De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

[p. 316]

Het Openlucht-Museum te Stockholm.
Met illustratiën.

Een openlucht-museum? Velen halen waarschijnlijk de schouders op, en kunnen zich geen voorstelling maken van hetgeen eigenlijk met een openlucht-museum bedoeld wordt. Het zou niet te verwonderen zijn, want tot nog toe heeft geen ander land het voorbeeld van Stockholm gevolgd, en dus is dat openlucht-museum, de schepping van één enkel

kijkje op het openlucht-museum.

man, den directeur van het Noordsche museum, Arthur Hazelius, nog altijd eenig in zijn soort. Het overlijden evenwel van den stichter, die na een goed geslaagd werk plotseling uit zijn lievelingsschepping weggeroepen werd, maakt de herinnering aan den ‘trots’

boerenhuis uit de 16^de eeuw.

van alle Stockholmers opnieuw levendig.

Wat moet het openlucht-museum eigenlijk beteekenen? Het stelt, in korte bewoordingen uitgedrukt, Zweden in het klein voor; het toont in merkwaardige gebouwen, huisraad, kleederdrachten en groepvormingen de karakteristieke bizonderheden van Zweedsche landschappen aan, die, gedeeltelijk, inzonderheid Dalekarlië, nog heden ten dage een echt nationalen stempel dragen.

Vóór alles wil het openlucht-museum een overzicht geven van het boerenleven en zijn langzamerhand verdwijnende gewoonten en inrichtingen.

In die plaatsen van het land, welke van het buitenverkeer zijn afgesloten, zijn niet alleen de in blokhuisstijl gebouwde boerenwoningen in onverwoesten staat in stand gebleven, maar zij hebben ook hun voorvaderlijke inrichtingen behouden, en daar deze inrichtingen haar ontstaan te danken hebben aan de bewoners zelven - de boer was zijn eigen schrijnwerker, zijn eigen horlogemaker, hij sneed schalen en borden, versierde zijn wanden enz. - zijn zij van groote historische waarde. Maar naarmate de verkeersmiddelen beter werden, het spoorwegnet zich uitbreidde en de handelsreizigers zelfs tot in de verst verwijderde plaatsen bracht, begon ook het moderne huisraad en moderne kleederdracht de oude inrichtingen der boerenhuizen te verdringen.

Deze opmerking moest ook tot zijn spijt Dr. Hazelius maken, toen hij als student in een der jaren '70 tot '80 het landschap Dalekarlië bezocht, waar de boerenbevolking, meer dan ergens anders, getrouw gebleven was aan haar oude zeden en gewoonten. Reeds toen kwam Dr. Hazelius op het denkbeeld, de merkwaardige voorwerpen, kleedingstukken enz., die zich nog op het land bevonden, in één museum te vereenigen, en kort na de voleinding zijner studiën zette hij zich kalm aan het werk, terwijl hij van een bloedverwant 1000 Mark leende, zich daarvoor in Dalekarlië kleeren en andere zaken aanschafte, en daarmee in een kleine gehuurde ruimte eene ‘Scandinavische-Ethnografische verzameling’ opende. Hiermee was de grondsteen gelegd voor de tegenwoordig kolossale verzamelingen van het Noordsch-Museum, welks inhoud nog een inrichting van den eersten rang is, en niet minder merkwaardig is om den aard zijner ontwikkeling.

Dank het verzamel-genie van Dr. Hazelius en de buitengewone gave, waarmee hij steeds opnieuw geldmiddelen wist te verkrijgen, nam zijn onderneming zulk een vlucht, dat ze in 1880 reeds den naam kreeg van het ‘Noordsche Museum’.

Gelijktijdig gaf Hazelius het museum, dat zijn privéeigendom was, aan het Zweedsche volk ten geschenke. Vroeger was het reeds aan den staat aangeboden, die er, niettegenstaande de aanbeveling van verschillende geleerde genootschappen, voor bedankt had.

Eenige invloedrijke mannen vormden nu een soort van opzichterschap, terwijl Dr. Hazelius de leiding behield en zich onvermoeid aan den verderen opbouw der zaak wijdde.

Toen reeds had het museum een tamelijk grooten omvang, en tegenwoordig neemt het drie zich in dezelfde straat bevindende, maar van elkaar gescheiden gebouwen in.

Deze verdeeling heeft natuurlijk ten gevolge dat men geen goed overzicht heeft over de uitgebreidheid der verzamelingen, hoewel zij in werkelijkheid de grootste dezer soort in het Noorden zijn, en een juist denkbeeld geven van de beschaving in de Scandinavische landen.

De voorstellingen worden zeer duidelijk gemaakt door groepen beelden, door het weergeven van boerenkamers met complete inrichting en bewoners in nationaal kostuum, een wijze van tentoonstelling, die in het nieuwe gebouw in nog grooter omvang zal worden aangewend. Dicht bij de diergaarde namelijk is men bezig een reusachtig paleis te bouwen, dat zijn voltooiïng nadert en alle verzamelingen van het Noordsche Museum in zich vereenigen kan. Daardoor krijgt Stockholm dan een der omvangrijkste en gelijktijdig prachtigste musea der wereld.

Ook dit werk heeft zijn ontstaan te danken aan Dr. Hazelius,

[p. 317]

die niet alleen het plan ontwierp, maar ook voor de verschaffing der middelen zorgde - een reuzenwerk, wanneer men in aanmerking neemt, dat het Noordsche Museum geen

klokketoren uit de 47^de eeuw.

kapitaal bezit en de bouwkosten door rijke begunstigers, loterijen enz. verschaft moeten worden.

Doch, niet voldaan met den bouw van dit museum, waarvan reeds in 1888 de eerste steen gelegd werd en waar reeds de geheele arbeidskracht van een man voor gevergd wordt, nam Dr. Hazelius nog het initiatief tot het werk dat zulk een schitterend succès had: het openlucht-museum of ‘Skansen’ - schans, zooals het genoemd werd naar de plek, waarop het verrees.

‘Skansen’, aan den zoom van de diergaarde gelegen, verplaatst ons in een omgeving, die eigenaardig aandoet. Bij het binnentreden reeds wordt het oog geboeid door een kamp van Laplanders met echte Laplandsche bewoners, in al hun eigenaardige verrichtingen. Binnen een omheining, in welker midden zich, uit groote blokken saamgesteld, een klein gebergte verheft en gelegenheid tot klauter-oefeningen is, weidt een kudde rendieren. Het tooneel voert ons in een gebied van noordelijk Zweden, waar weinig menschen wonen en waar nog ten huidigen dage de nomaden van Europa, hier en daar door de zich uitbreidende kolonisatie in het nauw gebracht, hun zwervend leven leiden. De Laplandsche hond voor de tent slaat luid aan; het nauwlettend oppassen zit hem in het bloed, want in zijn geboorteland worden de rendieren door menigvuldige vijanden bedreigd, van welke de wolf wel de ergste is, die door zijn onhoorbaar naderen menige kudde aanvalt en daardoor de bezitters tot den bedelstaf brengt.

Niet ver van het Laplander kamp staat een eigendomlijke oude klokketoren, zooals men die hier en daar nog in Zweden aantreft. De 22 Meter hooge houten toren, met zijn koepelvormig, in een lange spits uitloopend dak, levert een schilderachtigen aanblik op en is getrouw naar het origineel weergegeven. Nabootsingen komen trouwens zelden voor, en alles is zooveel mogelijk echt. Dit laatste is ook het geval met een anderen klokketoren en de interessante boerenhuizen - karakteristieke gebouwen uit verschillende deelen van Zweden - de eigenaardige voorraadschuren, kolenhutten, sennehutten, en het ontelbare aantal voorwerpen, die in hun uitgebreidheid er toe bijdragen om het openlucht-museum een groote bekoorlijkheid te verleenen. Hier ziet men mijlsteenen uit de 17^de eeuw, daar een schavot, op een andere plaats weer voorwerpen die aan heidensche Laplandsche gebruiken herinneren.

Op een beek drijft een dier lichte maar stevige booten, waarmee men op de snelstroomende rivieren in noordelijk Zweden vaart; op andere plaatsen liggen reusachtige ertsblokken, - om kort te gaan, waar de toeschouwer ook heenkijkt, overal wordt zijn fantasie opgewekt.

Maar nog meer is dit laatste het geval, wanneer men de gebouwen binnentreedt, en in 't bizonder de boerenhuizen, waar in de meeste de oorspronkelijke inrichting nog aanwezig is.

Dikwijls kwamen de vroegere bezitters, van wie men het gebouw en den inboedel kocht, naar Stockholm, om er voor te zorgen dat alles op zijn oude plaats kwam te staan. Wij zien hier al het merkwaardige huisraad, zooals het in de oude Zweedsche boerenwoningen in gebruik was, de groote drinkglazen, de bontgeverfde koffers, waarin de jonge boerin haar uitzet bewaart, de kleurige weefsels, meubelen en huisraad, alles zoo volledig mogelijk, zoodat het inwendige van een dezer gebouwen reeds een klein museum op zichzelf vormt.

Zeer interessant is ook een boerenhuis, dat het eigendom was van een rijken boer, Hindensson en diens vrouw Maria van Gent (zou het een Hollandsche zijn?) en waarvan wij op een onzer afbeeldingen de inrichting zien.

De g bouwen liggen natuurlijk niet dicht bij elkaar, maar zijn over het uitgestrekte land verdeeld; meestal is de omgeving in denzelfden stijl gestoffeerd, zoodat het geheel een zeer harmonischen indruk maakt.

De t rijke diergroepen vormen een rijke afwisseling met de gebouwen, want daar het openlucht-museum een volledig overzicht geeft over het Scandinavische volksleven, zoo is de dierenwereld ook niet vergeten.

Deze zoölogische afdeeling is reeds van veel belang, en ook hierbij moet men weer het verstand bewonderen, waarmee alles is ingericht.

Maar hiermee is nog niet alles opgenoemd. Een schaar in nationaal kostuum gekleede vrouwen uit Dalekarlië, uit onderscheiden kerspelen afkomstig en in wier kleederdracht slechts een gering verschil is, voert op de speelplaatsen haar nationale dansen en ringspelen uit, die altijd de toejuichingen der toeschouwers inoogsten.

Over het algemeen schenkt men aan de nationale dansen veel attentie, wat blijkt uit het feit, dat zij tegenwoordig ook in de salons gedanst worden, en vele vereenigingen het zich tot taak hebben gesteld ze grondig te leeren. Nergens

kamer uit een boerenhuis 17^de eeuw.

[p. 318]

evenwel ziet men ze zoo goed uitvoeren als op ‘Skansen’.

Op bepaalde feesten, zooals Kerstmis, Johannesdag, welke in Zweden altijd gevierd wordt, en andere Noordsehe gedenkdagen, hebben er allerlei voorstellingen en optochten plaats en de ‘Skansen’ is bij die gelegenheden de uitverkoren verzamelplaats der Stockholmers.

Doch het mooiste gezicht heeft men van uit den toren, die op het hoogste punt der ‘Skansen’ gelegen is, en waar zich het prachtigste panorama, dat men zich kan voorstellen, ontrolt.

Deze kolossale, massieve uitkijktoren is het kenteeken van het prachtige museumpark. Evenals zich de hooge ijzeren telefoonpaal, die met zijn massa draden den middenpijler eener hangbrug vormt, zich boven de huizen der stad verheft, zoo beheerscht de uitkijktoren, hoog boven de boomtoppen uitstekend, het gebied van het openlucht-museum, den van zee komenden vreemdelingen op grooten afstand reeds aankondigend, dat hier de grootste bezienswaardigheid van Stockholm haar plaats heeft.