De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 353]

Het merkteeken
door M. De Vries.
(Vervolg van blz. 347.)

‘Was Ellie altijd zoo stil en wou ze hem niet eens flink aankijken?’ De oogen, die tot hem opgeslagen werden, stonden vol tranen. Een oogenblik stilte.... ‘Bah!’ ontevreden en blijkbaar tevens zeer teleurgesteld, wendde de man zich af, ‘sentimentaliteit!.... Hij zou er niemand dankbaar voor wezen, die dat bij het kind aankweekte. Schreien op een oogenblik dat lachen heel wat gepaster zou zijn

de genadestoot. Naar de schilderij van Cogche.

en verdrietig zijn in een wereld, waarin vooral een meisje met vroolijkheid zooveel verder kwam!’...

Hij scheen opeens bijzondere haast te krijgen om weg te komen, en met geen enkel woord repte hij van de uitnoodiging, die hij zich voorgenomen had te doen, namelijk dat zuster Marie en Ellie met hem in het hotel zouden gaan eten.

Het kind werd vluchtig op het voorhoofd gekust en Marie, naar het haar toescheen met eenige aarzeling de hand gereikt en even later was Ellie's vader met zijn opzichtige kleeding verdwenen. Alleen de dranklucht, die van hem was uitgegaan, bleef nog een oogenblik merkbaar. Hoe sterk Ellie eerst ook onder den indruk was, scheen ze het gebeurde betrekkelijk spoedig te boven te zijn en weldra sprak ze met zekere ingenomenheid over haar vaders bezoek. ‘Tante Jeanne had overdreven; zoo erg als die dat somtijds had afgeschilderd, was het met haar vader niet gesteld. En het was toch lief van hem, dat hoe weinig tijd hij ook had, zooals hij een paar malen te kennen had gegeven, hij haar had bezocht, eer hij weer naar het buitenland vertrok. Wie wist, hoe graag hij haar nu al had medegenomen!’ En Ellie verzonk in een mijmering, die voor het levendige kind lang duurde.

Ook aan zuster Marie verscheen de paria nog dikwijls voor den geest en daarop volgde bij haar steeds de gedachte aan de vrouw, die in haar laatste levensdagen meermalen haar groote onrust had verraden over den man; voor wien ze zooveel had opgeofferd en die haar daarvoor zoo slecht beloond had. Wie zou thans den wagen beletten verder de helling af te rollen, wie trachten, dien zwerver voor algeheelen ondergang te behoeden?....

Inmiddels ging de man zijn weg, zich verheugende in de herkregen vrijheid, die hij vanaf het eerste oogenblik begonnen was te misbruiken, en tevens zich verheugende in de komende schoonheid van zijn kind, die schoonheid waarvan hij zich in de toekomst goud beloofde.

‘Hoe goed, dat hij zich eens met eigen oogen overtuigd had! Zijn zusters woorden?.... Vrouwenpraat! Maar nu had hijzelf gezien en zelf kon hij berekenen wat komen zou. Enkele jaren nog en het zorgen voor den dag van heden en voor dien van morgen was voor hem voor altijd voorbij! Maar opgepast! zich niet laten verschalken! De prijzen, die op de markt des levens voor schoonheid en lieftalligheid besteed werden, waren hoog en de allerhoogste zou hij eischen.

‘Zoo zou dat gevloekte huwelijk hem nog tot zegen worden!.... Dat huwelijk?.... Bah! die vrouw, zijn vrouw,

[p. 354]

met haar aanhankelijkheid, ‘kleverig’ had hij het wel eens genoemd, en met haar oogen, die oogen, die hem in de laatste woorden, des nachts in zijn eng verblijf, zoo dikwijls van alle zijden hadden tegengeblikt!....

‘Bah! die vrouw met haar nalatenschap aan hun kind! Want had zijn Eleonoor, wat haar gezichtje betrof overigens zulk een echte dochter uit haar vaders geslacht, hem niet aangekeken met de oogen harer moeder en had hem uit die oogen niet hetzelfde stille verwijt getroffen, dat hem bij het leven zijner vrouw zoo menigmaal buiten zichzelven had gebracht van drift? O die oogen! Die gehate oogen! Moesten zij hem nu dadelijk weer zijn vrijheid vergallen?

‘Bah! die deugd!’ hij spuwde op den grond, ‘altijd had hij er van gewalgd! En wat konden zij dwaas zijn, die deugdzame lui,’ zijn goede luim, voor een oogenblik verdrongen, begon zich weer te doen gelden, ‘dwaas en tevens aartsdom! Daar had men nu dat vrome zusje, dat hij zooeven tegelijk met zijn dochter had ontmoet, als zoo iemand niet de kat in het donker kneep, welk een bestaan had ze dan welbeschouwd? In een andere kleeding zou zij er werkelijk nog aardig genoeg uitzien om de wereld voor haar te doen openstaan, maar in plaats van zich op haar voordeeligst voor te doen en van het leven te genieten wat er van te genieten viel, verkoos zij jaar uit jaar in zieken te verplegen, allerlei nare dingen te doen en viezigheden op te knappen. En om de kroon op het werk te zetten, had zij er haar zuur verdiende penningen voor over, om met een andermans kind naar een naargeestig dorp te gaan. Voor haar heette dat verpoozing!’ Hij lachte, ‘Welnu! zoolang het hem van dienst kon zijn, zou hij haar die verpoozing gunnen!’

Maar zijn gelaat betrok opnieuw: ‘Of dezulken zijn kind niet allerlei dwaasheden in het hoofd zouden brengen, fratsen, waarmede hij later duchtig te kampen zou hebben?.... Hoe kon hij voor het oogenblik iets aan den toestand veranderen?.... Wat al moeite had zijn zuster niet reeds gedaan om hem te overreden zijn dochtertje mede te nemen, maar thans zou de kleine hem immers nog een blok aan het been zijn?’

* _* *

Den volgenden zomer zou zuster Marie niet met Ellie naar buiten gaan. Toen ze kort vóór den gewonen tijd - het was haar nooit lang vooraf bekend, wanneer ze gaan zou - Ellie daartoe uitnoodigde, luidde haar antwoord, dat ze voor dien keer moest bedanken, omdat ze zoo slecht gemist kon worden. Haar tante had een hevige ziekte gehad en ging nog weinig vooruit, en daar de juffrouw reeds vroeger vertrokken was en ze op dat oogenblik niemand anders konden krijgen, moest ze veel bij haar tante zijn en ook toezicht houden op Tom. Daarop volgde een relaas, alsof het kind jaren ouder was, dan ze was. Zuster Marie schreef aan den oom en als gevolg daarvan vertrok deze al spoedig naar Ellie's familie, teneinde aldaar haar rusttijd door te brengen.

Ellie's tante had dat ook goedgevonden. Ze hadden tijdens haar ziekte al meer iemand gehad, zei ze, maar dat was narigheid geweest van het begin tot het einde. Doch zooals het nu eenigen tijd was gegaan, kon het toch ook niet blijven en dus had ze haar toestemming gegeven om het voorstel van zuster Marie aan te nemen. Die of een ander, dat was haar geheel hetzelfde. Alleen achtte ze zich verplicht, om voor het geval de zuster bekeeringsplannen mocht koesteren, haar in overweging te geven, of ze maar niet liever onmiddellijk rechtsomkeert zou maken, aangezien zij voor zoo iets niet te vinden zou zijn, welk een geschikt voorwerp zij in haar toestand van zwakte en ellende Marie ook mocht toeschijnen.

Zoo werd zuster Marie in de ziekenkamer ontvangen en ze werd door een sterke aanvechting overvallen om werkelijk op staanden voet weer te vertrekken. Had ze haar krachten niet overschat? Zou ze het uit kunnen houden, dag uit dag in tegenover de vrouw, van wie het haar na het eerste gevoel van medelijden met haar jammerlijken toestand, al dadelijk bleek, dat al de jaren, waarin ze haar niet langer dan voor slechts enkele oogenblikken had ontmoet, niet in staat waren geweest haar afkeer te doen verminderen? Tegenover de vrouw, bij wie zulk een hevige ziekte, als zij doorstaan had, en zulk een vermindering van lichaamskracht tot geen verzachting van gemoed hadden kunnen leiden, haar wereldschgezindheid blijkbaar in het minst niet hadden gefnuikt? Zou het om erger te voorkomen, zoo overwoog zuster Marie verder, inderdaad niet beter zijn de vlucht te nemen en een minder bevooroordeelde in haar plaats te zenden? Maar zou dan.... en daar doemden ze voor haar op, al de redenen, die haar tot blijven noopten. En ze bleef, door omstandigheden zelfs nog iets langer dan aanvankelijk bepaald was.

Wat ze in dien tijd aanschouwde? Ze zag een vrouw strijden om met kracht en geweld dezelfde te blijven, die zij was, dezelfde in heftigheid, onredelijkheid en heerschzucht, ja, in nog veel erger soms.

Één oogenblik van inkeer, van erkenning van het goede, zag ze gevolgd door uren van noodeloos geweld. Dan zag ze dingen gebeuren, die haar terug deden schrikken alsof een adder haar gestoken had, dan hoorde ze woorden en uitdrukkingen, die van ontzetting haar de haren te berge deden rijzen. En als zuster Marie die gade en moeder de macht, haar geschonken, had zien ontheiligen, die vrouw van beschaving zich had hooren verlagen en zij van weedom ineenkromp of sprakeloos stond van walging en afschuw, dan was het haar als zag ze Satan zich verkneukelen, als hoorde zij zijn schaterlach!....

Dan zag ze nog een strijd: ze zag den man, op wien in de jaren, waarin ze hem niet had gezien, het verval zichtbaar zijn stempel had gedrukt, zich krommen onder het leed en tevens zag ze hem met inspanning van alle krachten strijden tegen de armoede, waardoor zijn gezin bedreigd scheen te worden. En terzelfder tijd, dat bij zichzelf zijn nachtrust ontstal om te kunnen blijven werken, zich in stilte tot zelfs het allernoodigste ontzegde om eenig geld uit te winnen, zag ze zijn vrouw met ongeduld het oogenblik verbeiden, waarin zij haar leven van weelde en verstrooiing zou kunnen hervatten, hoorde zij haar plannen maken, waarin feesten en nieuwe toiletten de hoofdrol vervulden.

‘Vond zuster Marie, dat haar man het zich te druk maakte?’ vroeg mevrouw.

‘Och! op dit benedenrond had ieder al zoo zijn wijze van opvatting! De een ging er vroolijk en luchtig door, een ander prefereerde het om voor slachtoffer te spelen. Mevrouw had voor zichzelf met het laatste niets op, maar vrijheid, blijheid! Verkoos haar man in huis te zitten suffen en zich alles zoo onaangenaam mogelijk te maken, zij zou hem daarin niet belemmeren! Ééns voor al had zij hem dat gezegd, lang geleden reeds!

‘Er was maar één ding, dat ze van harte moest betreuren,’ hervatte ze na een oogenblik, ‘en dat was, dat al die zoogenaamde toewijding, al dat slaven en sloven metterdaad zoo weinig winst scheen af te werpen. Als zij om geld vroeg, waarvoor het ook mocht zijn, eeuwig en erfelijk kreeg ze hetzelfde liedje te hooren: slechte tijden, de opvoedig der kinderen, enz.

Wezenlijk! het hing haar de keel uit!

Als alle menschen er zoo over dachten, welk een wereld zou het dan zijn!

Maar zij begon al die praatjes op hun rechte waarde te schatten. “Slechte tijden en de opvoeding der kinderen!” had een harer kenissen kort vòór haar ziekte aangemerkt. Het zijn de potters en schrapers, die zoo spreken! Een dwaas dus hij, die er zich dupe van laat maken!’

[p. 355]

De jongere leden van de familie hadden Marie's komst met blijdschap begroet. Dirk en Leo gaven in gezelschap van Ellie onverholen hun ingenomenheid te kennen. De eenige, die daarop een uitzondering had gemaakt, was de jeugdige Tom. Tom was haar eer vijandig dan goed gezind. Hij vertrouwde haar niet! Eerst had hij al niet mee naar het station gewild om haar af te halen, en toen ze in de huiskamer arriveerde, had hij maar weinig zin om haar een hand te geven. ‘Het loopt er op uit,’ had Tom gezegd, ‘je zult het zien, ze komt om Ellie te halen!’ En hoeveel beter hun verhouding ook werd, ja, hoezeer Tom als een echte kleine ridder op het laatst zuster Marie zelfs diensten begon te bewijzen, mag men veilig aannemen, dat zijn achterdocht omtrent haar plannen ten opzichte van Ellie nooit geheel geweken is.

‘Ze gaat ieder jaar met haar naar buiten, waarom zou ze het dan nu niet doen?’ zeide hij op zekeren keer, toen een zijner broers hem plaagde.

‘Maar Tom,’ vroeg zuster Marie in een der laatste dagen van haar verblijf, ‘als je nu zooveel van Ellie houdt, waarom gun je haar dat uitstapje dan niet? Ze is verder toch het heele jaar bij je.’

Hij keek verlegen vóór zich en wist blijkbaar niet, wat hij antwoorden zou. ‘Ze mag wel,.... wel zeven weken,’ kwam er eindelijk aarzelend uit, ‘maar niet net in de vacantie, weet u.’

‘O jou kleine egoist!’ zei zuster Marie lachende.

‘Neen, zeg maar groote!’ merkte de heer des huizes aan. ‘Van gevende liefde schijnt Tom niet veel begrip te hebben,’ besloot hij met iets droevigs in zijn stem.

Tom keek opmerkzaam naar zijn vader en zeide niets, maar toen hij een poosje later zuster Marie goedennacht kwam zeggen, fluisterde hij gehaast: ‘Neem haar maar mee, ik geef er niks om!’

‘Wat is gevende liefde?’ vroeg hij den volgenden dag aan de zuster.

‘Allerlei malligheid, waarover een verstandig mensch het dikwijls uit moet gieren van den lach en waaraan hij op een anderen keer zich weer halfdood ergert,’ luidde de explicatie zijner moeder, nog eer zuster Marie kon antwoorden.

‘En papa sprak er net over, alsof het iets.... iets heel moois was,’ zei het kind, in zijn verbazing zijn wandeling over eenige voetkussens, die hij naast elkander had gelegd, stakende.

‘Je vader? Ja, dat zal wel,’ antwoordde mevrouw, die den vorigen dag niet bij het bewuste gesprek was geweest. ‘Die is zelf gevende liefde van het begin tot het einde,.... behalve als het op zijn beurs aankomt,’ voegde ze met den haar eigen lach er bij. ‘Maar breng die kussens alsjeblieft weer op hun plaats, ik heb dat gewauwel nu lang genoeg verdragen; en doe ook niet meer zulke onzinnige vragen. Het heeft hier tegenwoordig veel van een krankzinnigengesticht, groot en klein zijn al even dwaas.’ Een blik op zuster Marie zeide genoegzaam, wie als de oorzaak van al die dwaasheid werd beschouwd.

* _* *

Enkele dagen later was zuster Marie weer in haar gewonen kring teruggekeerd. Met een zeer bezwaard gemoed had ze den terugtocht aanvaard.

Wat haar gezondheid betrof zou het met Ellie's tante spoedig weer geheel in orde zijn; boven verwachting was er zelfs een goed deel van de verloren krachten teruggekeerd. ‘Ik had er al lang uitgezien als een schim,’ zei ze, ‘maar ik heb een ijzersterk gestel,’ en die woorden bleken waarheid te bevatten.

Ook over Ellie's lichamelijken toestand behoefde zuster Marie zich niet te verontrusten, aangezien die op dat oogenblik niets te wenschen overliet. Maar er waren andere dingen die de zuster drukten.

Ten eerste had ze Ellie's omgeving nader leeren kennen. Ze had kunnen zien aan welk een onbillijke behandeling het kind dikwijls was blootgesteld en ze had de grievende verwijtingen gehoord, die haar naar het hoofd werden geslingerd.

Er waren oogenblikken geweest dat alles aan Ellie werd geweten, soms zelfs zoo ongerijmd mogelijk.

Het heette altijd dat een goede daad belooning met zich bracht, had Ellie's tante op zekeren keer gezegd, maar als ze ooit van apenkool had gehoord, dan was dàt het. Juist met de tweevoudige weldaad, dat zij de vrouw van haar broer hadden doen verzorgen en zich het lot van zijn kind hadden aangetrokken, had het geluk hun den rug toegekeerd.

Tot dien tijd geëerd en geacht in de plaats hunner inwoning, hadden zij door een samenloop van omstandigheden ruim een jaar later die plaats reeds moeten verlaten, daar haar man zich verplicht had gezien zijn handelszaak over te brengen. In die zelfde dagen had de geboorte van Tom het spel nog volmaakt. Ellie er bij gerekend, was daardoor het getal hunner kinderen van twee tot vier gestegen. Verdubbelde kosten en zorgen, verdubbelde last alzoo.

Na de geboorte van Tom was er in de nieuwe woonplaats eerst een oogenblik van stilstand gekomen, ja! het had zelfs geschenen, alsof er een nieuw tijdperk van voorspoed was aangebroken! Maar toen was het lieve leven weer begonnen, dan was er dit en dan weer dat en haar zwaarmoedige echtgenoot had weer een even lang gezicht gezet als van te voren. Natuurlijk waren de aanmerkingen op haar ook weer begonnen, want dat was haar heele huwelijksleven door al zoo geweest; al wat er gebeurde, werd zoowel in huis als daarbuiten op de eene of andere wijze op haar rekening gesteld.

Langzamerhand was de toestand alzoo weer even gespannen geworden als vroeger en de onverwachte overkomst van Ellie's vader bracht het tot een volledige uitbarsting. Waarschijnlijk door zijn eigen toedoen, had het zich als een loopend vuurtje verbreid, wie en wat hij was, en toen kreeg men de poppen aan het dansen; schoon waren de verhalen geweest, nog opgesierd en bijgewerkt, die er van hem en ook van sommige zijner bloedverwanten in omloop waren gekomen! En daar kwam op een zekeren dag mevrouws man thuis, met een gezicht nog tweemaal zoo donker als gewoonlijk!

Ellie had de liefelijkheid om na elken schooltijd in een hoekje te gaan zitten grijnen. Maar daarmede had men het nog niet gehad! Een paar dagen later verscheen Leo met een bebloeden neus en nog hijgende van woede, alsmede van de klappen, die hij had uitgedeeld. En terwijl hij zijn gezicht reinigde en zich verder ook wat opknapte, had hij aldoor geroepen, dat ze het nu wel laten zouden en dat ze anders nog meer zouden zien!

Dirk was doodstil geweest en scheen twist gehad te hebben met zijn besten vriend. Gedurende eenige zondagen was hij òf in huis gebleven, òf hij had met Ellie gewandeld. En eindelijk was zelfs Tom, die toen nog niet schoolging, in opstand gekomen! ‘Wilden ze wat van Ellie zeggen? Wacht! hij zou eens naar buiten gaan!’ en de kinderjuffrouw had alle moeite gehad om het opgewonden kereltje tot bedaren te brengen. Het was te begrijpen, dat al dat geweld ook op het personeel een zeer ongunstigen invloed moest uitoefenen, en zoo was mevrouw, naar ze verklaarde, dan ook meer dan ééns, niet zonder reden, razend geworden. Maar ten laatste was het op haar lachspieren gaan werken en tevens had ze gretig de gelegenheid aangegrepen, om zich voorgoed los te maken van lieden, in wier gezelschap ze eigenlijk nooit behagen had geschept. Tot haar tegenwoordige kennissen gevoelde zij zich oneindig meer aangetrokken.

(Wordt vervolgd.)