De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

Modderbaden.
Met illustratiën.

Voor den schoonwaterlievenden geest is er iets bizonder onaantrekkelijks of liever afstuitends in het idee van modderbaden.

Maar het denkbeeld is niet nieuw, en ook niet voortvloeiende uit een pas gedane ontdekking in de geneeskunde. Al geheele generaties hebben de heilzame uitwerking ervan ondervonden.

Plinius schreef het gebruik van zeewier en mos, in bronwater gedrenkt, voor, ter genezing van podogra en gezwollen enkels. Galenus, een beroemd dokter (130-200 vóór Chr.), paste eenzelfde geneeswijze toe, waarvan hij de goede werking in Alexandrië had bijgewoond. In de veertiende eeuw beval Giacomo de Dondis, een Italiaansch student, het gebruik van het bezinksel van natuurlijke bronnen aan. Het werd op de aangedane plaatsen gelegd, en de patiënt moest het in de zon laten drogen. In de achttiende eeuw spreken medische autoriteiten, schrijvende over de wel wat primitieve openluchtemodderbaden te Dax, in het Zuiden van Frankrijk, over hunne

de zout-modderbaden te strömstadt.

genezende kracht, als zijnde reeds toegepast ten tijde der Romeinen.

De natuur is nogal mild geweest bij het uitdeelen van dit heelmiddel, want men treft het in veel plaatsen van Europa aan. Men vindt het in Zweden en op de kusten der Zwarte Zee, in het departement van Landes, in het Zuiden van Frankrijk en te St. Amand-les-Eaux, in het Noorden; in Piedmont, Venetië en andere gedeelten van Italië, in Hongarije en Polen, maar het meest bekend zijn toch de beroemde modderbaden in Duitschland en Oostenrijk.

In het algemeen gesproken, bestaat een modder- of moerasbad (dit laatste om een minder weerzinwekkenden, maar toch even juisten naam te gebruiken) uit veen- of moerasachtige aarde, die prikkelende genezende eigenschappen bezit, en die, na zorgvuldig klaargemaakt te zijn, vermengd wordt met het mineraalwater, dat de plaats, waar het gebruikt wordt, oplevert. Ter geruststelling voor degenen, die van plan zijn modderbaden te gaan gebruiken, vermelden wij hier, dat het mengsel niet aankleeft, maar gemakkelijk loslaat onder de warme douche die het reinigingsbad voorafgaat.

Te St. Amand-les-Eaux, op de lijn tusschen Rijssel en Valenciennes, zijn de baden van Mei tot December geopend. Het gebouw staat op een hoogte van honderd voet aan den zoom van een groot bosch. De temperatuur van de bronnen is 98^o Fahr. en de aarde, die gebruikt wordt, wordt uitgegraven in de nabijheid van deze natuurlijke fonteinen.

's Nachts worden de baden aangewarmd en in den vroegen morgen gebruikt, doorgaans in het groote ronde gebouw, dat in kamertjes verdeeld is door middel van gordijnen, die weggetrokken en over de roeden gehangen kunnen worden, als de patiënten van elkaars gezelschap willen gebruik maken.

[p. 84]

De afdeelingen onder den vloer zijn met heete modder gevuld en het deksel over het bad dient als tafel voor ververschingen of spelen, terwijl er wat losse kleeren over het bovenlijf van den patiënt geworpen worden. Daar de tijd van onderdompeling varieert van een half tot vijf uur, is het begrijpelijk dat eenige afleiding zeer gewenscht is. Hetzelfde bad dient den patiënt gedurende de geheele kuur, wat geheel in tegenstelling is met de Oostenrijksche gebruiken, waar een bad nimmer voor de tweede maal gebruikt wordt.

Natuurlijk kan men te St. Amand ook afzonderlijke badkamers krijgen, en evenals elders, vergezellen koude en heete douches, wrijvingen en massage de modderkuur. Chronische rheumatiek, gewrichten die door een ongeval zijn verstijfd, vroegtijdige verlamming, sommige huidziekten en zenuwaandoeningen worden er door genezen of aanmerkelijk verlicht. De eerste dagen is de onderdompeling

gezicht in een badkamer te karlsbad met het reinigingsbad aan den linker-, het modderbad aan den rechterkant.

slechts gedeeltelijk, maar neemt volgens medisch voorschrift dagelijks in duur en omvang toe. Patiënten van zestig jaar of ouder hebben er evengoed baat bij gevonden als jonge menschen of lieden van een middelbaren leeftijd.

Dax, in het Zuiden van Frankrijk, is het geheele jaar geopend en heeft dit op andere badplaatsen voor, dat de heete bronnen (122-150^o Fahr.) voortdurend en rechtstreeks door de modder loopen, zoodat deze een natuurlijke warmte heeft en de temperatuur altijd dezelfde blijft, wat bij andere bronnen op kunstmatige wijze moet verkregen worden. Ook dient vermelding, dat plaatsen zooals Dax, die aan de zee gelegen zijn, een mengsel bevatten van zeekruiden, iets wat de moerasaarde van het land niet in dezelfde mate bezit. Dax wordt van zijn modder voorzien door de overstroomingen van de rivier de Adour, die door het lage, moerassige gedeelte langs de kust loopt. Een weinig buiten de stad gelegen zijn de ‘Bains de Joarnin’, openlucht- en modderbaden, die gemengd gebruikt worden.

Te Strömstadt, een aardig gelegen plaatsje op de Westkust van Zweden, zijn zoute modderbaden verkrijgbaar. Zij worden evenwel op andere wijze toegediend dan die in Frankrijk en Oostenrijk. Nadat de patiënt zich in de badkamer van zijn kleeren ontdaan heeft, gaat hij naar het aangrenzend vertrek, waar hij op een stoel gaat zitten en douches met warm water ontvangt. Het lichaam wordt dan bedekt met warme modder, wat de oppasser in de huid wrijft en borstelt. Dan wordt een tweede laag modder aangebracht en het wrijven en borstelen wordt voortgezet, maar nu voornamelijk op de aangedane deelen; een tweede douche met warmer water doet de rest van de modder verdwijnen. Na verloop van tijd volgt een bad van mineraalwater, waarin de patiënt met zeewier wordt afgewreven; een laatste douche maakt een eind aan de behandeling.

Het seizoen te Strömstadt duurt van Juni tot einde September.

Wij komen nu aan de drie zusterbaden van Boheme, Franzensbad, Karlsbad en Mariënbad, waar modderbaden een van de belangrijkste kuren vormen. Er zijn in Duitschland en Hongarije nog verscheidene plaatsen, waar deze behandeling wordt toegepast, maar de drie bovengenoemden zijn stellig de meest bekende, en worden bezocht door een aantal patiënten uit alle werelddeelen.

De veenaarde te Franzensbad bestaat uit een dikke, sponsachtige massa van stengels en wortels, die gevonden wordt op een oppervlakte, drie mijlen in lengte en een halve mijl in breedte en bijna drie voet diepte. Deze grond, die verzadigd is door het water van minerale bronnen, die overal uit den grond opborrelen en de aarde met rijke en schitterende tinten kleuren, wordt in den herfst uitgegraven en tot aan de lente op hoopen gelegd, terwijl het den geheelen winter aan den invloed van de lucht blijft blootgesteld. Het gevolg hiervan is, dat, terwijl de versche veenaarde geelachtig-grijs ziet, geen smaak en een sterken geur van zwavelwaterstof heeft, de gedroogde en aan de lucht blootgestelde aarde donkerbruin ziet, een brokkelige substantie is met een inktachtigen smaak en een sterk zuren nasmaak. - Wanneer ze gebruikt moet worden, wordt de aarde tot een fijn poeder gewreven en dan zorgvuldig vermengd en gekneed met mineraalwater, dat veel koolzuur bevat, tot de verlangde bestanddeelen verkregen zijn. Aldus samengesteld zal de veenaarde een sterken invloed hebben op het zenuwgestel en den geheelen bloedsomloop, terwijl het ook zeer heilzaam werkt tegen verlammingen.

Karlsbad krijgt zijn veenaarde uit Franzensbad, maar de werking is verschillend, doordat ze vermengd wordt met het mineraalwater uit den beroemden Sprudel, die een temperatuur heeft van 162-6^o Fahr.

Aan deze bron heeft Karlsbad eigenlijk zijn bloei te danken, maar door hare menigvuldige uitbarstingen op het einde der 18^de en het begin der 19^de eeuw heeft zij de stad ook menigmaal met ondergang bedreigd. De inrichting van de baden is hier uitstekend. Onze tweede gravure toont ons een van de 27 badkamers van de Stadtisches Sprudelsalzwerk. Deze kamers zijn in een halven cirkel op een gang uitgebouwd.

Het modder- en het reinigingsbad zijn naast elkaar in den grond gebouwd; het laatste is vast, terwijl het eerste in de met marmer omlijste opening geplaatst wordt, door middel van een lift, die het van de tusschenverdieping ophijscht. Hierdoor behoeft de patiënt bij het openen van de deur, bij het naar binnen rollen van het bad, niet aan tocht blootgesteld te worden.

Het gebouw, waar de veenaarde wordt klaargemaakt, is op eenigen afstand gelegen van het eigenlijke badhuis, maar door een onderaardsche gang zijn zij onderling verbonden. Als de geprepareerde aarde aankomt, wordt ze het eerst naar de lift gedreven, die door stoom in beweging gebracht wordt, en naar de moddermagazijnen gevoerd, die zich boven in het gebouw bevinden, waar ze opnieuw schoongemaakt en gezift wordt. Van de bovenverdieping valt de modder in de kamer

[p. 85]

beneden, waar ze in de door machines gedreven mengvaten terechtkomt. Door bijvoeging van mineraalwater en stoom krijgt ze nu al haar vereischte bestanddeelen, en vloeit ze in de eigenlijke baden, die gereed staan om ze te ontvangen. Daar is nog een laatste behandeling noodig, daar niet iedere patiënt hetzelfde mengsel en denzelfden warmtegraad kan gebruiken.

Als het modderbad gebruikt is, wordt de inhoud in de modderputten onder het gebouw uitgestort, waar het water er uitzakt, terwijl het overblijvende weggebracht wordt om verder uit te dampen.

In de zestiende eeuw werden de baden te Karlsbad zoo sterk gemaakt, dat de kuur bekend was onder den naam van ‘vleescheter’. De geneesheeren van den tegenwoordigen tijd hechten nog zeer veel waarde aan de krachtige en prikkelende werking van het

toebereidselen voor het reinigingsbad.

water en de modder op den geheelen bloedsomloop.

Een van de voordeelen van de modderbaden is, dat het veel minder warmte aan het lichaam onttrekt dan andere geneeskrachtige baden. Ze hebben ook een verzachtenden invloed op het zenuwgestel, als maar eenmaal het minder aanlokkende uitzicht van het bad overwonnen is; maar in geen geval mogen modderbaden genomen worden dan op voorschrift van een dokter, wat betreft den warmtegraad, den duur der onderdompeling en het mengsel.

Het systeem en de toepassing te Mariënbad hebben veel overeenkomst met die te Karlsbad, met betrekking tot de samenstelling van de aarde en het water. De modder is hier niet zoo zacht als te Franzensbad, en de behandeling wordt voornamelijk toegepast op personen die neiging vertoonen om al te dik te worden.

Hoe voelt men zich in een modderbad?

Een Engelsche dame, miss Levetus, geeft hier een antwoord op. Zij maakte de kuur niet mee om van een ziekte genezen te worden, maar alleen om een oordeel te kunnen hebben over de geneeskrachtige werking.

Na een ‘champagnekuur’ te Mariënbad, wat genoemde dame 4 pond in gewicht deed toenemen, bezocht zij het volgend jaar weer de badplaats. Zij zegt: ‘Ik had reeds het een en ander gehoord over de temperatuur, de hoogte van de modder, en den tijd dien men in het bad moet blijven. Ik wenschte wat minder dik te worden, en zoo nam ik eerst baden, volgens de beschrijving van velen mijner vrienden, en daar ik goede resultaten verkreeg, begaf ik mij naar een dokter, die het mij eerst had afgeraden. Ik legde hem de zaak uit, en daar hij vergevensgezind bleek te zijn, stond hij mij toe een kuur te volgen, maar gaf mij den raad, stellig na het bad een half uur te rusten. Dit deed de patiënt evenwel niet, de pijnbosschen en de wandelingen in den omtrek waren al te verleidelijk, waardoor Nemesis zich wreekte door een nieuwe vermeerdering van gewicht.’

En nu het eigenlijke bad. Miss Levetus beschrijft het aldus:

‘Ik ging naar de badkamer, welker vensters uitkwamen op een lange gang, die doortrokken was met een modderlucht. Het bad zag er niets aanlokkelijk uit, toen het binnengerold werd door den man, die het mengsel had klaargemaakt, maar ik stak moedig mijn éénen voet in het bad en kon toen niet meer terug. De andere voet volgde, en toen ik er geheel ingezakt was en op mijn gemak zat, kon ik een vreugdekreet niet onderdrukken. Het was een heerlijk gevoel, dat meer en meer toenam naarmate de modder in mijn huid doordrong.

Al mijn zenuwen prikkelden. Ik vergat naar den zandlooper te kijken, en inplaats van de voorgeschreven twintig minuten, bleef ik ruim een half uur in het bad, vóór ik er aan dacht om aan het meisje te schellen, dat mij een douche zou geven van warm water, alvorens in het reinigingsbad te gaan, dat naast het modderbad geplaatst was. Ik kleedde mij vlug aan. Alles aan mij gloeide; 't was of er nieuw leven in mij gevaren was, toen ik snel naar huis wandelde om te rusten. Iederen keer als ik een modderbad nam, genoot ik weer, en ik ging een derde en vierde maal naar Mariënbad.

Ik bezocht ook de andere zusterbadplaatsen, maar bij alle had ik hetzelfde heerlijke gevoel na het bad en het werd nooit gevolgd door neerslachtigheid, wat, naar ik hoor, bij vele andere patiënten het geval is. De rust na het bad herstelt dit evenwel weer geheel.

Miss Levetus raadt anderen niet aan op hun eigen verantwoordelijkheid te handelen, zooals zij deed, maar zich geheel over te geven aan den dokter, die hun ziektegeval behandelt. Te Karlsbad kan men een keuze doen uit 117 doctoren.’

Bizonder weelderig ingerichte badkamers worden gereserveerd voor vorstelijke bezoekers en velen hunner hebben er gebruik van gemaakt.

Oordeelende naar de langdurige bezoeken, die voorname patiënten er hebben afgelegd, en uit het cosmopolitisch karakter van de patiënten op dit Oostenrijksche herstellingsoord, blijkt wel, dat men gemakkelijk den weerzin overwint voor het lang niet aanlokkelijke geneesmiddel. Natuurlijk maken velen, die de badplaats bezoeken, alleen gebruik van de waterkuur, maar van de 9000 patiënten, die gedurende het seizoen van 1 Mei tot 30 September te Franzensbad komen, en van de 47000 die naar Karlsbad gaan, maakt een groot gedeelte gebruik van de beroemde modderbaden.