De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 329]

Mooi Maartje
door Th.A. Quanjer.
(Vervolg en slot van blz. 323.)

VI.

Maartje is derhalve naar huis geijld, en heeft thans, met tranen van verontwaardiging en schaamte in de oogen, aan moeder verteld, wat haar

een dier van gewicht. Naar de schilderij van Richard Stredel.

zooeven is overkomen. Lang echter duurt haar verdriet niet, want moeder is de eerste om hartelijk te lachen, als zij den koddigen afloop der onverwachte ontmoeting verneemt. Voegt men hierbij het heerlijke vooruitzicht, dat het licht-bruine zeil binnen een paar uren kan binnengekomen zijn, dan behoeft men zich niet te verwonderen, dat het leed spoedig voorbij is.

Maartje gaat even naar boven, om zich het gelaat af te koelen, waarbij zij haar spiegeltje raadpleegt, als om te onderzoeken, of wellicht die onreine kus het frissche rood harer lippen heeft bezoedeld; en ofschoon zij zich spoedig van het tegendeel overtuigd heeft, wascht zij er duchtig op los. Vervolgens siert zij zich eenigszins op; ze ziet nog eens welbehaaglijk in den spiegel, en haast zich dan naar beneden, om ook aan de kamer een ietwat feestelijk aanzien te geven.

Weldra is zij, terwijl ze lustig een liedje neuriet, druk aan den arbeid, om alles netjes te rangschikken: het petroleumtoestel, waarop het koperen keteltje, dat glimt als een spiegel, welluidend raast, vindt op de groote tafel zijne plaats nevens het koffieblad met gebloemde kopjes. De glazen stolp, die een kunstig gesneden scheepje overdekt, krijgt nog even eene extra-beurt, al is er ook geen stofje op te bekennen. De groote schelpen en enkele andere snuisterijen, die met het klokje op het hoekkastje pronken, worden glinsterend gewreven. De naaimachine is in haar zwart-gepolitoerd kistje geborgen, terwijl een paar takken seringen in de mooi-gekleurde bloemenvaas, op het met een zeil bedekte wit-houten tafeltje, het heldere vertrek met haar heerlijken geur vervullen.

Vaders leunstoel staat in den hoek naast de potkachel, waarin een enkel turfje brandt; moeders stoel, aan de andere zijde, is heden bestemd voor de overbure, die straks de terugkomst van haren zoon hier zal helpen vieren. De stoel van Maartje wordt afgestaan tot moeders gebruik, terwijl de jongelieden zich maar met de bank zullen moeten behelpen.

Terwijl ze zich zoo welgemoed en vlijtig rept, om alles tot de onvangst gereed te maken, voordat zij den verwachten een welkomstgroet aan het strand zal gaan toeroepen, hoort zij de klink der buitendeur lichten, en ontwaart zij den heer De Vos, die, na haar hiertoe vergunning gevraagd te hebben, de kamer binnentreedt.

‘Zooals ik beloofd heb, Maartje!’ zegt hij, ‘deed ik moeite om te weten te komen, op welke wijze men die sieraden in je doos had kunnen doen. Eindelijk ben ik daarachter, en kom ik het je even vertellen.’

En als Maartje hem verzocht heeft, op vaders stoel plaats te nemen, vervolgt hij:

[p. 330]

‘Ik had al aanstonds begrepen, dat iemand uit het huis daarbij de hand in het spel moest hebben gehad, want hoe zou men anders in het kabinetje gekomen zijn? Ikzelf draag toch altijd de sleutels van het atelier en van de binnendeur bij me; langs die zijde kon men dus moeilijk het vertrekje bereiken. Men moest zich den toegang derhalve verschaft hebben van uit de gang; doch die deur was altijd gesloten; de sleutel er van was òf zoek, òf moest in het bezit van de huisjuffrouw wezen. Ik sprak er haar over aan; eerst ontkende zij alles herhaaldelijk; doch toen ik bleef aanhouden, en haar ten slotte zelfs bedreigde, dat ik door de politie zou doen onderzoeken, wie in mijne afwezigheid op mijne kamers kan komen, toen viel ze door de mand. Zij had, den ochtend vóór onze laatste zitting, een bezoek gehad van een heel deftigen heer, die haar dringend verzocht had, om een pakje, dat hij haar kwam overhandigen, te willen opbergen in de hoededoos, die zich, zooals hij meende te weten, moest bevinden in de kast van het kabinetje. Het was een geschenk voor het lieftallige meisje, dat met zooveel geduld en toewijding als model had gezeten. Hij wilde bij voorkeur niet als gever worden aangemerkt; daarom bood hij het niet rechtstreeks persoonlijk aan, maar vraagde hij de tusschenkomst der juffrouw, aan deze de stiptste geheimhouding verzoekende. Zij liet er zich door al die redenen toe overhalen, te meer nog omdat zij Maartje volgaarne eene dergelijke verrassing gunde, en ook omdat ze voor zichzelve overtuigd was, er volstrekt geen kwaad mede te doen. Nu weet je, op welke wijze het geschenk bezorgd is geworden. Den naam van den edelmoedigen gever wensch ik je liever niet te noemen. Wel kan ik je met een gerust hart verklaren, dat je de sieraden zonder wroeging kunt aannemen: hij, die het je aanbood, zal door de kosten niet arm worden.’

‘O, maer ik kan nou wel zeggen,’ spreekt Maartje, na afloop van het verhaal, ‘wie die meneer eweest is. Hai is et, dien u lest op et atelier ebt meeëbracht.’

‘Waarom meen je dat zoo stellig te weten, Maartje?’

Hierop verhaalt zij, wat er eergisteren in de boschjes en vandaag in het duin tusschen haar en De Fontagne heeft plaats gevonden; hoe zij aanvankelijk op de belangeloosheid zijner vriendschap vertrouwd, doch heden ondervonden had - en weer bedekt een hooge blos hare wangen - dat hij slechte bedoelingen in zijn schild voerde.

De Vos betuigt zijn spijt, hem, uit eigen beweging, met haar in kennis te hebben gebracht, zoodat hij zich wel als de onwillekeurige oorzaak van al het gebeurde moet beschouwen. Doch Maartje blijkt te verstandig te wezen, om het hem kwalijk te nemen, en dan vraagt zij hem belangstellend, of hij de vrouw van dien heer ook gekend heeft, en of diens dochter werkelijk zooveel op haar, Maartje, heeft geleken.

‘Zijne vrouw?’ is het antwoord. ‘Wel! ik weet stellig, dat hij nooit getrouwd geweest is En eene dochter? ik heb nooit iets omtrent eene dochter vernomen.’

‘Wel, wat een slechte vent!’ zegt hierop moeder, die inmiddels binnengekomen is, en het verhaal mede heeft aangehoord. ‘En dat nog wel zoo'n raike meneer! 't Is schande! Nou! wai zullen em gauw zain mooie spulletjes teruggeven, dan kan hai er wat anders voor zen liefies in de stad voor koopen. Wai, Scheveningers, ebben goddank te veel fesoen, om onze maisies door zoo'n mooie meneer te laeten naeloopen, oor! Maer, koman, Maertje!’ zoo valt zij zichzelve in de rede, ‘gae nou as en maid is gauw kaiken, of vaeder en Teun haest anekommen bennen.’

Maartje heeft hiertoe geene verdere aansporing noodig, en na een vluchtigen groet met den bezoeker, die naar zijn hoed tast om eveneens te vertrekken, spoedt zij zich, thans langs een meer beganen weg, naar den zeekant, waar zij zich weldra bevindt te midden van eene toegestroomde menigte dorpsgenooten, die allen verlangend uitzien naar de drie vaartuigen, welke met spoed de kust naderen. Behalve deze, worden er nog verscheidene andere in de verte zichtbaar.

Reeds zijn een paar booten van het strand vertrokken, om de eerstaankomenden te gaan begroeten en naar den wal te helpen, en voordat het een half uur later is, stapt Maartje tusschen vader en Teun stevig door naar de Vuurbaakstraat, waar de twee vrouwen hen ongeduldig verbeiden.

't Is geen wonder dat Maartje met trots haren vrijer ‘een flinke, eerlijke visschersmaet’ genoemd heeft! Hij zal zoo ongeveer vijf en twintig jaar zijn, en is van stevigen, pootigen lichaamsbouw; zijn haar is donkerblond; zijn wangen zijn bruingekleurd; hij heeft een vrijen oogopslag en eene weltevreden uitdrukking in zijne trekken. 't Is volstrekt niet op de wijze van den Prins uit het sprookje, dat hij straks Maartje's handen in zijn grove knuisten gegrepen, en haar een klinkenden kus op den mond gedrukt heeft, nadat eerst vader hartelijk door haar verwelkomd was geworden.

En als ze nu genoeglijk onder een kop koffie bijeenzitten, vertellen de mannen bij beurten, telkens elkanders verhaal aanvullende of bevestigend, de gevaren, die ze op zee hebben doorgestaan: hoe het zware weer hen eigenlijk wel wat had overvallen, zoodat de verschillende pinken weldra uiteengedreven werden; hoe men slechts met zeer veel moeite de netten zonder belangrijke averij had kunnen binnenhalen; hoe de wind hen in den eersten tijd te dicht naar de kust dreigde te voeren, waarbij nu eens het roer, dan weer de voorsteven bijna loodrecht naar boven stond; hoe de golven telkens binnen boord geslagen werden, en er bijna handen tekortschoten, om zich voor zinken te bewaren; hoe men na urenlangen, zwaren arbeid toch meester van de richting gebleven was, en hoe men ten slotte, nadat de orkaan langzamerhand wat tot bedaren was gekomen, veilig den terugtocht had kunnen ondernemen. En dit alles had plaatsgevonden onder eene pikzwarte duisternis, zoodat men onmogelijk kon uitmaken, wat het lot der overige vaartuigen geweest was: in den ochtend bevond er zich slechts een drietal bijeen.

Na dit verhaal, dat natuurlijk niet zelden door uitroepen en door vragen was afgebroken, is het de beurt aan de vrouwen, om te vertellen, wat er gedurende de afwezigheid der mannen alzoo op het dorp is voorgevallen. Dat het gebeurde met Maartje hierbij de hoofdrol vervult, laat zich lichtelijk begrijpen, evengoed als men zich zal kunnen voorstellen, dat vader en Teun beiden zich niet weinig boosmaken en opwinden over de ontmoeting in de duinen. Doch als, na eenig uitvaren aan het adres van De Fontagne, Maartje haren vrijer de hand op den mond legt, en hij haar een oogenblik in de mooie, trouwe oogen gezien heeft, dan is hij zijne gramschap spoedig vergeten, en prijst hij haar niet weinig, wegens de flinkheid, waarmede zij zich tegen den aanvaller wist te verdedigen.

Ook vader wordt tot kalmte gebracht, en weldra zit men weder in een tevreden stemming gezellig bijeen.

De tijd verloopt middelerwijl. Teun moet nog naar het strand, om vóór den nacht het een en ander aan de tuigage der pink in orde te brengen. Maartje neemt deze gelegenheid waar, om nogmaals naar den zolder te gaan. Zij haalt de gouden kleinoodiën uit de lade van haar kastje te voorschijn, beziet ze nog eens nauwkeurig voor de laatste maal, doet ze dan weer zorgvuldig in de doos, en vouwt er een stevig papier omheen, dat door een touwtje bevestigd wordt.

‘Dat is van korten duur eweest!’ zegt ze tot zichzelve, terwijl ze het pakje weer opbergt. ‘Morgen gaen wai et saem naer den Vaiverberg No... brengen.’

VII.

Na de hierboven verhaalde voorvallen zijn meer dan twee jaren heengevlogen. Die tijd heeft echter aan mooi Maartje

[p. 331]

geene schade gedaan: indien het mogelijk ware, ziet zij er nog fleuriger, nog bekoorlijker uit. Hare ouders zijn gelukkig gezond gebleven, en in staat, hun kost te verdienen. Maartje heeft steeds ijverig hare machine laten snorren, en er, beetje bij beetje, zooveel mede verdiend, dat het bedrag van haar spaarboekje gaandeweg groot genoeg is geworden, om er de uitgaven tot het inrichten eener huishouding uit te kunnen bekostigen.

Teun is even vlijtig en rap als ooit, hij verdient den kost voor twee. Zijne moeder mist men evenwel sedert eenigen tijd op haar gewone plaatsje. Zij was na dien typhus altijd blijven sukkelen; in den laatsten winter was ze daarbij aan het hoesten geraakt, en, nu ongeveer vier maanden geleden, is ze aan eene slepend verloopende longontsteking gestorven.

Het is daardoor voor Teun recht ongezellig in het huisje geworden, ofschoon de lieve overburen het hem, wanneer hij uit zee komt, aan niets laten ontbreken. 't Is dus begrijpelijk, dat hij er naar verlangt, een eigen huishouden op te richten; ook Maartje kan zich met dat denkbeeld vereenigen, en hare ouders hebben hunne goedkeuring aan het plan geschonken. Teun's huisbaas heeft beloofd, zijne woning eens grondig en netjes te zullen opknappen, waarvoor hij eene maand noodig zal hebben. En wanneer dit in orde gebracht is, zal het huwelijk gesloten worden.

Maartje zit nu weer achter het tulen gordijntje voor het opgeschoven raam, en laat hare machine op het wit-houten tafeltje lustig snorren; zij zoomt het nieuwe linnengoed, verleden week van haar spaarboekje betaald. Moeder staat met opgestroopte mouwen in de keuken aan de waschtobbe, even werkzaam als vroeger; nu en dan breekt ze hare bezigheid een oogenblik af, om naar Maartje's vorderingen te komen zien, en een woordje met haar te wisselen.

Juist is ze weer binnengekomen, als de postbode door het openstaande raam een brief aan Maartje's adres overhandigt. Wat kan dat wezen? Nog nimmer ontving zij een brief. Komt er al eens eene enkele maal een schrijven van den ouden oom uit de Prins-Hendrik-stichting te Egmond-aan-Zee, den eenigen bloedverwant buiten het dorp, dan is het adres toch altijd gericht aan vader. En ook dit mooie schrift lijkt niets op de krabbels van oud-oom. Bovendien het postmerk is 's-Gravenhage, en ja! 't is ook waar, de postzegel is er een van slechts drie centen.

Zooals het meer gaat, wordt de brief van alle kanten bekeken; men verdiept zich in gissingen omtrent den naam van den schrijver en omtrent den inhoud, terwijl men de nieuwsgierigheid terstond had kunnen bevredigen door het geschrift eenvoudig te openen.

Eindelijk gaat men toch hiertoe over, en terwijl moeder zich tot aandachtig toehooren nederzet, leest Maartje:

's-Gravenhage, 18 Juni 189..

Mejuffrouw,

De WelEdelGeboren heer De Fontagne, onlangs hier ter stede overleden, benoemde mij tot executeur-testamentair. Als zoodanig heb ik de eer u kennis te geven, dat Z.E. aan u heeft gelegateerd: een verzegeld doosje met gouden sieraden, benevens de somma van twee duizend gulden, vrij van successie-rechten.

Een en ander zal ik u tegen quitantie overhandigen, wanneer gij zoo goed wilt zijn, overmorgenochtend, tusschen 9 en 12 ure, u te vervoegen te mijnen kantore in de Spuistraat.

Met de meeste achting teeken ik mij,

Uw. Dw.,

Mentel,

exec.-testam.

P.S. Wees zoo goed, dit schrijven als bewijs van identiteit mede te brengen.

M.

Maartje kan goed lezen; ze is op school altijd eene vlijtige leerlinge geweest; de brief is met duidelijke letters geschreven; maar toch hapert hare stem dikwijls, omdat het haar zoo moeilijk valt, over al die vreemde woorden heen te komen. De hoofdzaak wordt echter na tweede lezing volkomen begrepen.

Wat uitroepen van verbazing ontlokt haar de inhoud van dit schrijven! Zij hadden nog niets van den dood van mijnheer De Fontagne gehoord; sedert het voorgevallene in het duin hadden ze slechts zelden iets van hem vernomen, zooals bijvoorbeeld ter gelegenheid, dat mijnheer De Vos verleden jaar even over hem sprak, toen hij aan Maartje was komen vertellen, dat de schilderij op de tentoonstelling bekroond, en daarna aangekocht was voor een Engelsch museum.

En in het laatste jaar had Maartje hem tweemaal uit de verte gezien: ééns in zijne équipage, en den anderen keer te voet op den Scheveningschen weg. Bij deze gelegenheden had hij haar waarschijnlijk niet bespeurd, ten minste daarvan geene blijken gegeven.

Naar den waarschijnlijken inhoud van het verzegelde doosje behoeft men niet te raden. En dan twee duizend gulden, neen maar! Wat een schat! Wat zou men daarvan niet kunnen doen? Een huisje koopen? Of een aandeel in de visscherij? Maar de meening van vader en Teun daaromtrent moet ingewonnen worden. In ieder geval is het raadzaam, het geld op eene sekure wijze te beleggen, voor mogelijke kwade dagen. Zou men eigenlijk zulk een geschenk wel mogen aannemen, nu men weet, dat het van iemand komt, die om zulke slechte redenen zijn presenten aanbood? Doch, 't is waar: de man is dood, en hiermede vervallen dergelijke bezwaren.

De brief is den 18^en - dat was gisteren - geschreven, en derhalve wordt Maartje morgenochtend op het kantoor verwacht. Moeder zal medegaan; dat kan wel, voordat ze hare plaats op de vischmarkt zal innemen. De brief moet mede terug, dat is duidelijk, al wordt het woord identiteit niet begrepen.

Zoo wordt er den ganschen dag, onder de bezigheden, gewikt en gewogen, en, na een tamelijk onrustigen nacht, bevinden ze zich, volgens afspraak, des ochtends reeds te acht ure op het pad.

Het kantoor is nog nauwelijks een kwartier geopend, als zij zich in de Spuistraat aanmelden, en ze door een klerk onmiddellijk geleid worden naar de afzonderlijke kamer van mijnheer Mentel. De noodige formaliteiten zijn welhaast vervuld.

Moeder vraagt of Maartje van iemand, ‘die haer haest vreemd is’, zoo'n gift zou mogen aannemen, waarop het antwoord luidt:

‘Den laatsten wensch van een afgestorvene behoort men toch zooveel mogelijk te eerbiedigen, niet waar? En dan nog: waarom zou ze zulk een legaat weigeren? Niemand zou er haar dank voor weten; het is ook maar zoo'n klein gedeelte van het fortuin, dat door den overledene bijna geheel aan twee verre neven wordt nagelaten, dat de betrekkelijk geringe som geen noemenswaardig verschil in hunne erfenis zou teweegbrengen.’

En terwijl mijnheer Mentel de quitantie gereedmaakt, vraagt hij:

‘Hoe oud is juffrouw Maartje?’

‘In de vorige maand drie en twintig eworden,’ is haar antwoord.

‘Dus meerderjarig - dan is het voldoende, dat u alléén dit stuk teekent. Zet uw naam maar hieronder - rechts - ja! - - goed zoo! - Wees nu hartelijk gelukgewenscht met wat u vermaakt is! Ziehier: het zegel op de doos is ongeschonden - en dáár is het geld in bankbiljetten! - Wilt u het even natellen? - Langzaam maar! - - In orde, niet waar? Stop het nu in dit couvert, en dan nogmaals: veel geluk er mede!’

[p. 332]

‘Mag ik u nog ééne vraag doen?’ zegt Maartje, terwijl ze, met behulp van moeder, bezig is alles nauwkeurig op te bergen in eene daartoe medegebrachte tasch.

‘Met plezier!’ is het welwillend antwoord.

‘Dan zou ik graeg willen weten, of meneer lang ziek eweest is?’

‘Hij was ongeveer veertien dagen bedlegerig; doch hij voelde al aanstonds, dat hij wel niet beter zou worden. Ik heb hem in dien tijd nogal eens dikwijls bezocht, en bij eene dier gelegenheden vertrouwde hij me toe, dat hij tegenover u iets had goed te maken. Reden te meer, dat gij het legaat met gerustheid kondt aannemen.’

Na dankbetuiging voor de vriendelijkheid en de hulpvaardigheid, waarmede zij ontvangen en behandeld zijn geworden, vertrekken ze. Moeder moet naar de markt; daarom geeft zij aan Maartje den raad, om den kortsten weg, langs de Veenestraat, naar huis te nemen, en vooral voorzichtig te wezen; ‘want,’ zegt ze, ‘'t is geen klainigheid, die je bai je draegt.’

De raad is eigenlijk overbodig, want Maartje voelt zich, in figuurlijken zin, toch al erg bezwaard door den inhoud van het taschje. Zij houdt het stevig omklemd en spoedt zich naar huis. Hier begeeft zij zich onmiddellijk naar haar kamertje, om de schatten op te bergen in de lade van haar kastje.

Dit heeft zij zich indertijd niet kunnen voorstellen, toen ze op dezelfde plaats de kleinoodiën voor de laatste maal dacht te zien! Nu zijn ze toch werkelijk haar eigendom en ‘zij mag er zich nu gerust mee laten zien op straat en in de kerk.’

Het pakje is door een lak verzegeld; zij snijdt het daardoor bevestigde touwtje door, en opent daarna zenuwachtig bevend het doosje. Ja! het zijn werkelijk dezelfde prachtige beugel, oorbellen en spelden! Doch zie! daaronder ligt nog een briefje! Zij neemt het in handen en leest:

Mooie Maartje,

Zoo wil ik je nog ééns noemen - voor het laatst. - Vergeef me, dat ik je eenmaal leed gedaan heb - ik heb er nu spijt van.

Draag deze versiersels voor het eerst op je mooie hoofd, als je gaat trouwen met je braven Teun! Vaarwel!

De F.

Het kost haar wel een beetje moeite, het briefje te ontcijferen; het zijn lang niet de mooie letters van vroeger op dien omslag. Maar 't is waar, hij was ziek toen hij dit schreef.

Vergeving? - Van ganscher harte!

Rijswijk (Z.-H.), April 1900.