De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 177]

Op de Meuthe
door Dr. J. Herderschee.
(Vervolg van blz. 171.)

‘Zoo'n heerlijke avond doet mij denken aan een prachtig roeitochtje op de Zeller See,’ verhaalt Lansing. ‘Wij waren pas in Zell aangekomen en hadden ons logies besteld. Aanstonds gingen we naar het meer en huurden een bootje. “Die Herrschaften haben wohl mehr gerudert,” zeide de bootverhuurder; en hij sloeg de plank niet mis. Hier en daar dreven allerlei vaartuigen, vriendelijk gezang klonk over het kalme, blauwe meer. En toen heb ik gezien, wat maar zelden voorkomt: het Alpenglühen. Onbeschrijfelijk mooi; de

aprilavond.

witte bergtoppen blonken als vurige spitsen; als het niet te plat klonk zou ik zeggen: zij deden inderdaad denken aan een gloeiende kachel. Wij konden er de oogen niet van afhouden. Na een korte poos werd sneeuwtop op sneeuwtop doffer getint, het rood werd paars, het paars grauw. Weldra had het uit de diepten opklimmende duister alles in kleurloosheid gehuld. Een paar dagen later hoorden wij iemand in den trein vertellen, dat te Zell zoo heerlijk mooi het Alpenglühen was te zien geweest. Wij hadden ons dus niet vergist... O wat een beelderig plekje is dat daar!’ zoo valt Lansing zichzelf in de rede, en wijst naar een inham, waarvan de toegang scheen geheel door het laag neerhangend gebladerte versperd en de ingang eenigermate verzand was, doch dat een kijkje schonk op een schilderachtig waterpartijtje. Zijne hand geeft reeds een druk aan de roeipen, om den steven daarheen te richten, maar hij verschrikt door een uitroep van den ouden heer Van Meern, die tegelijkertijd zijne hand aan het roer en het bootje weer midden in het vaarwater brengt.

‘Op de Meuthe varen? Dat kan hij denken!’ hoort Lansing hem mompelen. Begrijpende iets verkeerds gedaan te hebben, zonder in de verste verte te kunnen vermoeden wat hij had misdreven, stamelt de jonge ingenieur eenige verontschuldiging. Gelukkig komt Anna hem te hulp.

‘Foei, oom! U hebt ons laten schrikken. Zou dat nu zóó erg zijn?’

‘Dat weet je wel!’ klinkt het kortaf.

Willems spotachtig lachje verdwijnt van zijne lippen; hij zegt tot hun gast op gedempten toon:

‘Papa is vreeselijk bang om op dat mooie plekje te varen. Later zal ik u dat wel eens vertellen, voor zoover ik er zelf van weet.’

Of het er gevaarlijk was? vorscht Lansing... Neen, volstrekt niet; het was tamelijk ondiep en liep dood... Wenkbrauwophaling van verbazing... Zoo iets van een noodlot... Uit beleefdheid voor den ouden heer wordt het gefluister gestaakt.

De zon is geheel ondergegaan en eene zachte koelte doet het gebladerte ruischen. Men begrijpt, dat het tijd is om een einde te maken aan het roeitochtje, en zoo wordt de boot naar den wal gestuurd. Fluks is Lansing van boord gesprongen en steekt de hand uit om Anna bij het uitstappen behulpzaam te zijn, terwijl Willem het vaartuig met gestrekten ketting zoo ver mogelijk aantrekt. Over de banken heen loopt zij naar de punt.

Op eens door een kleinen ruk van Willem, welke het bootje eene schommelende beweging geeft, dreigt zij haar evenwicht te verliezen. Lansing heeft echter haar minder vaste houding opgemerkt, en eer zij vallen kon heeft hij haar gesteund en aan den wal geholpen. Eenige oogenblikken hield hij de zachte, warme hand, waarvoor geen handschoen in deze omgeving was voorgeschreven, in de zijne. Vroolijk klinkt haar lach, die haar bedankje vergezelt.

Ook Lansing glimlacht. De oude heer alleen is eerder geneigd het tegenovergestelde te doen. Met gejaagden tred loopt hij hen vooruit, knippende met de vingers, hetgeen hij altijd doet wanneer hij Black roept, maar eveneens wanneer hij zenuwachtig is. Willem zegt, dat men niet op hem behoeft te wachten, terwijl hij de boot onder dak brengt. Zoo wandelen zij samen de statige olmenlaan door, die naar het park voert, dat den Bijenhoff omgeeft.

Met de zon zijn ook de vogeltjes ter ruste gegaan. Het

[p. 178]

windje suist nauw hoorbaar. Op het zachte zandpad zijn geene voetstappen schier te vernemen. Zulk zwijgen der natuur stemt ook den mensch tot zwijgen. Stillekens gaan Lansing en Anna een wijle naast elkander voort. Hij als welopgevoed man begrijpt echter, dat hij niet geheel zijn mond mag houden, al was hij daartoe zeer geneigd, en al vermoedde hij eenzelfde neiging in de ziel van het meisje aan zijne zijde, dat als peinzende met hare parasol hier een denappel doet voortrollen, daar een eikel wegwipt, om daarna op te zien, en met dieper ademhaling den blik omhoog te slaan naar de donker getinte lucht, waar nu de lichtende puntjes te voorschijn zijn gekomen. Haar metgezel maakt eene opmerking over het weer, doet eene vraag naar den toestand van het bosch; zooals de menschen gewoonlijk doen, die over alles praten, alles wat geen betrekking heeft op het ware leven, het leven van het gemoed.

Beleefd maar met korte zinnetjes krijgt hij antwoord, zoodat hij het gevoel heeft van den speler, die steeds heerkaarten opwerpt zonder in dezelfde kleur te kunnen doorgaan, en die nog niet in troef beginnen kan; telkens weer hokt het gesprek.

Maar terwijl het voor den kaartspeler een gedwongen fraaiïgheid is om te moeten doorspelen, was dat hier niet het geval. Lansing was verstandig genoeg om te begrijpen, dat doorzetten onnoodig, ja onkiesch zou wezen. Hij voelde wel zóó fijn, dat hem de ware reden van 's meisjes zwijgen werd verklaard. Wie kan snappen en ratelen in dezen tempel van ongekorven hout, waar de schemer al dieper door de zuilen dringt en zelfs iedere orgeltoon is verstomd?

De wandeling duurde trouwens niet lang. Reeds wordt het blij gekef van Black vernomen, die vroolijk den baas wil begroeten, en nu komt aanhollen om zijne blijdschap te kennen te geven, dat het gezelschap weer voltallig is. Zoo rent hij een paar keeren tusschen hen heen en weer, en vindt spoedig gelegenheid nog een eind verder zijn begroetingstocht voort te zetten, daar Willem met snellen stap nader komt. Aan het ijzeren hek, dat een gedeelte van den Bijenhoff afsluit van het park, wacht de eigenaar zijne huisgenooten op. Weldra knarst het kiezelzand onder hunne schreden en ziet mevrouw, turende langs de met een roode kap omhangen lamp in de veranda, het gezelschap naderen.

Zij had hen nog niet zoo spoedig tehuis gewacht, maar toch alles in gereedheid tot eene gezellige ontvangst.

‘Steek eens op,’ noodt mijnheer Van Meern. ‘En wat gebruikt u, roode of Rijn?’ Ieder geeft naar zijn smaak zijne begeerte te kennen, die nog eens aanleiding schenkt tot oprakeling van het gevoelen, dat Rijnwijn wel altijd 's zomers gedronken wordt, maar eigenlijk zoo warm maakt; gelijk ook het nut der sigaren, om de insecten op een afstand te houden in vereeniging met de gezelligheid welke het rooken meebrengt, het pleidooi mocht winnen tegen de bezwaren van hebbelijkheid en gewoonte. Anna is de eerste die het platgetreden terrein verlaat, blijkbaar niet zonder bedoeling. Hare opmerking over den mooien avond, zoo dubbel genotvol na een warmen dag, is niet juist een getuigenis van frischheid van geest. Doch hoor slechts! Eer iemand kan repliceeren heeft zij getuigd, getuigd van de plechtige stemming, door de natuur gewekt, en den onweerstaanbaren drang tot zwijgen. Lansing denkt aan hunne wandeling en bespeurt hoe de geesten elkaar ontmoeten. Wanneer hij haar hoort, rangschikt hij haar gaarne onder de menschen, die geest genoeg hebben om goed te spreken en verstand genoeg om te zwijgen.

Anna verklaart het niet noodig te vinden, wanneer men niets te zeggen heeft en in eene besliste zwijgstemming verkeert, te moeten spreken. Maar het omgekeerde kan ook dikwijls mal en lastig worden.

‘Heb ik u al verteld, tante, hoe gek ik dat laatst heb ondervonden, na het partijtje bij de Van Lunde's? Wij hadden er een gezellig avondje gehad, en na afloop zou een der heeren mij tehuisbrengen. Vroolijk hadden wij muziek gemaakt en gezelschapsspelletjes gedaan, zoodat u wel begrijpt dat ik toen niet in eene plechtige zwijgstemming mij bevond. 't Was ook lang niet zoo'n avond als nu. Maar het jonge mensch naast mij zei geen woord, letterlijk niets. Dat maakte ook mij verlegen. Al vind ik er niets geks in als eene dame begint te praten tot een heer, en nog wel iemand met wien zij een heelen avond in gezelschap is geweest, ik wist niets. Hoe meer ik beproefde een onderwerp van gesprek te vinden, des te leeger werd mijn brein. Ik gaf het uitknijpen van mijn arme hersens op; er zat blijkbaar niets meer in. Plechtig zwijgend stapten wij naast elkander voort. Maar wat duurde die wandeling lang, oneindig! Eindelijk hebben wij den Bijenhoff bereikt, mijnheer schelt en wacht behoorlijk totdat er is opengedaan. Toen, op het oogenblik dat Sientje de hand aan den deurknop sloeg, kwam er een woord over zijne lippen. Eene vraag. Deze vraag van diepen ernst en lang nadenken: ‘Houdt u van spinazie, juffrouw?’ Weg was hij, en ik ook.

‘Ik had hem onmogelijk kunnen antwoorden, al was de voordeur niet juist geopend, zoo moest ik bij mezelf lachen. Het is heusch gebeurd, hoor! niets opgesierd. Maar had hij niet beter gedaan, zijn mond geheel te houden?’

De bedoeling van het verhaal ontgaat Lansing niet. Hij heeft niet zonder eenige verrukking zitten luisteren naar het guitig relaas, dat der spreekster gelegenheid gaf een rij prachtig gelijke witte tandjes en twee allerliefste kuiltjes in hare wangen te doen bewonderen. Hij begrijpt evenwel, dat zij ongezocht hare eenigszins vreemde houding van straks wil verklaren, vreemd althans naar de maatschappelijke conventies. Voor háár niets vreemd, daar zij blijkbaar geen behoefte heeft aan den omgang met menschen, wanneer de natuur het woord tot haar richt; ja sterker, een hekel blijkt te hebben aan banale conversatie onder den indruk eener welsprekendheid, die de heerlijkste liederen zonder woorden dicht en zingt. Lansing meent, hoe kort hij Van Meern's nichtje kent, reeds iets begrepen te hebben van haar karakter, dat vrouwelijk teeder is, maar kordaat genoeg om eigen overtuiging te bezitten en daarnaar moedig te handelen. Ach! spoedig zou de dag aanbreken, waarop hij met droefenis moest erkennen zich niet te hebben vergist.

Het dunkt hem niet ongeschikt aan haar vroolijk verhaal, dat diepen zin niet mist, vast te knoopen enkele opmerkingen over waarde en beteekenis van het zwijgen, die wel door oppervlakkige zielen belachelijk gemaakt kunnen worden, maar desniettemin recht en reden hebben van bestaan.

Zouden anders denkende harten en dichtende hoofden ze in bescherming hebben genomen?

Van Maeterlinck heeft Anna niets gelezen; wat zij door Lansing over hem verneemt doet haar vreezen, dat zij de gedachten van den mystieken wijsgeer niet zal kunnen volgen. Heel graag wil zij evenwel een boek van hem leenen ter kennismaking.

Veel tijd tot lezen heeft zij eigenlijk niet. ‘Ja, dat schijnt vreemd, maar u weet niet hoeveel er buiten te doen is.’

De huishouding, al is die klein, moet beredderd worden, en al de dieren verzorgd! Oom en tante hebben wel geen ‘gedierte des velds’, maar kippen, konijnen, duiven geven drukte genoeg. Van tante's ouderwetsche opvatting zwijgt zij, zoodat tante niet in verzoeking komt deze te verdedigen.

Nu praat Anna levendig en opgewekt, zij houdt van dieren. Maar bovenal, zij vindt een belangstellend hoorder voor al hetgeen haar belang inboezemt en ter harte gaat.

Lansing noemt in den geest haar gesprek ‘heerlijker dan een lied’; hij herkent daarin den stempel van karakter en liefde. Welk een genot voor haar op hare beurt, hem te hooren spreken over lectuur. Welk eene voldoening, dat tante nu eens uit den mond van een ander, een vreemde, hoort, hoe groot een heerlijkheid de kunst van 't lezen is.

De kunst van lezen noemt hij het: zoo rustig nederzittend,

[p. 179]

omringd van stilte, denkend en voelend in zich opnemen de gedachten en gevoelens van den schrijver, om in de liefelijke wereld der verbeelding den geest te sterken voor de werkelijkheid. Ook zij heeft altijd een goed boek iets meer dan tijdverdrijf geacht. Hoe sympathiek de vergelijking door hem aangehaald van het goede boek met het schip, diep geladen, vol waarheid en schoonheid; voortgedreven door de winden des hemels doorklieft het de levenszee en laat achter zich een spoor, dat steeds breeder wordt, naarmate het schip voortgaat, terwijl het schatten van waarheid en vroomheid, van levensfrischheid en levensgeluk aanvoert.

De gastheer heeft intusschen de theorie van het zwijgen in practijk gebracht. Na hunne tehuiskomst heeft hij niet dan het hoog noodige gesproken. Zware trekken doet hij aan zijn sigaar, zoodat zijne vrouw, ondanks het buitenzitten, herhaaldelijk met haar zakdoek een rookwolk moet verdrijven. Zonder van het geurige kruid te genieten, staart hij peinzend op den grond, hetgeen Willem de opmerking ontlokt, dat papa zeker veel met de zwijgmethode opheeft, maar dat hij zelf nog niet behoort tot hen die verklaren: ‘wat hebben wij een genotvollen en leerzamen avond samen gezwegen.’ Hij mocht deze schertsende opmerking wagen, omdat de notaris bekend stond als een gezellig man en zijne stilzwijgendheid blijkbaar een oorzaak moest hebben. Het was goed hem eens wakker te schudden.

‘Ik ben u eene verklaring schuldig;’ met deze woorden wendt de oude heer zich zonder nadere inleiding tot zijn gast.

‘Gij hebt natuurlijk mijn gedrag van hedenavond zonderling gevonden. Maar er zijn aan die plaats droeve herinneringen verbonden.’

Verklaring? Droeve herinneringen? Lansing moet zich even oriënteeren. Hij was op het oogenblik met heel prettige gedachten bezig en voelde zich aangenaam gestemd. Zijn werk vlotte uitnemend; over korten tijd zou het worden opgeleverd. Hier vond hij een gezellig plekje ter verpoozing, en in het nichtje zijner gulle gastlieden een allerinnemendst persoontje. Had hij haar vroeger mogen ontmoeten, wie weet of hij zijn kort, zakelijk vertoeven niet wat gerekt had. Droeve gedachten? Ah! hij is er! Ja, mijnheer was inderdaad zenuwachtig geworden en haastig naar huis gegaan en heel stil geworden.

‘Ik mag dan wel zeer nederig mijn excuses maken,’ luidt nu zijn wederwoord. ‘Mijne ondoordachtheid was oorzaak, dat u in minder aangename stemming zijt gekomen. Ik kan alleen tot mijne verontschuldiging aanvoeren, dat het mooie plekje, zoo diep inliggend en juist onder zoo goed licht, mij trof en aantrok om er heen te roeien; en dat ik ten eenenmale onbekend ben met de geschiedenis of wat dan ook daarmee verbonden is, dat u onaangenaam aandoet.’

Hij zwijgt; in de geheimen van zijn gastheer wil hij niet indringen, terwijl tevens zijn toon getuigt zoo niet van nieuwsgierigheid, toch van belangstelling. Niet onwelkom is hem daarom Anna's uitroep: ‘Daarvan hebt u mij nooit iets verteld, oom! toen u mij verboden hebt op de Meuthe te gaan varen.’

‘Wel An,’ lacht Willem, ‘da's jammer. 't Is een spookgeschiedenis in optima forma.’

‘Het rechte weet je er niet van, Willem, daarom moest je er niet mee lachen.’

De toon, waarop deze woorden gesproken worden, is zóó ernstig, dat allen onwillekeurig vóór zich zien. Na een poos stilzwijgen hervat de oude heer, waardoor hij aller oogen weder tot zich trekt:

‘Kom, laat ik je de heele geschiedenis vertellen. Steek er den brand nog eens in, ik zal uw voorbeeld volgen... En nu val ik maar met de deur in huis. Ge zult dan mijn gedrag billijken en mij niet meer van zonderlingheid verdenken.’

Eene beleefde afwerende handbeweging van Lansing's zijde. Daarna stilte voor ooms legende.

‘In overoude tijden stond een kasteel op de plaats waar wij nu zitten. Hier en daar zijn nog de sporen te ontdekken, dat het vroeger een oud riddergoed was. Het werd bewoond door een adellijk heer, die wel veel riddereigenschappen bezat, maar daarom nog niet was wat je noemt een ridderlijk man. Eens had hij eene amourette aangeknoopt met de dochter van een zijner onderhoorigen, een welgesteld en braaf man. Langen tijd had zij geweigerd aan zijn aanzoek gehoor te geven, maar eindelijk was zij voor zijn mooie woorden en beloften bezweken. De oude geschiedenis helaas! die altijd nieuw blijft. Haar lot was weldra gelijk aan dat van velen harer zusters, die in het net van dezen vogelaar verstrikt en na korter of langer tijd door hem verstooten waren. Zij liet zich evenwel niet zoo gemakkelijk verjagen, nog veel minder afkoopen. Onverdroten keerde zij geregeld naar het kasteel terug. Noch de dreigementen, noch de geweldenarijen der knechts schrikten haar af. Zij eischte, dat haar recht zou worden gedaan. Eindelijk bedreigde zij haren verleider met eene verschrikkelijke wraakneming door hare broeders, aan wie zij het geheele geval zou vertellen, wanneer hij voortging haar te behandelen als... wij zouden zeggen als een uitgeknepen citroen, die haar dienst heeft gedaan en dan op den mesthoop wordt geworpen. Kortom, onze ridder besloot zich schijnbaar met zijne vroegere beminde te verzoenen. Hij liet haar weder in zijn kasteel toe, overlaadde haar met liefkoozingen, stelde al wat was gebeurd op rekening van de lompheid der knechts, en speelde zijn rol zóó goed dat het arme kind zich wezenlijk weer liet blinddoeken en als vroeger zich gelukkig voelde in hetgeen zij, naar eigen hart zijn gemoed beoordeelende, zijne liefde noemde. Onzen ridder verdroot het spel heel spoedig, hij was niet gewoon zich door iemand de wet te laten stellen.

Zijn plan stond weldra vast. Hij overreedde haar, die argeloos hem vertrouwde, tot een roeitochtje, zooals zij vroeger vaak hadden ondernomen, om te dwepen op het water in den maneschijn.

Hij koos dat schilderachtig plekje uit, dat destijds beter dan tegenwoordig met den grooten vijver verbonden was; hoe dikwijls hadden zij daar of aan den oever geminnekoosd! Maar nu wist hij het bootje zóó te sturen, dat het omsloeg, waarbij zij verdronk, terwijl hij zich kon redden. Eene helpende hand was haar natuurlijk niet toegestoken. Doch het merkwaardige van het geval is, dat sinds die dagen altijd met roeien op de Meuthe een ongeluk gebeurt.’

‘Och kom, mijnheer!’ brengt Lansing in het midden.

‘Ik kan het je verzekeren. Er zijn allerlei verhalen daaromtrent in omloop, die van ouder tot ouder door de dorpelingen zijn overgeleverd. Al vele jaren is de Bijenhoff eigendom van de familie Van Meern. Het kasteel is reeds langen tijd geleden gesloopt en heeft moeten plaats maken voor een nieuwerwetsch landhuis. Ge hebt zelf u kunnen overtuigen welk een uitgezocht plekje 't hier is; wij wonen hier dan ook met het grootste genoegen, zooals mijn vader en grootvader vroeger ook hier hun verblijf hebben gehad. Vooral nu in den laatsten tijd eenige veranderingen zijn aangebracht, die werkelijk verbeteringen mogen heeten. Maar die ongelukkige Meuthe bederft veel. In den regel denk ik niet aan het heele ding; maar soms komt het mij met geweld in de gedachten, en dat maakt mij zenuwachtig.’

‘Het spijt mij erg...’ gaat Lansing zeggen.

‘Dat behoeft niet, waarde heer. U is er zoo onschuldig aan als een pasgeboren kind. Maar laten wij er niet verder over spreken.’

‘Als u mij niet kwalijk neemt, zou ik gaarne nog een enkel ding vragen. Mag ik?’

‘Ga uw gang!’

(Wordt vervolgd.)