De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

[p. 193]

Een dood-gewone Schoolmeester
door Thérèse van Arendsberg.
Met illustratiën van Valerie Braakensiek.
(Vervolg en slot van blz. 187.)

En Anna Verdoorn had gelijk. Reeds bij zijn eerste bezoek aan mevrouw Testers werd baron Breteuil met groote beleefdheid niet alleen,

Hoe groot was hare verbazing, toen zij de deur openend baron Breteuil ontwaarde. (Blz. 194.)

maar zelfs met bijzondere voorkomendheid en hartelijkheid ontvangen. Mevrouw, van geboorte ook eene française, getuigde hare blijdschap hare moedertaal weder eens te kunnen spreken, en Corrie deed zich zoo alleraangenaamst voor, dat de vijftigjarige Breteuil van 't eerste oogenblik af onder hare bekoring kwam, en in 't vervolg geene gelegenheid verzuimde om zich aangenaam te maken bij moeder en dochter beiden. De prachtigste bloemen en het lekkerste fruit werd telkens met ‘de vriendelijke groeten van den eigenaar van Eikenhorst’ bij de weduwe Testers afgegeven, en al heel spoedig was het voor niemand in Beilen meer een geheim, dat hun nieuwe dorpsgenoot op een in 't oog vallende wijze zijn hof maakte aan de mooie Cor. Of zij die genegenheid beantwoordde, was moeilijk te weten te komen, want het jonge meisje hield zich voor haar doen ditmaal zeer gereserveerd, en Antie had nog altijd hoop, dat hare voormalige vriendin, trouw aan haar eens gegeven woord, Van Andel het plechtige ja zou toevoegen, zoodra hij na een goed geslaagd examen in Beilen terugkwam. En toch, was het feitelijk wel te wenschen dat zij zijne vrouw zou worden? Zou de lichtzinnige Cor ooit geschikt zijn om dien ernstigen jongen man gelukkig te maken, zij, die rijkdom en pracht steeds op den voorgrond stelde en rechtschapenheid, deugd en edele principes als bijzaak beschouwde?

Menigmaal vroeg het ernstige meisje zichzelve dit af, en naarmate de tijd naderde, dat Van Andel examen moest doen, kwam zij meer dan eens in verzoeking om naar Corrie toe te gaan om zich te overtuigen of deze inspanning verkeerde over den afloop daarvan. Maar telkens was het haar vader, die haar hiervan terughield, wijl hij bang was dat Antie, oprecht als zij altijd was, wellicht Cor harde Woorden zoude toevoegen, indien het haar mocht blijken, dat deze hare gedane belofte niet als verbindend beschouwde.

Doch op den 20^sten Augustus, den dag, waarop de beslissing zou vallen, kon Anna Verdoom zich niet langer bedwingen en besloot tegen 5 uur even naar Corrie te gaan om, zonder iets te vragen, aan de uitdrukking van hare oogen te zien of zij al eene blijde of droeve tijding ontvangen had. Juist toen zij zich daartoegereedmaakte, wordt er gebeld, en nog voordat Antie haastig de trap af was gesneld om te zien of het soms iets betreffende de zaak, die haar zooveel belang inboezemde, kon wezen, riep haar vader haar al toe:

‘Een telegram, An, slecht nieuws. Van Andel is gezakt.’

‘Gezakt, papa, hoe vreeselijk!’ geeft het jonge meisje ten antwoord, terwijl ze zich haastig naar beneden spoedt. ‘Waarom zou hij dit u melden?’

[p. 194]

‘Natuurlijk, opdat jij het Corrie zoudt gaan mededeelen; een zware taak, mijn kind.’

‘En toch ben ik blijde indien uw vermoeden juist is, dat Van Andel mij daartoe uitkoos,’ klonk het ernstige antwoord; ‘het bewijst dat hij vertrouwen stelt in mijn tact. Ik zal dus maar dadelijk gaan, papa, en ik hoop nu maar dat Corrie hem liefderijk zal weten op te monteren zoodra hij hier terugkomt.’

Reeds eenige oogenblikken later zien we freule Verdoorn met gejaagden tred de dorpsstraat afloopen in de richting van het marktplein, waar de weduwe Testers woonde. Op haar vraag aan de dienstbode of juffrouw Corrie thuis was, werd haar verzocht naar de achterkamer te gaan, waar de familie zich bevond; doch hoe groot was hare verbazing, toen zij de deur openend baron Breteuil ontwaarde, die, blijkbaar in een zeer vertrouwelijk gesprek met Corrie verdiept, de bezoekster niet opmerkte, voordat Antie op scherpen toon zichzelve aandient met de woorden:

‘Vergeef mij, indien ik zoo onbescheiden ben een vertrouwelijk samenzijn te storen, maar Dientje zeide mij, dat ik de familie in de tuinkamer zou vinden, en ik kon dus weinig veronderstellen hier bezoek te zullen aantreffen. Baron, u zult het mij, hoop ik, niet ten kwade duiden, indien ik u even van het gezelschap van juffrouw Testers beroof, want Corrie, ik heb je iets mede te deelen dat alleen onder vier oogen kan geschieden. Volg me even in de gang.’

‘Hoe mysterieus!’ gaf Cor gejaagd ten antwoord. ‘Antie, je doet me werkelijk schrikken. Er is toch niets treurigs met je vader voorgevallen?’

‘Met papa gelukkig niet,’ hernam Anna Verdoom, ‘maar wel met iemand anders. Volg mij.’

‘Wat is het?’ fluisterde Corrie, zoodra de beide meisjes de kamer verlaten hadden. ‘Antie, je zet zoo'n begrafenisgezicht, wat moet de baron wel denken?’

‘Wat kan die man me schelen,’ barstte het driftig van Anna's lippen. ‘Cor, heb je er vandaag dan in 't geheel niet aan gedacht, dat het 20 Augustus is, dat Van Andel heden examen moet doen....’

‘Nu, wat zou dat, is hij gestraald?’

‘Ja, Corrie, hij is niet gelukkig geweest; papa ontving zooeven een telegram om het hem mede te deelen. Zeker was de arme jongen bang, dat het je te veel zou schokken, indien hij het je zelf meldde, en was het zijne bedoeling, dat ik je zou voorbereiden; ik vrees, dat ik dit niet zeer tactvol heb gedaan, maar ik beken, dat ik pijnlijk aangedaan was, toen ik je op dezen voor jou zoo gewichtigen dag in gezelschap vond van baron Breteuil, en te meer daar je blijkbaar in een vroolijk discours gewikkeld, geheel vergeten waart welk een beslissende dag het heden voor Van Andel is. Ik weet toch sinds lang in vertrouwen, wat er tusschen je beiden bestaat.’

‘Er bestaat niets,’ viel Corrie haar hooghartig in de rede; ‘ik heb Van Andel eens in een onbezonnen oogenblik gezegd, dat, als hij zijn middelbare akte had, ik zijn aanzoek in ernstige overweging zou nemen - meer niets. Nu is hij gesjeesd en is van zelf alles uit; ik ben niet van plan om langer op hem te wachten en nog minder om onderwijzersvrouw te worden.’

‘Maar wel misschien baronesse Breteuil,’ was het scherpe wederantwoord; ‘je terughouding tegenover hem was wellicht alleen een truc om hem uit te lokken zich haastiger te declareeren dan zoo'n vijftiger het anders zoude doen. Nu, ik gun je dat être en ik hoop, dat Van Andel zich niet dood zal treuren over iemand, wie het blijkbaar alleen te doen is, zich zoo duur mogelijk te verkoopen. Corrie, Corrie, bedenk je nog eens goed voor je echt metaal wegwerpt om niets dan klatergoud daarvoor in de plaats te ontvangen.’

‘Maar Antie, wat zou je nu eigenlijk willen, dat ik Van Andel's vrouw werd op zijn lagere akte alleen? Is dit dan eene positie? Ik weet wel, dat jij oneindig aanzienlijker en rijker bent dan ik, maar daartoe sta ik toch ook te hoog, meen ik.’

‘In mijne oogen kan een braaf, ontwikkeld man als de heer Van Andel elk meisje van welken rang of stand vragen om haar leven aan het zijne te verbinden,’ klonk het streng van Anna's lippen; ‘de tijd van stand en positie is voorbij, 't zijn nu veel meer de persoon en de kundigheden, die zijne plaats in de maatschappij bepalen; doch ik wil je niet langer aan je gast onttrekken, je weet nu wat ik je te zeggen had, ik laat het thans aan je geweten over hoe verder te handelen.’

En zonder de kamer weder binnen te gaan, keerde Anna Verdoorn zich haastig om en trok de voordeur met een harden slag achter zich dicht.

Den volgenden Zondag vond de burgemeester op de ontbijttafel een brief aan zijn adres, waarin Ernest Anastase Charles baron Breteuil hem kennis gaf van zijne verloving met mejuffrouw Cornelie Testers.

Bijna twee jaren zijn sedert dit tijdstip verloopen en hebben te Beilen, evenals overal elders, groote veranderingen teweeggebracht.

Mevrouw Testers was na een lijden van eenige weken aan een longontsteking overleden, en daardoor was het huwelijk van Corrie en Breteuil eenige maanden vroeger voltrokken dan aanvankelijk het plan was, daar de jonge meisjes moeilijk samen konden blijven wonen; Marietje en de twee jaar oudere Lize waren thans in huis bij haar voogd, den heer Wilkens te Rotterdam, uit wiens woning Corrie ook getrouwd was.

De hoofdonderwijzer, die sedert 40 jaren die betrekking met eer en genoegen had vervuld, had ook in het afgeloopen voorjaar het tijdelijke met het eeuwige verwisseld en met algemeene stemmen had de gemeenteraad den heer Van Andel tot zijn opvolger benoemd. Deze had lang geaarzeld of hij die betrekking zoude aanvaarden, daar hij het jaar na zijn echec was geslaagd voor Geschiedenis en daardoor tot leeraar aan eene burgerschool kon worden benoemd, de illusie van vroegere jaren, toen hij hoopte daarmede de hand van Corrie Testers te bemachtigen.

Maar thans, zoo veranderlijk zijn des menschen gedachten, scheen hem niets minder aanlokkelijk toe, dan Beilen voorgoed te verlaten om elders eene, zij het dan ook in het oog van de wereld schitterender, betrekking te aanvaarden. Na zijn droeve ervaring op het punt van vrouwentrouw had hij zich vast en heilig voorgenomen om als celibatair te sterven, en waarom zou hij dan de plaats, die hem zoo dierbaar was, verlaten ten einde elders door zijn leeraarstitel 's jaarlijks eenige honderden meer te verdienen? Voor hem alleen toch was duizend gulden meer dan voldoende en wellicht was er wel hier of daar eene bejaarde huishoudster te vinden, die hem naar het ruime schoolgebouw zou willen volgen.

Toen hij zich in dien geest uitliet tegenover den burgemeester en Anna Verdoom, bij wie hij de laatste jaren een veelvuldige en altijd welkome gast was, maakte de heer Verdoorn glimlachend de opmerking: ‘Dat celibatairschap, jongen, daar zie ik nog niets van komen, maar toch kan je in ieder geval beginnen met deze betrekking aan te nemen. Als je later eens anders gaat denken en je ontmoet een meisje, dat in je smaak valt, dan kun je nog weer verder zien; wil zij dan liever, dat je leeraar wordt, dan is het altijd nog tijd om te solliciteeren. Blijf voorloopig maar bij ons, wij zouden je niet graag missen op ons afgelegen dorp, niet waar, Antie?’

‘Neen, zeker niet,’ gaf de aangesprokene eenigszins haperend ten antwoord; ‘maar neem me niet kwalijk, papa, met wat u zoo even zeide, ben ik het niet eens. Als mijnheer Van Andel zich hier eenmaal als hoofd der school vestigt, dan moet hij ook vast besloten zijn die betrekking

[p. 195]

te blij ven vervullen, en niet na enkele jaren weder naar elders solliciteeren; nu is hij vrij te besluiten, aannemen of niet, maar op de keuze van betrekking mogen geen bijomstandigheden invloed uitoefenen, en het meisje, dat hem als hoofd der school alhier niet voor man zou willen accepteeren, is mijns inziens niet waard, dat mijnheer Van Andel om harentwille zijn carrière verandert. Zij moet hem nemen, zooals hij is en in de betrekking, die hij vervult; doet ze dat niet, dan is hare liefde niet die eenige, die alles trotseert....’

‘Evenals destijds Corrie Testers,’ viel Van Andel haar bijna ruw in de rede.

‘Laat haar rusten,’ klonk het bijna smeekend, ‘de arme vrouw heeft hare ijdelheid zwaar genoeg geboet; 't is toch voor niemand een geheim meer, hoe schandelijk Breteuil zich misdraagt. Ze heeft een lichtzinnig spel met u gespeeld, maar hare opvoeding was

En wat zal de baronesse Breteuil wel zeggen? (Blz. 196.)

daaraan grootendeels schuld, en achteraf gezien geloof ik toch niet dat zij de vrouw geweest zoude zijn die u paste.’

‘Dat was ze zeker niet, dat coquette nest,’ viel Jhr. Verdoorn hierop lachend in. ‘Maar wie zou jou nu eigenlijk wèl passen, Van Andel? daar moet je nu heusch eens ernstig over gaan denken. Je weet het, ik zeide het je straks al, ik zie je toch nooit als een oude vrijer sterven, en ik zou dus nu in eens maar doorbijten, want ben je eenmaal met een huishoudster begonnen, dan ben je zoo'n meubel zoo gauw nog niet kwijt. Wil ik soms eens een drietal voor je opmaken?’

‘O neen, burgemeester,’ klonk het angstig smeekend; ‘werkelijk, ik trouw nooit. Ik bid u, roer dit punt niet meer aan, - wellicht dat er anders een oogenblik zou komen, waarin ik mijn met zooveel moeite verkregen zelfbeheersching verloor, en ik weet dat u mij dan onbarmhartig voor altijd uit uw huis zoude verbannen.’

‘Ik jou verbannen? Maar arme jongen, wat bezielt je? Antie, begrijp jij er iets van, help mij dat raadsel ontwarren.’

‘Ik geloof, papa, dat ik er iets van begin te begrijpen,’ gaf het jonge meisje hoog blozend ten antwoord, en dan zich tot den jongen onderwijzer wendend, zegt ze bijna fluisterend:

‘Ik heb nooit gezegd, dat ik niet de vrouw zou willen worden van een dood-gewonen schoolmeester, het was Corrie alleen, die zulke onzinnige woorden bezigde...’

‘Freule, Anna,’ zegt, neen gilt Van Andel, ‘u geeft mij hoop, u de rijke, adellijke, schatrijke erfgename? Neen, dat kan niet wezen. Waarom zijt gij niet arm en eenvoudig van afkomst evenals ik, dan zou ik u mogen zeggen, hoe afgodisch lief ik u heb, hoe ik zou willen werken om alles met u te deelen. Maar nu, neen, 't kan en mag niet, 't is onmogelijk...’

‘Onmogelijk is niets voor wie waarlijk liefheeft,’ zegt eensklaps de burgemeester, Van Andel in de rede vallend; ‘ik weet, mijne dochter kan maatschappelijk hare eischen hooger stellen, maar zij schijnt nu eenmaal geen lust te hebben om eene hooge positie in de maatschappij in te nemen, dat zouden de blauwe scheenen van meer dan een adellijk heer u kunnen getuigen.’

‘Maar papa, dat was geen parti pris,’ mengde Antie zich thans fluisterend in het gesprek, ‘het was alleen, omdat ik niet van hen hield en... misschien ook nog wel om een andere reden.’

‘Waarom dan, mijn kind, spreek vrij uit, wat je met deze woorden te kennen wilt geven. Je weet toch, Antie, dat jou geluk mij boven alles ter harte gaat. Was je toenmaals zoo beslist anti-huwelijksgezind, dat je je niet de moeite gaaft het karakter van je pretendenten te leeren kennen, of was mijn gewoonlijk zoo flegmatiek dochtertje soms toen haar hartje al, voor een gedeelte althans, kwijt?’

‘Ik kon er niet aan denken om ooit Beilen te verlaten, vadertje, ik zou niet kunnen leven zonder u dagelijks te zien en, en...’

‘En zonder nog iemand anders, ik heb al lang je hart doorzien, mijn kind. Van Andel, als ik jou was, stak ik nu maar dadelijk met volle zeilen van wal, en vroeg haar af, of zij jou vrouw wil worden ja of neen?’

‘Maar burgemeester, uwe dochter kan toch niet met een dorpsonderwijzer trouwen?’

‘Dat is eene kwestie van later zorg, maar als je nu nog langer wacht, dan houd ik het er voor, dat de liefde van jou kant niet groot is.’

‘Ach, burgemeester, maak me toch niet waanzinnig door mij een hemel op aarde voor te spiegelen, indien ik dezen nimmer betreden mag. Freule, teuil wel zeggen? (Blz. 196.) zeg mij; is het werkelijk geen droom, zoudt ge mij gelukkig willen maken, mij willen toebehooren, mij, den eenvoudigen onderwijzer?’

‘Ik geloof, dat ik al lang, al heel lang geen vuriger wensch gekoesterd heb dan jou gelukkig, oprecht gelukkig te mogen zien,’ fluisterde Anna met tranen in de oogen, ‘maar ik dacht, dat je Cor nog niet vergeten waart. Papa heeft in mijn hart gelezen, toen hij straks de reden vermoedde, waarom ik geen ander mijne liefde heb kunnen schenken, en indien jij me niet gevraagd hadt van je vrouw te worden, dan zou ik papa nooit verlaten hebben....’

‘Dus je wilt? Anna, wil je heusch mijn aangebeden vrouwtje worden?’

‘Ja zeker en eene doodgewone schoolmeestersvrouw bovendien; om mij behoef je je carrière niet te veranderen, wij blijven in Beilen wonen, dan behoef ik niet van mijn lief vadertje te scheiden.’

[p. 196]

‘En wat zal de baronesse Breteuil wel zeggen?’ voegde Jhr. Verdoorn er glimlachend aan toe.

‘Dat zij mij beklaagt wellicht,’ schertste Antie, ‘en toch heeft zij veeleer reden om mij te benijden, maar ik geloof, dat het kroontje haar meer waard is dan het echtelijk geluk, althans zij blijft zich ondanks alles even kostbaar kleeden en alle festiviteiten bijwonen, terwijl elke andere vrouw, die in hare positie verkeerde, zich dood zou treuren.’

‘Voor haar kind is het gelukkig, dat zij den zedelijken moed heeft om naast haar echtgenoot te blijven voortleven,’ zeide de burgemeester op ernstigen toon, om zoodoende het gesprek op een ander terrein over te brengen.

Dit alles was eenige maanden geleden voorgevallen en de heer en mevrouw Van Andel zijn thans sedert veertien dagen van hunne huwelijksreis teruggekeerd. Antie had bepaald gewild, dat Van Andel zich als hoofdonderwijzer te Beilen zou vestigen, en wat hare familie hier ook tegen inbracht, zij bleef op dat punt onverzettelijk. Zij had haren Frits als onderwijzer leeren kennen en liefhebben, en daarom wilde ze hem als zoodanig naar het altaar volgen. Jaren geleden had zij Corrie Testers veroordeeld omdat deze er eene voorwaarde van maakte, dat Van Andel van het lager onderwijs zoude afstappen, voordat zij hem het recht toekende haar zijne hand aan te bieden, en nu kon zij het bewijs leveren, dat zij destijds meende, wat zij zeide. Nooit zou zij hem overhalen om de kinderen, die men hem had toevertrouwd, in andere handen te doen overgaan. In hare oogen was er geen verhevener roeping dan die van den onderwijzer, die zijne taak met hart en ziel vervult: het opvoeden en ontwikkelen van het jeugdig geslacht, het aankweeken van alle maatschappelijke deugden in die reine kinderzielen, zoo vatbaar voor indrukken van buiten. Wat gaf het deze ernstige jonge vrouw of hare vriendinnen en familieleden glimlachend de schouders ophaalden over de rijke Anna Verdoom, die schitterende partijen had afgewezen en zich, vóór haar drie-en-twintigste jaar nog voleindigd was, vrijwillig, uit romaneske liefde alleen, had verbonden om haar leven te slijten als onderwijzersvrouw op een afgelegen dorp? Zij gevoelde zich volmaakt gelukkig, en aan hoe weinigen is dat weggelegd!

Eenige weken nadat de jonggehuwden in hunne eenvoudige woning waren geïnstalleerd, zag Anna op een mistigen herfstmorgen den in sierlijke livrei gekleeden koetsier van ‘Eikenhorst’ bij haar

de handgreep.

aanbellen, en als hare dienstbode heeft opengedaan, reikt deze haar een sterk geparfu meerden brief over met de woorden:

‘Van de baronesse Breteuil, mevrouw; de knecht wacht op antwoord.’

Haastig, met een glimlach op de lippen, opent Antie de enveloppe, nieuwsgierig wat hare voormalige vriendin haar te zeggen kan hebben; en als zij den brief ten einde toe gelezen heeft, prevelt ze in zichzelve:

‘Wat een eer voor ons dat de baron en de baronesse Breteuil ons met een bezoek willen vereeren, wat zal Frits daar wel van zeggen?’ En dan haastig een mot à la poste uit haar bureautje nemend, zet zij zich neder en schrijft slechts deze weinige regels in antwoord op den langen brief van Corrie:

‘Uw bezoek zal ons zeer welkom zijn, doch wij kunnen u niet anders dan op een Woensdag- of Zaterdagmiddag ontvangen, daar mijn man, zooals u bekend is, als doodgewoon schoolmeester de overige dagen van twee tot vier uur les moet geven.’

‘Misschien is het wel wat hatelijk gesteld,’ vervolgt Anna dan hare alleenspraak, ‘maar eens vooral moest mij tegenover Corrie deze uitdrukking van het hart. Bij haar was het destijds een schimpwoord, bij mij is het een eeretitel. Laat zij zich vrij baronesse noemen, ik ben gelukkig dat ik mijn kroontje in ruil heb mogen geven voor mijn “dood-gewonen schoolmeester”.’