De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

Monaco en Monte Carlo
door H.M. Werner.
Met illustratiën.

V.

Wanneer wij van het gebouw des Beaux-Arts door of langs de tuinen van het Casino eenige honderden schreden omhoog gaan, en wij stijgen dan nog eenige steenen trappen op, dan staan wij vóór het gebouw du Crédit Lyonnais en zien onmiddellijk rechts daarvan het station van den spoorweg naar la Turbie. Wij zijn nu reeds de grens van de Principauté overgegaan, en staan op Fransch grondgebied in de gemeente la Turbie.

Wij nemen plaats en gaan met de baan naar boven. Na eenige minuten stijgens houden wij even op aan de halte Monte Carlo Supérieur, uitsluitend gemaakt voor de gasten en bezoekers

de concertzaal, van den zeekant gezien.

van het Riviera Palace, dat men dan ook van daar na een paar minuten wandelens langs een fraaien, nieuwen aanleg met planten en bloemen, door het olijvenbosch in de rotsen uitgehouwen, zeer gemakkelijk bereikt. Men kan er van Monte Carlo uit ook te voet komen langs nieuwe, zeer breede steenen trappen, door terrassen onderbroken, die regelrecht op het midden van het gebouw uitloopen, of ook nog langs den zigzag opgaanden rijweg.

Dit prachtige reuzenhotel, eerst sedert een paar jaar voltooid, is eene onderneming der Compagnie internationale des Wagons-Lits et des grands Express Européens, die ook elders, o.a. te Nice, te Ostende, te Constantinopel enz., dergelijke kolossale gebouwen deed verrijzen. Het is een langwerpig gebouw met geringe diepte, geheel tegen de rots gebouwd, het front natuurlijk naar het zuiden gekeerd. Daarvóór breede, fraai aangelegde terrassen, van waar men evenals uit de verschillende vertrekken een eenig schoon uitzicht geniet, over het geheele vorstendom, over de heerlijke zee, ja over de geheele kust, zoover het oog reikt.

De achterzijde van het hotel is een breede, doorloopende, met glasoverdekte wintertuin, die zich in het midden tot eene groote rotonde verbreedt, waar in het namiddaguur in den regel muziek wordt gemaakt. De groote zalen beneden zijn allen met zeldzame luxe gedrapeerd en gemeubeld, streng in oude stijlen, niet met namaak, maar met ech-

[p. 397]

te oude meubelen, die voorheen oude paleizen en kasteelen tot sieraad verstrekten. Zoo vindt men er eene zaal in Italiaanschen renaissancestijl, daarnaast eene andere, zuiver in den stijl Louis XIV; voorts eene leeszaal in Empirestijl en daarmede en suite een kabinetje, waarvan de kostbare wand- en vloertapijten een ieders bewondering gaande maken. Met kunstzin en smaak is dat alles bijeen en in orde gebracht, en als men bedenkt wat zulk eene inrichting moet gekost hebben, dan vraagt men zich onwillekeurig af: hoe is het mogelijk, dat zulk eene zaak, ondanks de hooge prijzen, die de gasten daar betalen, behoorlijk rente kan afwerpen? Het antwoord op die vraag vinden de aandeelhouders van genoemde Compagnie internationale enz. in het jaarverslag daarvan over 1900 terug. Niettegenstaande eene meerdere opbrengst van circa twee millioen franken op het gewone bedrijf in het afgeloopen

het casino, gezien van het terras vóór het gebouw der crédit lyonnais.

jaar, toch een deficit van vijf millioen op de hotels, waarvan evenwel de Parijzer wereldtentoonstelling, waar deze maatschappij bij het Trocadero ook al een reusachtig hotel deed verrijzen, wel hoofdzakelijk schuld is. Daar toch is het gegaan, zooals het hier in Monte Carlo eigenlijk altijd gaat: alles op groote schaal; er wordt op allerlei wijze voortdurend kolossaal veel geld gewonnen en verloren. De fout is, dat helaas! velen bij al de grootheid, rijkdom, pracht en weelde, die hier dagelijks het oog verblindt en de zinnen benevelt, hun nuchter verstand en oordeel verliezen, indien zij het althans ooit bezeten hebben.

Doch na dit kleine uitstapje gaan wij met de spoorbaan verder omhoog en bereiken een kwartier later het ongeveer 500 meter boven de oppervlakte der zee gelegen dorpje la Turbie, waarlangs de wereldberoemde Route de la Carniche loopt, die boven over de bergen Nice met Menton verbindt en aan Frankrijks eersten keizer zijn aanzijn te danken heeft.

Wij verlaten het station en willen, alvorens la Turbie zelf in oogenschouw te nemen, ons een oogenblik verpoozen voor het groote hotel-restaurant, gelegen vóór het dorp met het breede front naar de zee gekeerd.

Welk een onbeschrijfelijk schoon uitzicht doet zich hier aan het oog voor! In den waren zin des woords voelt men zich aan den grond genageld en tot in de ziel gegrepen. Daar ligt de geheele Principauté voor ons in de diepte; alles even klein en toch duidelijk te onderscheiden, als eene opgezette speeldoos. De kolossale rots van Monaco, waar men van zee uit met eerbied en huivering tegenopziet, met het vorstelijk paleis, het oude stadje, de nieuwe kathedraal, de tuinen en wandelingen, zij gelijkt een versierden molshoop! Het voorgebergte van Monte Carlo met zijn trotsch Casino en zijne reuzenhotels verheft zich voor het oog ternauwernood boven de aan de haven gelegen Condamine. De hemelhoog tegen en op de rotsen gebouwde huizen en villa's, zij zijn allen verzonken in de laagte! Onze blik weidt vrij en onbelemmerd over dat alles heen en omvat duidelijk de geheele duizendwerf kronkelende rotsachtige kust, aan de eene zijde over kaap Martin en Menton - achter dit voorgebergte bijna geheel verscholen - tot Ventimille en Bodighiera, aan den anderen kant over Villefranche en Nice tot aan het achter Cannes gelegen Esterelgebergte. En daarvoor de uitgestrekte blauwe zee, aan den gezichtseinder slechts op eene plaats begrensd door de voor het oog flauw oprijzende bergen van het eiland Corsica; die zee, wier golven hier en daar zacht kabbelen tegen de vlakke kust en elders geweldig opbruisen tegen de vooruitspringende rotspartijen. Een eenig schoon, verrukkelijk panorama, niet zoo grootsch en majestueus als men genieten kan op den Mont Blanc, de Rigi, de Monte Generosa, enz., maar oneindig vriendelijker, liefelijker en

[p. 398]

aantrekkelijker, wijl men zich hier op eene hoogte bevindt, waarop de details, zoowel in de constructie der gebouwen als in het dieren- en plantenrijk, nog duidelijk zichtbaar en te onderscheiden zijn, en het leven, de bezieling dus nog niet voor het oog is weggevaagd.

Wanneer de liefelijke zon, zooals doorgaans geschiedt, dit alles beschijnt, verheldert, verduidelijkt, de kleuren niet alleen scherp belijnt en doet uitkomen, maar zelfs op het geheel eene rijke, wonderbare kleurenpracht toovert, dan zal het wel niemand verwonderen, wanneer wij rondweg verklaren, dat zelfs de meest gloedvolle beschrijving den indruk, dien zulk een natuurgenot in het ontvankelijk gemoed achterlaat, onmogelijk kan teruggeven. Zulk een pracht is niet te beschrijven, zij is slechts te genieten, en de indruk, in de ziel teweeggebracht, kan alleen worden vertolkt door een traan, die in het moê gestaarde oog onwillekeurig opwelt en eene stille doch dankbare aanbidding is voor den grooten Schepper des Heelals!

Wonderschoone natuur voorwaar! maar een natuurschoon ongetwijfeld

de tuinen van het casino met den blik op kaap martin.

niet weinig verhoogd door de kunst, door de vinding en den arbeid van den mensch. En onwillekeurig dringt zich dan de gedachte bij ons op den voorgrond: die tempel van het spel daarginds, wier vergulde tinnen in het midden van dit heerlijk panorama in de heete middagzonweêrspiegelen, is voor een groot deel de oorzaak van dit alles, de spil, waarom het geheele leven hier draait.

Dit geeft ons gereedelijke aanleiding over de Bank en het spel aldaar nog een en ander in het midden te brengen. Onze rustige zitplaats vóór het hotel met het fraaie, uitgestrekte vergezicht vóór ons en de frissche bries, die ons hier boven op de bergen tegenwaait, is voor zulk eene mijmering bijzonder geschikt.

Omtrent de speelbank te Monte Carlo heerschen de meest uiteenloopende ideeën en beschouwingen. Velen - vooral zij, die Monte Carlo nimmer hebben gezien en de inrichting en werking van de Bank niet van nabij kennen, en zij, die - bijna zonder uitzondering door eigen schuld - daar min of meer aanzienlijke sommen verloren hebben - velen beschouwen de speelbank als eene hoogst onzedelijke, verderfelijke instelling, wier voortbestaan bij den aanvang der 20e eeuw eene schande en ongeoorloofde dwaasheid moet genoemd worden.

Met schrille kleuren schilderen zij de onherstelbare ongelukken, die als het ware dagelijks door die Bank worden veroorzaakt. Wanneer ge de speelzalen binnentreedt - zoo luidt hun verhaal - dan ademt ge eene duffe lucht in, 't is alsof de atmosfeer u dadelijk loodzwaar drukt, zelfs nog voordat ge de eerste speeltafel hebt bereikt. Ziet ge oplettend de spelers en speelsters aan, die aan de tafels zijn gezeten of in drie tot vier dichte rijen, als haringen in een ton opeengepakt, om die zittenden staan geschaard, dan bemerkt ge op aller gelaat, bijna zonder uitzondering, teekenen van ontevredenheid en teleurgestelde verwachting, dikwijls zelfs trekken van angst, wanhoop en vertwijfeling. Groote sommen, aanzienlijke fortuinen worden hier dagelijks gewaagd en - doorgaans verloren, vooral door onervaren en illusionistische jongelieden en wufte, speelzieke jonge dames en jeugdige gehuwde vrouwen, en den armen slachtoffers dezer speelwoede rest niets anders dan verder een bekrompen en kommervol bestaan, rijk aan wroeging en berouw, terwijl zij het zoo goed, zoo ruim zelfs in de wereld konden hebben, indien zij maar nimmer den drempel van het Casino te Monte Carlo hadden overschreden. Of wel, wat nog erger is en toch voortdurend, ja zelfs wekelijks, om niet te zeggen dagelijks voorkomt, zij zoeken in zelfmoord het eenige middel om aan dat jarenlange berouw, aan de schande hunner dwaasheid en den medelijdenden spot hunner vrienden en bekenden in het vaderland te ontkomen. Zelfmoorden zijn er dan ook aan de orde van den dag, al worden zij zooveel mogelijk geheim gehouden, om het crediet der Bank niet te schaden en de gezonde publieke opinie daartegen niet al te zeer in het harnas te jagen. Ja, een zelfmoord in de speelzalen zelve valt dikwerf voor, en men is daarop zóó voorbereid en daaraan zóó gewoon, dat in zulk een geval onmiddellijk een viertal, in keurig livrei gekleede bedienden toeschieten en het lijk met pistool of dolk oppakken en wegdragen, zoodat het geheele incident in het spel geen vijf minuten vertraging geeft.

En waar blijft al dat geld, al dat fortuin, dat op deze wijze dagelijks lichtzinnig wordt weggeworpen? Ziet slechts de met vorstelijke pracht gebeeldhouwde en vergulde zalen, de fijn beschilderde wanden en plafonds, de met de grootste zorg onderhouden tuinen, den rijkdom van planten en bloemen, enz., en vraagt slechts hoeveel procent dividend de aandeelhouders der Bank jaarlijks genieten, en ge hebt het antwoord op die vraag gevonden.

Op deze wijze kan men nog bladzijden vol schrijven, om het verderfelijke en immoreele der speelbank in een helder

[p. 399]

daglicht te plaatsen, doch de vraag is maar: Is dat alles waar? Of is veel daarvan eenvoudig onwaar, althans sterk overdreven?

Men moet jaren achtereen gedurende weken en maanden te Monte Carlo zijn geweest, dagelijks als het ware de speelzalen hebben bezocht en daar alles aandachtig, oordeelkundig en met een nuchteren en onbevooroordeelden blik hebben gadegeslagen, om een juist oordeel over deze zaak te kunnen vellen en het leven aldaar en het spel in het bijzonder te schilderen zooals het in werkelijkheid is.

Het zij verre van ons om het spel in het algemeen en vooral de speelbank te Monte Carlo, of welke andere inrichting van dien aard, uit het oogpunt van zedelijkheid in bescherming te nemen. Voorzeker is het spel en speciaal de speelbank eene verleidelijke en gevaarlijke zaak, die reeds menigeen te gronde heeft gericht, doch dat is niet de schuld van de Bank, maar van de spelers zelven. Als ik met honderd anderen aan het strand een bad neem in zee en ik waag mij te ver in den stroom en verdrink, dan kan dat toch die zee niet helpen, en zoude het toch al te dwaas zijn, als men daaruit de conclusie trok, dat het baden in zee als gevaarlijk door een ieder moest vermeden worden.

Er zijn af en toe jeugdige onbezonnenen, die geheel hun, soms vrij aanzienlijk vermogen daar in eene korte spanne tijds verspelen, en onder hen komen er voor, die daarna aan zelfmoord de voorkeur geven boven een lang leven van wroeging en berouw. Doch dat zijn uitzonderingen, zeldzaam voorkomende gevallen. Voorts treft men nog een groot aantal menschen aan van beider geslacht en van allerlei leeftijd voor wie het spel geen genoegen of uitspanning is, maar een hartstocht; zij moeten spelen, iederen dag, zoolang mogelijk, liefst erbij zitten. Dit zijn de ware ongelukkigen, zij zijn als het ware aan de speeltafel genageld, zij hebben oog en gedachte voor niets anders dan voor het spel. Zij verliezen natuurlijk op den duur altijd, dat kan niet anders; zij weten noch hun verlies, noch hunne winst te beperken. Verliezen zij tijdelijk, dan spelen zij met des te meer woede door, om het verlies weer in te halen; winnen zij af en toe, dan zet dit hen slechts aan om nog verwoeder door te spelen, nog meer te wagen, totdat zij alles weer verloren hebben. Zij spelen niet met de Bank, de Bank of liever het spel speelt met hen. Het is onbegrijpelijk, dat hun verstand door den hartstocht zoo beneveld is, dat zij niet inzien, dat zij juist den eenigen zekeren weg inslaan om altijd te verliezen.

Maar voor al deze ongelukkigen zoude het dan toch een zegen zijn, indien de Bank te Monte Carlo voorgoed werd gesloten? Och neen! want dan gingen zij natuurlijk ergens anders spelen. Ze zijn als de muggen om de kaars; blaast het licht uit en ze zoeken dadelijk een ander licht op; ze zijn niet tevreden alvorens zij minstens hunne vleugels hebben gebrand en machteloos ter aarde liggen.

Het spel is hunne tweede natuur, de speelduivel regeert hen, het geld brandt hen in den zak; 't is bij hen eene ziekte, waarvan zij slechts te genezen zijn door aanzienlijke verliezen, vaak zelfs eerst nadat zij financieel totaal vleugellam zijn geworden.

Dat er veelal een duffe, zwoele atmosfeer heerscht in de speelzalen, hoe ruim ook gebouwd, is zonder twijfel waar; maar dat is geen wonder, als men in aanmerking neemt èn het warme klimaat èn het groot aantal aanwezige personen, waaronder vele sterk geparfumeerde dames. Wie frissche, zuivere lucht wil inademen, moet hier niet komen, dat is zeker, doch voor hem is de Bank even vriendelijk en bereidwillig, hij kan in de tuinen van het Casino volop genieten en dat kost evenmin eene centime als het betreden der speelzaal.

Doch men moet iets voor zijn genoegen overhebben. En de speelbank is voor het overgroote deel harer bezoekers en vooral harer habitués niets anders dan een genoegen, een verzet, eene uitspanning. Men ziet dan ook in den regel kalme, vergenoegde gezichten, en, ofschoon hardop spreken begrijpelijkerwijs hinderlijk zoude zijn en dus verboden is, kan men zich toch voortdurend vermaken met menige ui of geestige opmerking, die naar aanleiding van de wisselvalligheden van het spel ten beste wordt gegeven.

Wel is er hier en daar soms een trek van spanning waar te nemen, en bewijzen vele spelers en vooral speelsters, dat zij hunne zenuwen niet steeds voldoende weten te beheerschen, doch dit maakt de zaak voor den opmerkzamen beschouwer slechts belangwekkender en pikanter. En dit alles zoude nog meer het geval zijn, indien niet een groot gedeelte der spelers Engelschen waren, die, zooals bekend is, door hunne overdreven kalmte en onveranderlijke gelaatstrekken, wat er ook in hun gemoed moge omgaan, een soort van flegmatisch en somber waas over het spel verspreiden. Zij zijn hier, evenals overal elders, alleen goed en gewild om hun geld.

Men speelt dus in de eerste plaats tot tijdverdrijf, ieder op zijne eigene wijze, met zijn eigen systeem en met zijne eigene eenheid of uniteit, geëvenredigd aan zijn fortuin of liever aan de som, die men in het kwaadste geval kan of wil verliezen. Het zal toch wel geen betoog behoeven, dat voor den een 120,000 frc evenveel waarde hebben als voor een ander 50 frc. De eerste speelt met de eenheid van 12,000 frc, het maximum, de laatste met die van 5 frc, het minimum van inzet. Beiden zijn even tevreden en vergenoegd als zij door de fortuin hun inzet zien verdubbeld, en even kalm en onverschillig als hunne mise met de hark van den croupier wordt ingerekend, wetende dat zij natuurlijk niet altijd kunnen winnen.

En de Bank is en blijft onder dat alles geheel onverschillig, zij is eene machine en werkt steeds regelmatig voort; zij is onder alle omstandigheden zeker van hare zaak, zij wint bij slot van rekening altijd en moet steeds winnen, daar is de zaak op ingericht, dat weet iedereen, en dat is ook noodig en billijk. Doch hieruit volgt nog volstrekt niet, dat alle spelers verliezen. Indien een speler niet winnen kon, ja, indien er niet voortdurend vele spelers waren, die winnen, zoude de Bank niet lang meer bestaan, evenmin als zij in de mogelijkheid zoude zijn haar leven nog maar een jaar, ja zelfs eene maand te rekken, indien zij niet absoluut zeker was van eene voortdurende, vrij aanzienlijke winst.