De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 124]

De Diaconessenhuizen in Nederland
door W. Knottnerus.
Met illustratiën.
(Vervolg en slot van blz. 118.)

Uit het ‘Asyl van zieken en zwakken’, in 1873 te Groningen gesticht, ontstond veertien jaren later het Diaconessenhuis aldaar.

Eenige dames hadden zich namelijk vereenigd met het doel: aan arme zieken versterkend voedsel, kleeding en beddegoed te verschaffen; ook kocht men eene kleine woning en stelde daarin een zaal beschikbaar tot opneming van zwakken en hulpbehoevenden. Eene vrouw werd belast met het bereiden der spijzen, die viermaal per week werden uitgedeeld, en met de verdere zorg voor deze kleine Ziekeninrichting.

Al spoedig openbaarde zich echter de behoefte aan verzorging der armen in de gezinnen - Wijkverpleging dus -; daarbij leerde de ervaring, dat het opnemen van menschen, die niet bepaald ziek waren, practische bezwaren medebracht. Het Bestuur (in 1884 gevormd), dat grootendeels zelf de kosten van dit alles bestreed, besloot het aantal leden uit te breiden en in ruimeren kring hulp en sympathie te wekken voor de nieuwe richting, waarin het voortaan wilde arbeiden.

Tegen den zomer van 1887 werd het bestaande gebouwtje in het ‘Diaconessenhuis’ herschapen. Als directrice werd benoemd Mevrouw de Wed. Albracht - v.d. Worm.

Met twee zusters werd het werk aangevangen, onder leiding van twee doctoren: een voor uitwendige en een voor inwendige ziekten.

Alles was nog uiterst beknopt, ja, veel mocht in waarheid ‘primitief’ geheeten worden. Maar deze gebrekkige leerschool bleek toch een leerschool geweest te zijn voor de zusters, toen ze reeds een jaar later in buitenverpleging gingen, en hare toewijding werd gevraagd voor de in 't Huis opgenomen kranken.

Het aantal diaconessen nam gestadig toe; echter làng niet in evenredigheid van de hulp, die verlangd werd. Ook hier zag men weder duidelijk, dat uitbreiding der Stichting - vooral tot het vormen van meerdere werkkrachten - nuttig en noodig was.

Eerst na vijf jaren wendde het Bestuur hiertoe pogingen aan. Het besluit werd genomen om een gebouw te laten zetten, dat meer voldeed aan de behoeften van den tegenwoordigen tijd... Een terrein werd

ziekenzaal te breda.

gezocht, gevonden en gekocht. Het werk, in Februari 1892 aanbesteed, was een jaar later voltooid.

Den 19^den April 1893 kon het nieuwe ‘Huis’ betrokken worden. Hierin is ruimte voor dertig zieken, welke in drie verschillende klassen kunnen worden verzorgd. De Inrichting is voor alle geneesheeren opengesteld, maar zij heeft hare vaste huisdoctoren.

Bij het tienjarig bestaan van 't ‘Groningsche Diaconessenhuis’ was 't aanmoedigend te ondervinden, hoe deze Stichting deelt in veler belangstelling. Geen wonder, als men ziet, welk een rijke zegen daarvan uitgaat.

Aan den avond van 1 Maart 1890 waren te Breda, in een eenvoudig huurhuisje, enkele personen bijeen, om, op voorstel van ds. Berkelbach v.d. Sprenkel, te spreken over de oprichting van een Diaconessenhuis... Het Haagsche Gesticht had voorloopig twee zusters afgestaan, die aan dit liefdewerk den eersten stoot zouden geven. De kleine woning, van waaruit zij haren arbeid zouden beginnen, werd weinige dagen later voor belangstellenden ter bezichtiging gesteld.

't Eerste jaar reeds genoten 30 patiënten hier hulp en werden er eenige operaties gedaan. Verder werkten de zusters zooveel mogelijk in de wijk en verpleegden zij meermalen buitenshuis.

De vereeniging werd gesteund door giften in-eens en jaarlijksche contributiën; langzaam maar zeker ging het werk vooruit.

Na het vertrek (naar Gouda) van den stichter van het Huis, nam een comité van vijf dames 't bestuur op zich.

Omstreeks 1892 kwam het plan tot rijpheid: uit te zien naar een eigen gebouw. Eerst werd rechtspersoonlijkheid aangevraagd en verkregen. Ook nu de Inrichting zelfstandig optrad, bleef Den Haag nog in de behoefte aan zusters voorzien. Dat jaar waren er minder patiënten binnenshuis te verzorgen; de buitenverpleging was eveneens niet zoo druk, - des te meer kon er in de armenwijken gearbeid worden.

15 September 1893 werden de Haagsche diaconessen door zusters uit Breda vervangen; onder leiding eener directrice, mej. P.H. Koomans, zou men voortaan met eigen krachten werken.

Maar, waar nu eene geschiktere woning te zoeken? De moeilijkheid werd weldra opgelost: Men vond een huis, dat zeer goed veranderd en verbeterd kon worden; er was ook gelegenheid om eene operatiekamer bij te bouwen.

Vijf jaar na zijn ontstaan, bezat het Diaconessenhuis te Breda een eigen woning.

Welk een heerlijke vooruitgang!

Moest men zich in 't huurhuisje steeds behelpen, hier was niet alleen ruimte voor meer ziekenkamers, ook voor eerste klasse-patiënten, maar nog iets, dat een bron van genot werd: een flinke tuin.

Tusschen 1895 en 1896 opende men een chirurgische en gynaecologische kliniek voor minvermogenden.

Naarmate het Huis meer bekend werd, begonnen de inwoners van Breda zich meer te interesseeren voor den arbeid der zusters. Eenige giften voor ‘een grooter gebouw’ zijn hiervan een sprekend bewijs.

Doch zoolang het aantal diaconessen niet toe-

[p. 125]

neemt, durft het Bestuur aan uitbreiding van den werkkring niet denken, Worden die krachten gevonden, dan hoopt

ned. herv. moederhuis te amsterdam.

men er eerlang toe over te gaan de Inrichting te vergrooten.

‘'t Vorig jaar werden 57 kranken verpleegd; dit jaar 81. Zij vonden allen een plaats in 't Huis. Maar niemand kan zich voorstellen, wat er - vóór hunne komst - geschikt, geplooid en gewerkt moest worden,’ zegt 't laatste verslag.

De vereeniging ‘Ned. Herv. Diac. Inrichting te Amsterdam’ bezit twee huizen: het ‘Moederhuis’, Prinsengracht 997; en het ‘Ziekenhuis’, Keizersgracht 810.

Wijkverpleging wordt door het Bestuur op den voorgrond gesteld. Een groot ziekenhuis te bezitten is het streven niet: als 't gebouw slechts groot genoeg is om tot opleidingsschool der diaconessen te dienen.

De voorproefzusters worden opgenomen in het Moederhuis (directrice: Moeder Tack); zij verleenen hier hulp in de huishouding en naaikamer. Ook krijgen zij onderwijs in verschillende vakken: Bijbelsche geschiedenis, Ned. taal, enz.

Is deze eerste opleiding geëindigd - en blijkt, dat gegronde verwachting mag gekoesterd worden van geschiktheid voor het diaconessenwerk, - dan gaat de leerlinge-zuster over naar het Ziekenhuis (directrice: zuster Titia Visser), om daar het noodige, betreffende de verpleging, enz. te leeren. Hierna wordt haar een arbeidsveld aangewezen in de gemeente, gemeentelijke instellingen, of wijk. Einde 1898 waren 18 zusters in de volgende plaatsen werkzaam: Amsterdam, Leiden, Gouda, Vlaardingen, Meppel, Angeloo en Eerbeek. Zij verzorgen niet alleen de kranken, maar houden zich ook bezig met de vorming en onderwijzing der vrouwelijke jeugd; niet zelden hebben zij ook wekelijksche samenkomsten met huismoeders en dienstboden.

De in Amsterdam wonende zusters - 9 diaconessen in 9 wijken - mogen de gezellige woning op de Prinsengracht haar ‘tehuis’ noemen; op andere plaatsen gaat haar arbeid uit van netingerichte ‘diaconessenhuisjes’.

In de Ziekeninrichting doen 11 zusters het werk der verpleging. 't Is een vriendelijk gebouw; 't draagt meer het karakter van een woonhuis dan van een gesticht.

Over drie klassen verdeeld, kunnen dertig patiënten verzorgd worden; in de eerste en tweede klasse ook mannelijke; in de derde - door plaatsgebrek - alleen vrouwelijke.

De groote ziekenzaal is bestemd voor tien lijders; de kleine voor vijf. De openslaande deuren van het eerstgenoemde vertrek geven toegang tot een ruim balkon, waar de verpleegden 's zomers kunnen zitten; het is zelfs breed genoeg om er een ledikant op te zetten.

De operatiekamer en het instrumentarium voldoen aan de eischen, daaraan gesteld; veel tijd, zorg en geld heeft dit alles gekost.

De huisbibliotheek bevat tal van boeken en plaatwerken, die druk gelezen en bezichtigd worden en dus niet renteloos ‘opgeborgen’ staan.

Menige heerlijke verkwikking werd den patiënten gebracht vanwege de ‘Vereeniging lectuur, bloemen en vruchten in de ziekenhuizen te Amsterdam’.

't Bezoek der ‘bloemendames’ wordt zeer op prijs gesteld; zij vergaten ook de kranken, door de wijkzusters verpleegd, niet.

Bij de toenemende aanvragen om hulp, is het jammer, dat slechts een beperkt getal voorproefzusters in het ‘Moederhuis’ opgeleid kunnen worden, - omdat het te klein is. Eenige families, die in den arbeid belang stellen, verschaften tot op heden aan eenige zusters nachtlogies. 't Eenvoudigst zou zijn: het pakhuis ‘Muiden’ - 't eigendom der Inrichting - bij 't Moederhuis te trekken; maar vooralsnog heeft het Bestuur geene vrijheid om tot dezen uitbouw, waaraan zulke groote kosten verbonden zijn, over te gaan.

ned. herv. ziekenhuis op de keizersgracht te amsterdam.

[p. 126]

Tot September 1893 bepaalde de diaconessenarbeid te Rotterdam zich tot enkele wijkzusters bij de Herv. en Luth.

achtergevel ziekenhuis te rotterdam.

kerkgenootschappen; een Diaconessenhuis zocht men daar tevergeefs.

In het voorjaar van 1892 werd door twee dames, die onbekend wenschten te blijven, eene dergelijke Stichting aan de stad geschonken.

De tot dit doel aangekochte villa (Westersingel 111) bevatte 22 grootere en kleinere kamers, die voor de nieuwe bestemming werden gereedgemaakt.... De verandering en verbouwing - eene operatiekamer was een eerste vereischte - vorderden meer tijd, dan men gedacht had, en niet vóór 28 September 1893 was de woning klaar en kon het Diaconessenhuis

ziekenzaal te rotterdam.

geopend worden.

Tot directrice werd benoemd Mevrouw de Wed. J. Baljon - Horkel, in de Haagsche Stichting geene onbekende.

Dit Huis stond, gedurende de eerste jaren, aan Rotterdam eene hoofdzuster af, om de directrice bij de opleiding der proefzusters te steunen.

‘Reeds in 1896 werd besloten tot een vrij belangrijken uitbouw, ten einde daarin een polykliniek met mannenziekenzaal 3^de klasse te vestigen. Een nieuw systeem bracht men in toepassing: de wanden der operatiekamer werden geheel met glasplaten en marmer bekleed, door cement op de muren bevestigd; de vloeren werden vervaardigd van de bekende terraszo....’

't Geheele huis is verwarmd door heete lucht; de operatiekamer en enkele zalen worden electrisch verlicht. De nieuwgebouwde operatiekamer dient, behalve voor de polykliniek, ook voor aseptische operatiën.

De verpleegkosten zijn, volgens 't verlangen der stichtsters, niet hoog; zoodat geen geldelijk bezwaar de meerderheid der kranken behoeft te weerhouden, om zich hier te laten verplegen.

In 1894 werden 105 patiënten verzorgd en 61 operaties gedaan; in 1898 werden 367 kranken opgenomen en 429 kunstbewerkingen verricht.

Zeventien zusters hebben zich aan dit Huis verbonden; zij verleenen ook hulp in buitenverpleging.

Waar zoovelen in ons land het diaconessenwerk rechtstreeks of zijdelings gadeslaan, is het enkelen misschien niet onwelkom iets te vernemen, omtrent het ontstaan, het doel en het arbeidsveld van de ‘Huizen’, waar deze zusters onderwezen en gevormd worden.

Wij sluiten dit overzicht met een woord uit een der verslagen, die ons werden toegezonden:

‘De uitoefening van den dienst der christelijke barmhartigheid breidt zich, Gode zij dank, uit; de hulp, die de christelijke vrouw op dit gebied kan schenken, is door velen erkend en dankbaar aanvaard, lang voordat het feminisme zich had doen gelden.’

Moge die hulp door steeds meerderen geschonken worden aan kranken en lijdenden, en - bij toeneming - de rechte waardeering vinden!