De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

Excelsior.
Door Nina.

De rue St. Gilles, in Luik, is een lange, steil oploopende straat, waarvan de huizen armoediger worden naarmate men stijgt, en welke aan het einde uit die gewone vervallen woningen bestaat, waar men zich onwillekeurig verwondert, dat uit een pot bloemen voor het venster of een helder glasgordijn nog levensmoed en opgewektheid spreekt.

Des Zondags is de straat druk bezet, als al de bewoners van hun werk vrij zijn, en de woonkamer te eng is om het heele huisgezin te herbergen; dan staan ze in groepjes hier en daar verspreid of zoeken hunne toevlucht in de benauwde atmosfeer der ‘café's’, die onder deze sobere benaming slechts den drank aanduiden, die als tegengif voor bedwelmend vocht geboden wordt, en die nergens zoo menigvuldig zijn als in de geringe buurten van Luik.

Op eenen somberen achtermiddag werd de aandacht van al die pratende en schertsende groepjes afgeleid door een zonderling drietal, dat langzaam, heel langzaam, naderde.

Een oude man, met grijze haren, werd door een vijftienjarig meisje en haar nog jonger broertje, aan weerskanten bij de hand gevat, half voortgeduwd en getrokken.

Er waren geen scherpe blikken toe noodig om te bespeuren, dat de oude onder den invloed verkeerde van wat de Yankee eenen ‘cyc-opener’ noemt, doch dat zijne oogen, in plaats van geopend, al zwaarder en zwaarder dichtvielen en zijne ledematen hoe langer hoe waggelender zijn lichaam voortbewogen. Soms zelfs wilde hij met geweld terugkeeren, en dan klonk de stem van het blonde kind verwonderlijk zacht, als zij lachend sprak: ‘Neen, neen, Grootvadertje! ge moet nu met ons mee; ge kunt nu niet teruggaan;’ en als zij zag dat haar broertje met tranen in de oogen somwijlen den moed liet zinken, dan zeide ze: ‘Kom Tonie, flink! help Grootje, anders valt hij en dan krijgen wij hem niet meer op.’

En de vriendelijke oogen straalden van voldoening, alsof zij trotsch was op het reuzenwerk dat zij verrichtte en nog geheel onbewust van de schande die hij over allen bracht.

‘Ben je weer met grootvader aan den zwier geweest, Jeanne?’ riep iemand haar toe.

‘Daar heb je dien ouden dronkaard weer,’ riep een ander.

Zij antwoordde niet, maar de roode gloed op hare wangen verried dat zij die harde woorden verstond.

Eindelijk kwamen zij thuis. Het huis was ledig, doch de deur stond aan, en aan beider bewegingen bij het binnentreden kon men zien, dat zij geen ongewoon werk verrichtten. In een oogenblik was de oude man de trap opgeholpen en met beider hulp op een bed neêrgelegd; pas toen hij daar nederlag en zij zijn bevuild gelaat en akelige uitdrukking gadesloeg, wendde het meisje zich met walging van hem af.

Arm kind! die edele trekken weerspiegelden eene groote, reine ziel; doch in welke aarde was de kiem gevallen, waaruit een edel vrouwenhart moest wassen! In een bed vol onkruid, waar zij tegen veel verdrukking moest bestand zijn om, trots dien eenen goeden wasdom te bereiken.

‘Moeder!’ zuchtte zij, ‘hoeveel jaren hebt ge dit liefdewerk verricht en voor ons verborgen gehouden, hoeveel gij leedt!’

‘Tonie,’ sprak zij toen tot den knaap, ‘ge kunt weer spelen gaan, ik blijf hier; doch onthoud uwe belofte, gij moogt niet met Henri meê;’ en alsof hij aarzelend deze belofte gestand bleef, zweeg hij een oogenblik eer hij antwoordde: ‘Ik ga moeder halen!’ waarop hij zijn zuster alleen liet; alléén met dien ronkenden oude, die soms zoo goedig kon zijn, en nu zoo walglijk op haar eigen bedje nederlag.

Hij was de oorzaak van al hunne ellende; en toch was hij haar grootvader en kwam nooit een enkel verwijt over hare lippen. Zij wist maar al te goed, hoe hare moeder, na den dood haars vaders, steeds dieper en dieper in armoê was gedompeld, door de slaafsche behoefte aan drank van den ouden man. Zoolang Mr. Ricould nog leefde, hield deze met ijzeren gestrengheid den oude in bedwang en duldde hem niet in huis, als hij in een zijner verachtelijke buien wilde binnendringen; doch toen haar echtgenoot gestorven was, kon de goedhartige vrouw niet van zich verkrijgen om haren vader te verstooten, en meende zelfs voor het welzijn van hare kinderen te zorgen, toen zij diens aanbod, om bij hem te komen wonen, aannam. Zij zag echter maar al te spoedig het verkeerde van haar besluit in, toen aanhoudend geldgebrek van den oude haar in zijne verlegenheden wikkelde en telkens noodzaakte nu dit, dan dat stuk huisraad te verkoopen en haar zelfs buiten staat stelde, het noodige schoolgeld voor de kinderen te betalen.

Het duurde niet lang of het geheele gezin verviel tot volslagen armoede: geldgebrek en broodgebrek dwongen allen tot werken; alleen Mr. Samuel verbeeldde zich nog steeds dat hij rijk genoeg was om naar hartelust vermouth of absinthe te gebruiken, die hij voor zijn gestel noodig achtte.

't Was onmogelijk om den ouden vader altijd te bewaken; dikwijls als Tonie en Jeanne 's morgens vroeg naar de velden togen om wilde bloemen ter verkoop in te zamelen, slaagde het meisje er in, om met haar vriendelijk stemmetje grootvader over te halen meê te gaan, en wie hem daar, in de stille natuur, met zijn kleinkinderen had gadegeslagen, terwijl hij vol ijver bukte om de frissche bloemen tusschen gras en struiken op te zoeken, zou niet hebben vermoed dat hij de demon was die deze twee jonge levens beheerschte, en dat Jeanne, terwijl hare moeder elders bezig was, zich als het ware geroepen gevoelde om over dien ouden man te waken.

Als zij, zoodra de lente kwam, langs de boulevards hare frissche bloemen met een vleiend stemmetje te koop aanbood, en tusschen al die mooi gekleede dames en vroolijke kinderen, soms zingende haar leed vergat, ontsnapte haar opeens een diepe zucht, als zij bedacht wat haar wellicht bij hare thuiskomst wachten zou.

Eens had zij, in halfdonker, zingend en toch peinzend, een rijk gekleed heer en eene dame gevolgd, tot zij uit hare

[p. 103]

overpeinzingen gewekt werd, doordat de dame, zich omkeerende, zeide: ‘quelle belle voix!’ en daardoor, zonder te bedenken dat die opmerking haar gold, op de gedachte kwam, hare laatste bloemen ter verkoop aan te bieden.

‘Ge moet zingen leeren, kindlief, dat zal u meer opbrengen dan de verkoop van bloemen!’

‘Ik woû dat ik 't leeren kon, madame, maar dat is niet mogelijk! Koop een bouquetje, madame, ik heb ze zelve geplukt.’

‘Nu niet, maar als ge wilt, moogt ge mij morgen wat violetjes brengen aan het conservatoire, daar ginder, voor M^me Radoux,’ en zonder antwoord af te wachten ging de dame verder.

Jeanne stond een oogenblik in de avondschemering te mijmeren: het conservatoire, zingen; zou 't mogelijk zijn, dat zij ooit iets meer voor moeder zou kunnen wezen, dat zij aan hare moeder vergoeden kon, wat anderen haar hadden doen lijden?

Men hoort toch wel van meisjes, die zich uit de armoê hebben weten op te heffen, en zou ook voor haar de weg niet openstaan om hooger en hooger te stijgen? En toen zij den volgenden morgen hare frissche lentevioletjes aan het conservatoire bracht en de verschillende tonen van muziek tot haar doordrongen, dacht zij: ‘O, kon ik nog eenmaal zoo hoog stijgen, dat ik hier terechtkwam!’

Deze droom had haar sedert vervolgd, en op den Zondag dat zij haren dronken grootvader de rue St. Gilles hielp opklimmen, gevoelde zij dat het zoo gemakkelijk zou zijn om voorwaarts te gaan en opwaarts te stijgen, als niet een zware keten, die zij met moeite medetorste, haar in haren gang belemmerde. En toen onwillekeurig een paar groote, stille tranen, even zacht als de sneeuwvlokken, hare oogen ontvielen, schudde zij lachend het blonde kopje en begon schertsend grootvader tot spoed aan te sporen en lachende voort te trekken, uit vrees dat iemand die tranen zou zien.

Wat droomde zij heerlijk dien nacht. Zij had zich moê geklommen om den top van een steilen berg te bereiken, en ziet! daar stond zij eindelijk op de hoogte, met zooveel moed en levenskracht bezield, dat zij de vleugelen ontvouwde en over de zonnige vlakte, die voor haar lag, heenvloog.

Toen zij ontwaakte, gevoelde zij zich zoo vroolijk en opgewekt, dat zij haastiger dan ooit trachtte weg te komen, om moeder naar haar plaatsje op de markt te brengen, tusschen bloemen en vruchten, en toen zelve met een korfje winterasters beladen, spoedde zij zich neuriënd naar de rue Pont d'lle, om nog eenige rozen uit het Zuiden te koopen en dan hare teedere waar aan winterkou en medelijden bloot te stellen.

In den bloemenwinkel stuitte zij op een welbekend gelaat, en vriendelijk zag zij de dame aan, die evenals zij eenige lichtgele rozen kocht, haar onwillekeurig toeknikkend:

‘Nog altijd met uwe bloemen?’ vroeg deze.

‘Ik kan niets anders doen om geld te verdienen. O, madame, kon ik maar leeren zingen!’

‘Zoudt ge dat zoo graag willen? Breng mij over twee dagen wat van die mooie roode hulstbessen en vraag dan om mij te spreken; ge weet wel, dáár, waar ge uwe violetten hebt gebracht.’

O, gaarne!’ En de dame was verdwenen, eer de kleur van blijdschap van Jeanne's wangen geweken was.

Nog sneller klopte haar hartje van vreugde, toen zij twee dagen later het conservatoire verliet met dat heerlijke pak onder den arm, hetwelk een nieuwe jurk en net hoedje bevatte, waarmede zij reeds den eerstvolgenden Maandag zangles mocht komen nemen.

Jeanne leerde zingen.

O, 't was of zij soms met verrukking naar haar eigen stemmetje luisterde; niet omdat zij zoozeer met zichzelve ingenomen was, maar omdat in de echo van die klanken de belofte lag van eene betere toekomst voor hare moeder; omdat zij reeds in hare zoetste mijmeringen moeder, keurig gekleed, in eene nette omgeving zag overgeplaatst, en Tonie op school aan het leeren; maar grootvader? En dan kwam er opeens een wolk over dat zonnige gelaat, en vertraagde haar luchtige tred.

Het was een ongelijke strijd. Aan den eenen kant de onmacht van den man, den sterkere, om na veel levenservaring den verlammenden demon van zijn geluk te bestrijden; aan den anderen het vaste voornemen van het jeugdige meisje, om zich door eigen kracht boven armoê en geestdoodenden invloed te verheffen.

Koude en gebrek aan werk zweepten den oude in de donkere winteravonden meer dan gewoonlijk naar zijn toevluchtsoord, waar reeds bij het binnentreden de verhitte adem der aanwezigen en de dranklucht hem schenen te verwarmen; er was niet veel toe noodig om het ongezonde bloed naar het hoofd te doen stijgen en den uiterlijk eerwaardigen grijsaard in een afschuwelijk monster te veranderen.

Dan keerde hij in dien toestand waggelend huiswaarts, soms door zijn jong geleide aan de kroeg opgewacht, soms door zijn makkers geholpen, ofwel geheel alleen; en eenmaal thuis, dan was hij in zulke oogenblikken onduldbaar, vooral als zijn kleinkinderen afwezig waren, die hem op hunne eigenaardige wijze nog meer in bedwang konden houden dan M^me Ricould.

Zoo was hij op een kouden winteravond weder thuisgekomen en suf, wankelend op den eersten den besten stoel inééngezakt, maar toch helder genoeg van geest om zijne dochter na te gaan, die bezig was het uitgedoofde vuur met spaanders en papier in gloed te brengen, en haar door ruwe op- en aanmerkingen over het gebrek aan warmte hard te vallen. Opeens, alsof zijne dronken drift hem tot handelen drong, en terwijl Madame Ricould, over den haard gebogen, een stuk vlammend papier gereed hield om tusschen de spaanders in te werpen, stond hij vrij vast op de beenen en greep eene flesch petroleum die achter hem op den grond stond, liep met vaste schreden op het vuur toe en wierp den inhoud gedeeltelijk op het hout, waarvoor het bestemd was, doch gedeeltelijk in de oogen van de arme vrouw, die juist, door het geschuifel opmerkzaam geworden, het gelaat naar haren vader ophief. Gillende en tastende ijlde zij de kamer uit, om beneden bij de buren hulp te zoeken. Doch in hare onduldbare pijnen had zij niet bedacht, dat het vlammende papier haar uit de handen was gevallen; in een oogwenk hadden de vlammen zich over de petroleum, die op den grond gestort was, uitgebreid en zich in weinige seconden aan het dunne bedgordijn medegedeeld.

Mr. Samuel, door het afschuwelijke schouwspel niet ontnuchterd doch eer ontzenuwd en verlamd, staarde verbijsterd rond, en toen hij de vlammen nabij zag, ijlde hij, brullende van angst, naar de trap, duizelde en stortte voorover naar beneden, zonder dat iets den ongelukkige in zijnen val stuitte.

In weinige minuten had het gedruisch de bewoners van de nauwe straat op de been gebracht. Door de zware rookwolken, die langs de trap eenen uitweg vonden, werd het gerucht van brand verspreid, en toen men den ongelukkigen Samuel verminkt en dood de straat opdroeg, en de naaste bewoners, met eigen angst en schrik vervuld, weigerden hem op te nemen, was het café (zijn lievelingsoord) de eenige plek, waar men het lijk van den vroeger zou trouwen bezoeker in ontvangst wilde nemen.

Inmiddels was Jeanne's moeder die bij eene jonge vrouw aan de overzijde altijd in tijd van nood op een vriendelijk woord kon rekenen, met moeite ook thans zoo ver gekomen. In jaren hadden zoovele verschillende aandoeningen de bewoners van dat gedeelte van de rue St. Gilles niet tot elkander gebracht. Aan den eenen kant was de brandweer aangerukt, om de vlammen meester te worden, die zich reeds aan de belendende woning mededeelden; aan den anderen kant, oneindig droeviger, lag Jeanne's arme moeder in ondraag-

[p. 104]

lijke pijnen, tot eeuwige duisternis gedoemd; het scherpe vocht was zoozeer doorgedrongen, dat de oogen voor altijd waren beschadigd. Onder deze schrikwekkende omstandigheden keerden Jeanne en Tonie, met de noodigste behoeften voor de huishouding voorzien, op dien Zaterdagavond huiswaarts. Snikkend viel Jeanne hare moeder om den hals en Tonie bestormde de zorgende, gastvrije verpleegster met tallooze vragen. Het was of opeens een verpletterende slag op beider hoofd was neergevallen; zoo vol illusies als het meisje was om moeders leed te verzachten, was zij nu niet eens bij machte geweest om deze ramp af te weren. Zij had zoo vaak gewenscht, dat de zware keten, die haar gekluisterd hield, zou worden losgerukt en thans was haar die op zulk eene ruwe wijze ontwrongen, dat zij het schrijnen op de gewonde plek haar geheele leven zou blijven voelen.

Doch neen; het was slechts in de bedwelming der nieuwe smart, dat zij zoo moedeloos was in die eerste dagen, waarin het bittere lijden harer moeder haar wreed en onrechtvaardig voorkwam. Er moest raad geschaft worden, nu zelfs het weinige huisraad, dat zij bezaten, een prooi der vlammen was geworden.

De treurige ramp in de rue St. Gilles was echter zoo alom bekend geworden, dat van alle kanten hulp opdaagde, en weldra waren zij in staat om met de verkregen gelden eene nieuwe kamer te huren en van het noodige huisraad te voorzien. M^me Ricould verdroeg hare zware beproeving met een geduld en onderwerping, die ieders achting afdwong, en die haar, in de oogen harer kinderen, tot eene heldin verhieven.

Tonie en Jeanne bleven beurtelings bij hunne moeder, en schoon het meisje haar vol tact wist bezig te houden en de langzaam voorbijgaande uren door gezellig gebabbel wist te verdrijven, ging er toch zooveel in haar binnenste om en woelden er zoovele plannen door haar hoofd, die zij hare moeder niet kon mededeelen, dat zij soms moeite had om zich bij het alledaagsche te bepalen, want niet alleen hare beschermster, maar ook verscheidene professoren van het conservatoire waren overeengekomen om de natuurlijke gave van dit meisje, dat zich door een bijzonder liefelijk stemgeluid onderscheidde, met kracht en macht te helpen ontwikkelen, en als zij tot rijpheid gekomen was, deze ster als eene onverwachte verschijning aan den kunsthemel te doen verrijzen, omdat bij de groote menigte het nieuwe de grootste aantrekkelijkheid is.

Teneinde dit doel te bereiken, had men haar laten beloven om zelve daartoe mede te werken en zelfs hare moeder onkundig te laten van de reden, waarom men zich met zooveel ijver aan hare vorming wijdde.

In gewone tijden had Jeanne dit moeilijk kunnen beloven, doch thans, nu de moeder haar kind met hare scherpe blikken niet meer kon volgen, was zij minder opmerkzaam voor wat er rondom haar gebeurde en viel het Jeanne daarom niet moeilijk, telkens wanneer zij zich in haar dames-toiletje naar de repetitie begaf, haren broeder, als hij thuis was, voor een of ander uit te zenden. Zij hield haar keurig kleedje zorgvuldig in eene lade weggesloten, en als zij daarmede getooid was, sloeg zij een grooten mantel om haar schouders, alsof zij volgens gewoonte naar hare lessen ging; en onderweg hield slechts ééne gedachte haar bezig, eenmaal in staat te zijn om nieuwe geneeskundige hulp voor hare moeder in te roepen en moeder nog eenmaal hersteld te zien.

Als zij haar kuste, was 't immer: ‘Naar bed gaan, moedertje, hoor! ik kom gauw weer;’ doch als het later en later werd, dan dwaalden moeders gedachten angstig naar haar kind en verdiepte zij zich in de gevaren, waaraan het meisje was blootgesteld. Zou mijn kind tot iets slechts in staat zijn? Moeten die lessen zoo laat duren? 't Is vreemd en toch....’

Somwijlen kon zij zich niet weerhouden haren angst aan Tonie mede te deelen, als hij haar voor het overige van den avond gezelschap hield; en hij, echt jongensachtig, zonder te bedenken hoe wreed hij de arme blinde pijnigde, sprak schertsend:

‘Och, er loopen 's avonds zooveel meisjes langs de boulevards, moeder; zij vinden het prettig.’

‘Maar Tonie, denkt gij dan dat Jeanne, dat uw zuster zich met dezulken gelijkstelt? Als ik dat denken moest, dan zou ik mijne blindheid zegenen en nooit meer wenschen dat vroeger zoo onschuldige gelaat te aanschouwen.’

Eenige dagen later had Jeanne zich zoo haastig gekleed, dat zij vergeten had, voor haar vertrek de lade te sluiten, waarin zij hare geheimzinnige schatten bewaarde, en een lange, witte glacé handschoen was er tusschen geklemd.

Haar broeder merkte dien spoedig op.

‘Wel! zusje wordt chic; hier ligt een glacé handschoen; die kan van niemand anders wezen.’

‘Geef hier, Tonie! Waar hebt ge dien gevonden?’

‘Tusschen hare lade!’ hernam de jongen luchthartig, terwijl hij den handschoen zijne moeder overreikte.

(Slot volgt.)