De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

Kismet.
Oorspronkelijke Novelle door Nina.
(Vervolg van bladz. 144.)

‘Hare ouders waren niet getrouwd; hare moeder was een mooi meisje, van zeer goede familie, doch van een lichtzinnig karakter.... Stil! was dat akelig geluid 't gekrijsch van een nachtuil? 't Is te laat om nog buiten te blijven; maar ik zal even uitvertellen. Die vrouw heeft het ongeluk van haar leven, van hare ouders en wellicht van dit meisje, te wijten aan eene korte kennismaking met den vader van haar kind, terwijl zij ergens logeerde waar inkwartiering was. De man was een adellijke roué, die zich verder nooit om het schepseltje heeft bekommerd, dat hij in een oogenblik van gemeenen hartstocht tot een leven van vernedering doemde. Zij werd een jaar uit haar land gebannen en toen aan een burgerman uitgehuwelijkt, en Muriel, die zonder ouders, zonder naam, de wereld werd ingestuurd, zal voor de schande harer ouders moeten boeten, want welke jonge man zou een meisje willen trouwen wier vader niet genoemd kan worden?’

‘'t Is afschuwelijk! Waarom heb je mij dat vroeger niet verteld?’

‘Waarom zou ik het verteld hebben? Er was geen reden waarom ik de schande, die het leven van dat jonge schepseltje verduistert, publiek zou maken. Zij is zoo lief en ik ben zoozeer aan haar gehecht, dat ik niets liever wenschte dan dat dit haar tehuis mocht blijven.’

‘God geve dat uwe bevinding geen waarheid zij. Ik zou nooit gedoogen dat mijn jongen...’

‘Alweer dat akelige geschreeuw! Kom meê naar binnen; kom -’

Een donkere wolk gleed over de maan. In die vredige meisjeskamer, waarvan het raam nog altijd wijd openstond, lag Muriel doodsbleek op den grond. Niet snikkend, niet weenend; tweemaal was haar een bange kreet ontsnapt, omdat zij, met de handen voor het gelaat gedrukt om zich te bedwingen, het stikken nabij was; maar nu was alles stil en lag zij onmachtig, duizelend van den harden slag die haar door een vrouwenhand was toegebracht.

O, moeder, hadt ge zoo uw kind gezien, ge hadt haar, eer het te laat was, in de armen genomen om met haar te vluchten en te boeten, waar de wereld noch u, noch haar

gezicht op het kolonistendorp.

[p. 150]

kon deren, ver van de plek, waar de vader van uw kind in glinsterende uniform zijne eeretitels draagt.

Eindelijk kwam ze tot bezinning. 't Was alles waar. Zij had één avond van geluk gekend en nu zouden jaren van herinnering daaraan volgen, van wreede, dorre herinnering.

In nameloos wee lag zij op den harden grond, tot het daglicht aanbrak en de duisternis, welke haar omsluierd had, haar kil en schel haren toestand duidelijk voor oogen stelde.

Had zij haar lief gezichtje in den spiegel kunnen zien, zij zou voor haar eigen beeld zijn teruggedeinsd; maar toen zij moê en afgetobd zich ophief van den grond, toen wierp zij zich op haar bed, met het gelaat in de kussens verborgen, gloeiende van koorts.

Zoodra zij genezen was en zij haar hart aan hare moederlijke vriendin had kunnen uitstorten, kon niets haar bewegen om langer daar te vertoeven, waar zij telkens herinnerd zou worden aan de vernietiging van heel hare gelukkige toekomst; geslingerd tusschen haar vast voornemen om hem, dien zij niet wilde toebehooren, nooit weer te zien, en het verlangen om zich in zijne armen te werpen en te zeggen: ‘geef mij een naam, een onbevlekten naam, in ruil voor al mijne liefde!’

Neen, zij moest weg, ver van de plek waar zij in gelukkige onwetendheid geluisterd had naar de voorspiegeling van eene heerlijke toekomst.

Zij had in de weken van afzondering op de ziekekamer hare plannen gemaakt, en hoe eer die ten uitvoer gebracht zouden worden, hoe gauwer de moeilijke stap zou gedaan zijn, die haar van allen scheiden zou, die tot nu toe wat er ruw en moeilijk in haar leven geweest was, zooveel mogelijk geëffend en voor haar verborgen hadden.

II.

Er zijn zoovele Penelope's, die voor het oog der menschen stil, gelaten voortborduren op 't weefsel dat zij tusschen de vingeren houden, doch 's daags bij het borduren en 's nachts bij het ontwarren, het knagend leed ontleden dat zij in hun binnenste omdragen.

Dag in, dag uit, zat er ééne op het middaguur in hare huiskamer, als goede moeder haar eentonig werk te verrichten. Naast haar stond eene groote mand, welke altijd gevuld bleef, hoe ijverig ze ook het eene paar kousen na het andere maasde en elk versteld stuk dadelijk op de aangewezen plaats borg.

Als de kinderen naar school waren, en haar man zich op het kantoor bevond, dan zat zij uren achtereen hare eenzaamheid te genieten, en werktuiglijk ging de naald door het weefsel, terwijl zij in 't verleden op een ander leven terugzag, eer zij gedoemd was geworden tot eenen dwangarbeid naast dengeen, aan wien zij door eigen schuld geketend was.

Dan zag zij zich als 't vroolijke, onbezonnen, zorgelooze meisje, altijd vrij rondwarrelend waar zij wilde, totdat zij in één jaar op de kostschool meer romantische ideeën, lust tot avontuur en overdreven lectuur van hare gezellinnen opdeed, dan zij, thuisgekomen, kon verwerken, waar zij in verfijnde kringen en voorname families uit den omtrek gevierd en gevleid werd. Zij was mooi, al was het niet het mooi dat ieder om zijn veredelende reinheid boeit, maar veeleer die schoonheid, die mannen onbeschaamd durven bewonderen. Hare schitterende oogen glinsterden onstuimig en haar lach was overheerschend luid. Och, wie zou het nu gezegd hebben van die oogen die altijd staarden, van de lippen die, meestal op elkander gesloten, soms slechts gedwongen glimlachten.

Toen volgde een korte episode van schel kunstmatig licht in een donkeren nacht, gevolgd door niets dan zwarte duisternis; een roes van vreemde opgewondenheid, waarin zij zichzelve, waarin zij alles vergat, waarin zij niet willig, maar bedwelmd, als 't ware werd meegesleept naar eene vreeselijke diepte, door een macht die zij niet kon weerstaan.

Een oogenblik; doch heel het leven bestaat uit oogenblikken, uit kleine zaadkorrels, waar de wrange vrucht, of de zoete, geurig rijpen moet.

Toen zij zich wilde opheffen na die bedwelming, werd zij willoos neergedrukt, al lager en lager naar den grond; en zóó, laag bij den grond, leefde zij haar geestdoodend leven nu voort.

Die haar zagen, roemden haar als eene goede moeder, een model-huisvrouw, altijd even kalm en plichtmatig. O, mijn God, voelden zij niets van die lava-hitte daarbinnen? Konden zij weten welk een vreeselijke strijd dag en nacht werd gestreden door die vrouw, die in stilte moest boeten, door die moeder, die bij elken kus van hare kinderen, bij elke vreugde die zij hun bereidde, dacht aan den eenen kus dien zij miste, aan de ééne, wier leven van werk en afhankelijkheid zij nooit door eene enkele daad van liefde kon verhelderen. Eene op wie zij nooit haar recht mocht laten gelden en die omzwierf ver van haar af, zonder dat zij weten mocht waar. Indien zij 't hadde geweten, menigen nacht als zij slapeloos op haar leger lag, had zij kou en duisternis willen trotseeren om haar te koesteren. Maar 't was haar niet gegund.

Voor de wereld was zij de gelukkige moeder, de geachte echtgenoote; voor de wereld vlood haar leven benijdenswaardig, rustig voorbij en bleef het folterend zelfverwijt verborgen; de aanhoudende kou, waaraan zij was blootgesteld, de ijzige aanraking die haar verkilde, had haar versteend, zoodat zij slechts voor hare kinderen de ingeboren moederliefde nog even smeulende kon houden die zij soms zelfs hun misgunde.

Haar bleef niet anders over dan moedig en geduldig tot het einde toe voort te weven aan het kleed, dat haar gewond lichaam moest tooien.

Eens werd het grauw van die donkere lucht een oogenblik door een regenzonnetje verhelderd door één regel in den brief van een oude vriendin: ‘Weet ge dat Muriel in deze zelfde stad is?’

Nu zij wist dat haar kind zoo nabij was, was 't of eensklaps weer haar lust tot avontuur ontwaakte, of zij opeens weer moed en energie kreeg om het onmogelijke te beproeven om haar op te sporen.

Zou zij 't zeggen aan den man die zich had laten omkoopen om het lichtzinnige meisje als fatsoenlijke vrouw weer in de wereld te brengen? Neen, er was iets prikkelends in het geheimzinnige; zij wilde eerst trachten de woonplaats van het meisje te weten te komen en mogelijk haar heimelijk te zien.

Nu kwam er weer gloed in de doffe oogen; nu lagen de handen werkelijk over het naaiwerk gevouwen, omdat zij peinsde en plande; nu bewoog zij zich soms weer in de drukke straten, turend en zoekend of zij uit al die jeugdige gezichten zich niet door eene natuurlijke sympathie tot ééne voelde aangetrokken. Maar de donkere lucht sloot zich weer over dien eenen zonnestraal; wind en regen wisselden elkander somber af; lusteloos, huiverend schoven de lieden over de natte straten; zuchtend snakte de ontwaakte moederliefde naar één blik van haar kind.

III.

‘Moeder, ik ben gezakt! pof, gezakt. Ik dacht 't wel,’ sprak een 18-jarige jongen, terwijl hij een hoop boeken op de tafel smeet.

Moeder zag hem vragend, verdrietig aan.

‘Gezakt om ééne enkele vergissing, en het ergste is dat de meisjes er allemaal door zijn: ééne cum laude. 't Is schande dat die op de universiteit worden geduld: ze moesten aparte klassen voor de vrouwen hebben.’

‘Waarom? Als ze hetzelfde leeren en meer doorzettend

[p. 151]

werken dan de jongelui? Waarom moet het leven eener vrouw in eene andere groeve geleid worden dan dat van den man, als zij in zich de gaven heeft om evenveel tot stand te brengen. Wie is zij?’

‘Zij heet Muriel Duse; maar ze zeggen dat zij niet veel bijzonders is, dat ze nooit een vader heeft gehad. Enfin! dat is 't minst, als ze maar geen vrouw was.’

Zijn moeder was doodsbleek geworden. De lichtzinnig gesproken woorden van haren jongen hadden de zeere plek geraakt en de wonde opengereten, zonder dat een kreet haar mocht ontsnappen.

Maar van die stonde dreunde die naam haar aanhoudend in het hoofd en tikte het uurwerk onophoudelijk Mu - riel - Du - se, als zij weer stil in zichzelf gekeerd dat refrein met iederen steek harer naald herhaalde.

Weken daarna, toen zij met haren zoon was uitgegaan, fluisterde hij opeens in de drukke straten:

‘Daar is zij, die juffrouw Duse; ze is een knappe meid: dáár in 't zwart.’

Zijn moeder ontstelde zoo hevig dat zij verbleekte en, zich omwendend, stil bleef staan om vluchtig naar eene lieve, slanke vrouwenfiguur te zien, waarvan zij het beeld in haar geheugen wou prenten, terwijl zij stamelde:

‘Je maakte mij aan 't schrikken;’ en eindelijk na een lang zwijgen: ‘weet je waar zij woont?’

‘Neen, er zijn wel jongens die 't weten, omdat ze verliefd op haar zijn. Maar zij is zoo trotsch als Lucifer, alsof ze heel wat was; spreekt tegen niemand en gaat en komt, alsof zij alleen op de wereld was.’

Zacht heelend troffen de laatste woorden de arme moeder, zonder dat hij, die ze sprak, zich het minst bewust was hoe hij haren trots beurtelings kwetste en streelde, of hoe nauw zij aan die vreemde was verwant.

Haar lijden was nu minder stomp; er was, na het eentonige berusten, eene nieuwe phase ingetreden; doch of die verandering ten goede of ten kwade was, daarvan kon zij zich geen rekenschap geven, want, door thans op te diepen en te wroeten, zou zij wellicht nieuw leed uit het verleden oprakelen, dat de rust in haar gezin verstoren zou.

Maar zij kon het niet weerstaan. Al hare gedachten verdrongen zich om dit eene punt: Muriel te zien en te spreken; om vergeving te smeeken van haar kind.

Velen zouden, uit vrees voor de gevolgen, het verledene liefst begraven en nu maar stil het rustige leven hebben voortgeleefd. Doch hare onstuimige natuur was te lang reeds onderdrukt geweest om niet bij de minste wrijving weer in fellen gloed te geraken, en het denkbeeld dat nog een enkele zonnestraal uit het verleden haar dor bestaan zou kunnen verlevendigen, gaf haar kracht om haar geheim te bewaren en toch ongemerkt altijd op middelen te peinzen die haar nader zouden kunnen brengen tot het eenige waarnaar zij heel haar huwelijksleven had verlangd.

In dat machteloos verlangen kropen weken en maanden voorbij: overdag hield de gewone huiselijke beslommering haar bezig, maar 's nachts lag zij slapeloos naast den man die gezond voortronkte, terwijl zij tobde en alle mogelijke middelen bedacht om haar doel te bereiken.

Hare hersenen deden haar zeer van het gedurig denken dierzelfde gedachten, die zich al vaster en vaster vormden tot een uitvoerbaar plan; iedere spier, iedere zenuw deed haar pijn, en het akelig gewirwar in haar hoofd beangstte haar, tot zij eindelijk weer met het daglicht moe en onverfrischt haar werk begon.

Eindelijk op eenen kouden ochtend voelde zij zich akelig voortgejaagd, door de vrees dat zij ziek zou worden door de ongewone overspanning, eer zij haar doel had bereikt en langer werkeloos bleef voortsuffen. Zij kleedde zich en ging op weg naar de universiteit om, daar gekomen, onvermoeid geduldig heen en weer te loopen op het uur dat de studenten huiswaarts gingen.

Werkelijk, 't allerlaatst, met nog eenige andere dames, kwam het meisje, wier trekken zij van het eerste oogenblik af in het geheugen had geprent, en dat, zonder naar rechts of links te zien, alleen haren weg vervolgde.

Geen geestverwantschap waarschuwde haar dat zij nabij de vrouw was, die haar nader was dan iemand anders op de heele wereld, en die haar hijgende, met kloppend hart, als eene die kwaad doet, achtervolgde, tot zij haar in een stille buurt in een eenvoudig, net huis zag binnengaan.

Goddank, haar doel was bereikt. Zij stond een oogenblik stil om adem te scheppen, en moest zich geweld aandoen om het niet uit te schreeuwen van blijdschap of van verlichting omdat haar pogen gelukt was. Zij toog eindelijk met snellen stap huiswaarts om opgewonden en drukker dan gewoonlijk zich in den huiselijken kring te bewegen.

Hare zenuwachtige gejaagdheid werd zelfs door haar kinderen opgemerkt, en 't meisje vroeg deelnemend of moeder niet wèl was. Die vraag trof haar als een zacht verwijt dat zij haar tekortdeed in haar hunkeren naar het moeilijk te bereikene; maar had zij de andere niet heel haar leven tekortgedaan en werd het nu niet tijd om dat verzuim te herstellen?

Men spreekt van zwakke vrouwen, doch is er één man die jaren achtereen zooveel in stilte zou kunnen verduren, als eene vrouw het kan, zonder dat de wereld iets merkt? niet één oogenblik, zooals de Spartaansche knaap, die den jongen vos onder zijnen mantel verborgen hield, terwijl het dier de tanden diep in zijn vleesch zette, zonder zich te verraden, maar die zich jaren lang voelen pijnigen zonder een enkelen kreet te uiten.

Eenige dagen na hare ontdekking in de winteravondschemering, bevond zich de beproefde vrouw voor de woning waarheen zij 't meisje was gevolgd; de schel ging luide over en op hare vraag of juffrouw Duse thuis was, wees het dienstmeisje haar naar boven, om alléén den weg te vinden. Zij tikte aan de eerste deur en hoorde terstond een beslist ‘kom binnen.’

Over hare boeken gebogen aan een tafel welke dicht bij het vuur geschoven was, wendde het meisje even het gelaat met een vragenden blik naar de deur, doch toen zij in het schemerachtige licht bemerkte dat de bezoekster eene dame was, stond zij op en deed een paar schreden voorwaarts, afwachtend om te vernemen wat dit ongewoon bezoek gold; doch niemand sprak.

Verscheiden seconden stonden zij dus tegenover elkaar; toen naderde de binnengetredene, en de handen naar haar kind uitstrekkend, als iemand die een aalmoes vraagt, sprak ze zacht, aarzelend:

‘Muriel, ik ben je moeder.’

Het meisje, in plaats van zich instinctmatig tot de moeder aangetrokken te voelen, deinsde verschrikt terug.

‘Wat? hier?’ vroeg ze driftig; en de vrouw, als eene die geslagen wordt, bleef bevend staan.

't Is een leugen,’ sprak 't meisje, ‘ik heb geen moeder! ik heb nooit eene moeder gehad. De vrouw die mij ter wereld heeft gebracht, heeft van het eerste oogenblik af haar recht op mij aan vreemden afgestaan; geen enkele band, noch van recht, noch van liefde, heeft haar gebonden; en 't kind dat voor hare geboorte boeten moest, heeft nooit liefde voor die wreede vrouw gevoeld; heeft nooit verlangd haar te kennen: ik heb geen moeder.’

De gemartelde vrouw was onder deze woorden op hare knieën gezonken. Zij had de kracht niet om zich staande te houden en lag nu voor een stoel geknield, zacht snikkend, met de handen voor het gelaat, terwijl Muriel met de vingeren vast ineengesloten, zich verhardde uit vrees van zich een oogenblik door zwakheid te laten meeslepen en het vonnis te vernietigen dat zij voor jaren had uitgesproken.

Had zij kunnen weten, wat die vrouw, die voor haar lag geknield, geleden had en wat zij van dit weerzien had ge-

[p. 152]

hoopt, zij zou misschien een enkel zacht woord gesproken hebben. Doch zij voelde slechts haar eigen leed en had ook jaren lang dat alleen gevoeld en gedragen, terwijl zij meende dat die vrouw, die voor haar stond, in haren kring het geluk gevonden had dat zij, arme, slechts twee uren had gesmaakt, om het daarna haar heele leven te ontberen.

‘Muriel,’ sprak de moeder eindelijk, ‘ik kwam om vergeving smeeken en om liefde, maar ik zie dat je mij die misgunt. Ik heb maanden lang in stilte gevorscht en gezocht, tot ik je eindelijk heb gevonden; al mijn streven, sinds ik wist dat je in deze stad waart, was om je te zien, en daarvoor verzuimde ik mijn plicht en mijn huisgezin; al mijne hoop is geweest om dezen enkelen dag een woord van liefde te hooren, maar wij staan koud tegenover elkander. Ik zal geen aanspraak maken op vergeving, ik zie dat ik die niet verwachten kan, maar ik vraag je enkel om mij iets over je zelve te vertellen, want men heeft mij onkundig gelaten van alles wat je betrof en slechts bij toeval heb ik vernomen dat je in deze stad eene zoo prachtige carrière maakt.’

(Slot volgt.)