppig, al had zij reeds lang berouw.

Maar na tafel, alleen in den tuin, kwam zij tot nadenken.

Zij zou de eerste zijn, het was nog nooit gebeurd.

Henk en Lotte zouden zien dat zij toch niet zoo'n kind was.

Te laat!

Het kan nu nooit meer goed worden. Henk twijfelt aan haar liefde. Neen, erger, hij twijfelt aan zijn eigen liefde. Anders had hij haar immers niet verlaten, nu zij hem zoo noodig heeft. Zij voelt nu niet meer den moed een nieuw leven te beginnen. Zij heeft zich te lang laten bederven. Er kan niets meer van haar terechtkomen.

Een nietig bestaan, troosteloos, zonder liefde.

Voor wie zal zij werken aan haar karakter?

Voor zichzelf? Voor een wereld, die ook zonder haar zal voortdraaien?

Zij heeft geen levensdoel, waartoe zal zij zich er een scheppen?

Haar veerkracht is verlamd. Zij kan niet meer een nieuw leven beginnen, want zij vertrouwt haar eigen kracht niet meer.

Voor haar is alles te laat.